Hoại tử chỏm xương đùi: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Hoại tử chỏm xương đùi nếu trì hoãn điều trị có thể dẫn đến tàn phế. Nhận biết sớm bệnh để có biện pháp can thiệp kịp thời là điều vô cùng quan trọng để bảo vệ đôi chân.

Hoại tử chỏm xương đùi là gì?

Hoại tử chỏm xương đùi là tình trạng xảy ra do thiếu máu nuôi dưỡng, dẫn hoại tử xương và sụn. Ban đầu vùng chỏm xương thưa dần, hình thành những nang xương, lâu dần sẽ gây gãy xương dưới sụn, xẹp chỏm xương đùi, mất chức năng khớp háng. Người bệnh nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời có thể đối mặt với nguy cơ tàn phế rất cao. (1)

Dấu hiệu của bệnh hoại tử chỏm xương đùi

Hoại tử chỏm xương đùi thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, khi đã tiến triển, cơn đau trở nên rõ rệt, đặc biệt nghiêm trọng khi có áp lực lên xương. Những triệu chứng thường gặp ở người bệnh hoại tử chỏm xương đùi gồm:

• Đau nhức khớp háng: Đây là triệu chứng chính, xuất hiện đầu tiên. Cơn đau xuất hiện ở mặt trong vùng bẹn lan xuống mặt trong đùi. Một số trường hợp có thể bị đau vùng mông.
  Cơn đau xuất hiện ở một hay cả hai bên khớp háng. Cơn đau trở nên nghiêm trọng khi vận động, đứng lâu và thuyên giảm khi nghỉ ngơi.
• Hạn chế tầm vận động khớp háng: Cơn đau có thể khiến người bệnh gặp khó khăn khi vận động khớp háng như xoay trong, xoay ngoài, dạng hoặc khép. Đặc biệt, người hoại tử chỏm xương đùi rất khó ngồi xổm, gần như không thể thực hiện tư thế này.
• Vào giai đoạn sau, cơn đau tăng dữ dội, hạn chế phần lớn những hoạt động khớp háng, gồm cả các động tác gập, duỗi.

Nguyên nhân gây bệnh

Một số nguyên nhân phổ biến gây hoại tử chỏm xương đùi như: (2)

• Chấn thương: Các chấn thương như trật khớp, gãy cổ xương đùi… có thể ảnh hưởng tới việc cung cấp máu tới xương, dẫn tới hoại tử xương. Hoại tử xương thường xuất hiện sau chấn thương khoảng 2 năm, không bị ảnh hưởng bởi tuổi và giới tính.
• Dùng corticosteroid mạn tính: Việc dùng corticosteroid lâu dài bằng đường uống hoặc tiêm tĩnh mạch đều có làm tăng nguy cơ hoại tử xương ở người bệnh.
• Lạm dụng rượu bia: Thói quen xấu này có thể khiến chất béo tích tụ trong mạch máu, làm giảm lưu lượng máu tới xương.
• Cục máu đông, viêm và tổn thương động mạch đều có thể ngăn chặn lưu lượng máu tới xương.

Những yếu tố liên quan:

• Tuổi tác: Bệnh có xu hướng gia tăng theo tuổi.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Một số bệnh lý: Các bệnh mạn tính như cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid… khiến người bệnh đối mặt với nguy cơ hoại tử xương rất cao.

