Chấn thương dây chằng chéo trước gối (ACL) xảy ra khi người bệnh đổi hướng chuyển động đột ngột khiến dây chằng chéo bị căng, đứt một phần hoặc toàn bộ, gây cảm giác đau và khó đi lại. Người bệnh có thể nhận biết chấn thương thông qua dấu hiệu gì và có những phương pháp điều trị nào?
Tổn thương dây chằng chéo trước là một trong những chấn thương thường gặp nhất trong thể thao, đặc biệt là trong môn bóng đá (1). Một nghiên cứu ở Hoa Kỳ cho thấy, mỗi năm nước này có 200.000 ca chấn thương dây chằng chéo trước khớp gối, trong đó 95.000 trường hợp đứt dây chằng chéo.
Tại Việt Nam, mặc dù chưa có con số thống kê chính xác các trường hợp chấn thương ở dây chằng chéo, tuy nhiên, là một nước phát triển mạnh các đội tuyển bóng đá, cũng như tình hình giao thông phức tạp nên dự đoán tỷ lệ gặp chấn thương này khá cao.
Là kiểu chấn thương thường gặp trong thể thao, nhất là môn bóng đá
Bác sĩ Vũ Tú Nam chia sẻ, tại Trung tâm Phẫu thuật khớp – Y học thể thao BVĐK Tâm Anh, Hà Nội, các bác sĩ đã thăm khám và điều trị cho hơn 200 trường hợp chấn thương mỗi năm. Tùy theo mức độ tổn thương dây chằng chéo, tình trạng khớp gối, độ tuổi và nhu cầu của người bệnh… sẽ có các chỉ định điều trị bảo tồn hoặc phẫu thuật phù hợp.
Chú ý!!! Trước khi đi sâu vào phân tích ACL, bạn nên dành thời gian để đọc trước bài viết chấn thương dây chằng chéo đầu gối để có cái nhìn tổng quan.
Dây chằng chéo trước là gì? Dây chằng chéo trước (tiếng Anh là Anterior Cruciate Ligament – ACL) là một dải các mô có nhiệm vụ kết nối xương đùi và xương ống chân, giữ các xương trong đầu gối được ổn định.
Chấn thương dây chằng chéo trước (tên tiếng Anh là Anterior Cruciate Ligament Injury) là tình trạng rách hoặc giãn (bong gân) của dây chằng chéo trước khi người bệnh thay đổi chuyển động đột ngột, vấp hoặc ngã làm dây chằng chéo bị căng, đứt một phần hoặc đứt toàn bộ. Lúc này, người bệnh sẽ cảm thấy đau và khó di chuyển, đi lại. (2)
Tổn thương dây chằng chéo là tình trạng dây chằng bị căng, đứt một phần hoặc đứt toàn bộ
Dây chằng chéo trước thường xảy ra chấn thương do các nguyên nhân sau:
Chấn thương dây chằng chéo trước gối thường gặp ở người chơi bóng đá, bóng rổ, quần vợt, bóng chuyền… khi đột ngột thay đổi hướng chạy, hoặc gặp các tai nạn trẹo đầu gối khiến dây chằng chéo bị căng và đứt.
Bên cạnh đó, một số đối tượng khác có nguy cơ cao gặp tổn thương dây chằng chéo trước gồm:
Người bệnh có thể nhận biết dấu hiệu ban đầu của chấn thương thông qua tiếng “nổ”, tiếng kêu lục cục ở đầu gối (4). Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều có dấu hiệu này.
Một số triệu chứng khác của chấn thương gồm:
Người bệnh có thể bị sưng tấy quanh đầu gối trong vòng 24 giờ sau khi gặp chấn thương
Những trường hợp người bệnh chủ quan, xem nhẹ các triệu chứng sau chấn thương mà không điều trị, hoặc điều trị không đúng cách có thể dẫn đến teo cơ, gây teo đùi. Do đó, khi phát hiện các dấu hiệu và triệu chứng bất thường sau khi xảy ra chấn thương ở đầu gối, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, thực hiện các xét nghiệm cần thiết góp phần cho việc chẩn đoán tình trạng bệnh chính xác, từ đó có hướng điều trị phù hợp nhất.
Khi dây chằng đầu gối bị chấn thương, người bệnh có nguy cơ cao mắc các bệnh lý viêm xương khớp ở đầu gối. Trường hợp người bệnh đã phẫu thuật tái tạo lại dây chằng thì vẫn có nguy cơ mắc bệnh này.
Một vài yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm khớp ở những người đã từng bị tổn thương dây chằng chéo trước gồm mức độ tổn thương ở đầu gối, các chấn thương khác ở khớp gối và việc tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ về tập luyện, vận động hồi phục sau điều trị.