Người lớn tuổi có nguy cơ mắc hoại tử chỏm xương đùi cao

Cơ chế sinh lý bệnh

Sau khi gãy cổ xương đùi, trật khớp háng, các mạch máu sẽ đứt hay chèn ép khiến những tế bào xương, tủy xương bị thiếu máu, thiếu oxy nuôi dưỡng và chết dần. Ban đầu những tổ chức hoại tử biểu hiện bằng tình trạng thưa xương, lâu dần hình thành nang xương, làm xương dưới sụn dễ bị gãy. Tình trạng nghiêm trọng nhất là nguy cơ thoái hóa thứ phát, mất chức năng. Bác sĩ có thể chỉ định thay khớp háng nhân tạo để khôi phục khả năng vận động cho người bệnh. (3)

Tình trạng hoại tử xuất hiện sau chấn thương khá lâu, khoảng 2 năm. Vì thế, nhiều người bệnh thường ít chú ý để nhận biết dấu hiệu bệnh. Cơn đau ban đầu chỉ xuất hiện khi có lực tác động và thuyên giảm khi nghỉ ngơi. Khi đã ở giai đoạn trung bình tới nặng, khớp háng bị đau nhức thường xuyên, rõ rệt, ngay cả khi không tác động lực. Cơn đau khởi phát ở bẹn, lan xuống đùi, đôi khi gây đau sau mông. Bệnh nhân gặp nhiều trở ngại khi dạng chân, đi khập nghiễng do độ hai chân đã bị lệch.

Biến chứng

Hoại tử chỏm xương đùi là biến chứng nguy hiểm với những bệnh lý xương đùi gồm cả chấn thương và không do chấn thương. Do đó, dù phát hiện sớm và điều trị nội khoa hoặc vật lý trị liệu cũng không tác động được nhiều. Vì khi đó những tế bào xương và sụn ở xương đùi đã bị hoại tử hoàn toàn do không được cung cấp máu nuôi.

Ở giai đoạn cuối của hoại tử chỏm xương đùi, người bệnh đã bị thoái hoá khớp thứ phát không đáp ứng thuốc, lún sụp đầu xương đùi và tàn phế. Việc phát hiện bệnh sớm và có biện pháp can thiệp ngoại khoa (thay khớp háng) sẽ ngăn ngừa nguy cơ tàn phế cho người bệnh.

Phương pháp chẩn đoán

Khi chẩn đoán bệnh, bác sĩ sẽ dựa vào những biểu hiện lâm sàng kết hợp các yếu tố nguy cơ cao của người bệnh như tuổi tác, tiền sử chấn thương khớp háng, lạm dụng rượu bia, mắc những bệnh nội khoa mạn tính như rối loạn chuyển hóa, đái tháo đường, cao huyết áp…, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Các phương pháp cận lâm sàng thường được chỉ định gồm:

• X-quang: Người bệnh sẽ được chụp X-quang quanh khớp háng thẳng và nghiêng. X-quang khớp háng kiểu đùi chếch là phương tiện đầu tiên được chọn để chẩn đoán hoại tử chỏm xương đùi. Kết quả cho thấy: Trường hợp nhẹ – xương bị thưa, trung bình – xẹp chỏm từ nhẹ tới nặng, nặng – mất một phần hay hoàn toản chỏm, có hẹp khe khớp háng.
• MRI: Khi kết quả trên X-quang không rõ hoặc không đủ cơ sở để chẩn đoán bệnh, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh chụp MRI để xác định chính xác tình trạng hoại tử chỏm xương đùi hoặc phát hiện bệnh lý ở giai đoạn sớm.

Điều trị hoại tử chỏm xương đùi

Điều trị nội khoa đối với hoại tử chỏm xương đùi bao gồm sử dụng thuốc, dùng thuốc (bisphosphonates), vật lý trị liệu (trường điện từ, sóng âm), tiêm những yếu tố sinh học… Những phương pháp này có thể giúp giảm đau, làm chậm tiến triển bệnh.

Làm thế nào để điều trị và phòng ngừa hoại tử chỏm xương đùi?

Với các trường hợp khớp chưa bị tổn thương nặng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật khoan giải ép bằng cách mổ mở hoặc kết hợp nội soi. Nếu bệnh nhân đau đớn nhiều, chỏm xương đùi bị xẹp, thoái hóa ổ cối nặng, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần có thể được chỉ định.