Để xác định vị trí thương tổn, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh uốn cong đầu gối ở những góc nhất định, sau đó dùng tay đặt lên vùng xương chân, xoay chân nhẹ nhàng. Nếu có bất kỳ vị trí xương nào di chuyển bất thường, lệch khỏi vị trí ban đầu thì có thể người bệnh đã bị tổn thương dây chằng chéo trước.
Bác sĩ sẽ kiểm tra xác định vị trí tổn thương ban đầu trước khi đưa ra hướng điều trị
Người bệnh cũng có thể được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh để quá trình chẩn đoán bệnh được chính xác hơn:
Tùy vào mức độ tổn thương dây chằng chéo trước khớp gối, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp và tốt nhất cho người bệnh. Các phương pháp điều trị gồm:
Phương pháp này dùng trong trường hợp người bệnh gặp chấn thương nhẹ, chỉ cần chườm đá lên đầu gối, kê cao chân và nghỉ ngơi, hạn chế áp lực dồn lên đầu gối. Có thể giảm sưng bằng cách quấn băng thun quanh đầu gối hoặc dùng nạng để “giải phóng” sức nặng cơ thể khỏi đầu gối.
Chườm đá ở đầu gối là một trong những cách sơ cứu ban đầu hiệu quả
Các loại thuốc chống viêm có tác dụng giảm triệu chứng đau và sưng cho người bệnh. Trong trường hợp đau dữ dội, người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định tiêm steroid vào đầu gối. Khuyến cáo người bệnh không nên tự ý dùng thuốc, hoặc dùng thuốc quá liều mà không có chỉ định của bác sĩ.
Một số trường hợp chấn thương dây chằng chéo trước gối có thể sử dụng nẹp vào đầu gối, hỗ trợ người bệnh chạy hoặc tập luyện, chơi thể thao mà không làm tăng mức độ tổn thương.
Người bệnh được chỉ định thực hiện các bài tập vật lý trị liệu vài ngày trong tuần để đầu gối hoạt động bình thường. Các bài tập kết hợp tăng cường cơ bắp vùng lân cận đầu gối, giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục vận động sau chấn thương.
Trường hợp người bệnh là vận động viên, bị rách dây chằng chéo nặng nhưng vẫn muốn tiếp tục hoạt động tập luyện, chơi thể thao của mình, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh thực hiện phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước.
Bác sĩ sẽ loại bỏ dây chằng chéo bị hư hỏng, thay thế bằng mô khác để giúp dây chằng mới phát triển ở đúng vị trí. Sau phẫu thuật, nếu kết hợp các bài tập vật lý trị liệu cùng các phương pháp phục hồi chức năng khác theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh có thể chơi thể thao trở lại sau 12 tháng.
Các bác sĩ Trung tâm Phẫu thuật khớp – Y học thể thao, BVĐK Tâm Anh thực hiện phẫu thuật nội soi tái tạo dây chằng chéo trước
BS.CKII Vũ Tú Nam chia sẻ, tập thể dục và chơi thể thao đúng cách có thể giúp giảm nguy cơ gặp chấn thương dây chằng chéo trước. Người chơi thể thao có thể tham khảo sự tư vấn của bác sĩ y học thể thao, nhà vật lý trị liệu hoặc huấn luyện viên thể thao để được hướng dẫn các bài tập phù hợp. Các bài tập đó có thể là:
Tham khảo tư vấn của các chuyên gia cơ xương khớp, y học thể thao về các bài tập phù hợp, hạn chế xảy ra chấn thương
Bên cạnh đó, bạn cần thực hiện chế độ ăn uống khoa học, bổ sung thực phẩm tăng độ khỏe mạnh và dẻo dai cho xương khớp, phòng tránh các tổn thương xương khớp có thể xảy ra.
Dập dây chằng chéo trước là cách gọi dân gian của hiện tượng dây chằng ACL bị tổn thương ở mức độ nhẹ hoặc trung bình (chứ chưa hoàn toàn bị đứt hẳn). Lúc đó, khi chụp phim MRI, sẽ cho ra hình ảnh chụp trông bị mờ, các sớ căng… giống như dây chằng bị dập (giập). Các triệu chứng cũng giống như trên, bao gồm sưng viêm, tràn dịch… Nếu hiểu chi tiết hơn, đây là hiện tượng dây ACL bị rách 1 phần!
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia hàng đầu tại Trung tâm Phẫu thuật Khớp – Y học thể thao BVĐK Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ:
Chấn thương dây chằng chéo trước gối nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể khiến người bệnh đau đớn, khó chịu và nguy cơ mắc bệnh lý viêm xương khớp, giảm chất lượng cuộc sống. Do đó, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị đúng cách, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Thúy Nguyễn