Điều trị phẫu thuật gồm:

• Khoan giải ép chỏm xương đùi: Bác sĩ sẽ lấy một phần lõi của xương, kích thích mọc xương lành cùng mạch máu mới.
• Ghép xương mác có cuống mạch.
• Đục xương chỉnh trục: Bác sĩ lấy một mẩu xương hình nêm phía trên hoặc phía dưới tại vị trí khớp xương chịu trọng lượng cơ thể. Phương pháp này giúp giảm gánh nặng cho xương tổn thương, can thiệp có thể giúp người bệnh tránh khỏi nguy cơ thay khớp.
• Thay khớp háng: Khi chỏm xương bị xẹp, người bệnh cần được thay khớp háng. Đây là lựa chọn điều trị cuối cùng.

Một trong các mũi nhọn nghiên cứu cải tiến kỹ thuật thay khớp là lựa chọn một đường mổ tối ưu, đảm bảo những yếu tố như thao tác thuận lợi, ít tàn phá phần mềm, giảm đau tối đa, vẫn đạt thẩm mỹ. Phần lớn những đường mổ truyền thống đang áp dụng thường có vết mổ dài, trên 15cm, cắt qua nhiều cơ và gân, lượng máu mất nhiều. Những yếu tố bất lợi này ảnh hưởng rất lớn tới quá trình phục hồi của người bệnh.

Vì thế, các bác sĩ hiện đang ưu tiên chọn những đường mổ xâm lấn thiểu để thay khớp háng cho người bệnh. Một trong các đường mổ với kỹ thuật hiện đại đang được áp dụng là đường mổ SUPERPATH. Ưu điểm là chỉ mở và lách qua bao khớp phía trên, không cắt cơ để bộc lộ phẫu trường, đồng thời bảo tồn hoàn toàn hệ thống gân cơ phía sau khớp háng. Kỹ thuật tiên tiến này được thiết kế để tái tạo khớp háng chính xác mà không cần cắt những gân quan trọng và kéo căng hoặc gây tổn thương những cơ quan trọng đối với chức năng của khớp háng.

Bác sĩ Đặng Khoa Học phẫu thuật thay khớp háng SUPERPATH cho bệnh nhân hoại tử chỏm xương đùi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Kỹ thuật phẫu thuật thay khớp háng SUPERPATH được phát triển như một bước tiến vượt trội so với những phương pháp truyền thống. Đây là quy trình bảo tồn phần mềm quanh khớp với mục đích giúp người bệnh đứng vững trở lại trong vòng vài ngày, thậm chí là vài giờ thay vì vài tuần hoặc vài tháng. Vì thế, sau mổ, người bệnh phục hồi rất nhanh, ít đau đớn, có thể sớm thực hiện những động tác “cấm kỵ” trong mổ thay khớp như vắt chân chữ ngũ, ngồi xổm…

Với các ưu điểm trên, đường mổ SUPERPATH đang được nhiều phẫu thuật viên hàng đầu trên thế giới tin dùng. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong số ít cơ sở tại khu vực Đông Nam Á triển khai thành công và thường quy phương pháp này.

Biện pháp phòng ngừa

Để giảm nguy cơ hoại tử chỏm xương đùi, bạn cần lưu ý:

• Hạn chế tối đa rượu bia, bỏ hút thuốc.
• Chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế dầu mỡ.
• Kiểm soát tốt những bệnh nội khoa như kiểm soát huyết áp, lipid máu, đường huyết…
• Không lạm dụng thuốc chứa corticoid. Nếu dùng nên đảm bảo tuân thủ theo đúng chỉ định từ bác sĩ.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Hoại tử chỏm xương đùi gây ra các cơn đau mạn tính, làm hạn chế vận động khớp háng. Người bệnh ở trong nhóm đối tượng có yếu tố nguy cơ cao kèm theo những biểu hiện của hoại tử chỏm xương đùi, cần đi khám càng sớm càng tốt. Nếu trì hoãn điều trị có thể phải thay khớp háng.