Hoại tử chỏm xương đùi ngày càng phổ biến, xảy ra ở cả người trẻ tuổi, có thể dẫn tới di chứng nặng nề như phải thay khớp háng nhân tạo.
Hoại tử chỏm xương đùi hay hoại tử vô mạch là một trong những bệnh lý nặng ở khớp háng, có tỷ lệ người châu Á mắc phải khá cao. Hoại tử chỏm xương đùi rất thường gặp ở người lớn tuổi, nhất là sau té ngã, do ảnh hưởng của sự thoái hóa xương khớp, thần kinh hay thị lực làm rối loạn kiểm soát thăng bằng… Theo ThS.BS.CKI Đặng Khoa Học, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh, hiện nay bệnh cũng xuất hiện ở độ tuổi trẻ hơn từ 30 đến 50, phổ biến hơn ở nam giới, do đặc thù giải phẫu học, tính chất công việc, thói quen sinh hoạt…
Người bệnh bị hoại tử chỏm xương đùi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, như do lắng đọng chất béo trong mạch máu, thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh Gaucher, hoặc do tác dụng phụ của bức xạ điều trị ung thư, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài liều cao…
Với nguyên nhân chấn thương, hoại tử chỏm xương đùi xuất phát từ một chấn thương nhỏ trong sinh hoạt, lao động, tập luyện thể dục thể thao… khi tiếp đất với tư thế ngã ngồi gây gãy cổ xương đùi, trật khớp háng. Một số trường hợp khác không rõ nguyên nhân gây hoại tử chỏm xương đùi.
Tình trạng hoại tử chỏm xương đùi diễn biến rất âm thầm, chỉ xuất hiện rõ rệt ở giai đoạn trung bình hoặc nặng.
Sau khi gãy cổ xương đùi, trật khớp háng, mạch máu sẽ bị đứt hoặc chèn ép khiến cho các tế bào xương, tủy xương bị thiếu máu, thiếu oxy nuôi dưỡng và chết dần. Ban đầu, các tổ chức hoại tử biểu hiện bằng tình trạng thưa xương, lâu dần hình thành ổ khuyết xương khiến cho xương dưới sụn dễ bị gãy. Nghiêm trọng nhất là nguy cơ thoái hóa thứ phát, mất chức năng và phải áp dụng biện pháp thay khớp háng nhân tạo để khôi phục khả năng vận động cho người bệnh.
Tình trạng hoại tử xuất hiện sau chấn thương khá lâu, khoảng 2 năm, nên nhiều người thường ít chú ý, khó nhận biết. Ban đầu, các cơn đau chỉ xuất hiện khi có tác động lực, tần suất thấp, nghỉ ngơi sẽ giảm đau. Khi đã ở giai đoạn trung bình hoặc nặng, khớp háng bị đau thường xuyên, rõ rệt, kể cả khi không có tác động lực. Cơn đau thường khởi phát ở bẹn, lan xuống đùi, đôi khi gây đau cả ở sau mông. Người bệnh gặp khó khăn khi dạng chân, đi khập khiễng do độ dài hai chân bị chênh lệch… Một số bệnh nhân có cảm giác đau vùng gối nên rất dễ bị chẩn đoán nhầm là thoái hóa khớp gối.
Hoại tử chỏm xương đùi không phải là bệnh lý phổ biến nhưng để lại di chứng rất nặng nề. Khi các tế bào xương và sụn ở xương đùi bị hoại tử hoàn toàn gây biến dạng khớp, thoái hóa khớp khiến cho khớp háng bị mất chức năng. Người bệnh không còn khả năng vận động. Vì vậy, việc phát hiện và chẩn đoán sớm có ý nghĩa quan trọng trong điều trị hoại tử chỏm xương đùi.
Bác sĩ Đặng Khoa Học cho biết, để xác định hoại tử chỏm xương đùi, bác sĩ sẽ dựa vào kết quả chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng. Bác sĩ hỏi tiền sử, thói quen sinh hoạt và yêu cầu người bệnh thực hiện một số động tác như ngồi xổm, xoay hoặc khép háng… Nếu có yếu tố chấn thương hay các bệnh lý phối hợp, bác sĩ sẽ hướng nghi ngờ đến hoại tử chỏm xương đùi.
Chụp cộng hưởng từ MRI được cho là một trong những phương pháp định bệnh và theo dõi kết quả điều trị hiệu quả, an toàn. Tại BVĐK Tâm Anh, người bệnh được sử dụng hệ thống máy cộng hưởng từ 1,5-3.0 Tesla có khả năng cung cấp hình ảnh sắc nét, đánh giá cấu trúc các cơ quan chi tiết, phát hiện tổn thương có kích thước nhỏ, vị trí khó xác định như khớp háng.
Bác sĩ Đặng Khoa Học phẫu thuật thay khớp háng SuperPath tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM
Để điều trị hoại tử chỏm xương đùi bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp bảo tồn như dùng thuốc (bisphosphonates), vật lý trị liệu (trường điện từ, sóng âm), tiêm các yếu tố sinh học… Với một số trường hợp khớp chưa bị hư hại nặng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật khoan giải ép bằng cách mổ mở hay kết hợp nội soi. Nếu người bệnh đau đớn nhiều, chỏm xương đùi bị xẹp, thoái hóa ổ cối nặng, giải pháp phẫu thuật sẽ được đề ra là thay khớp háng toàn phần.
Tuy nhiên, vì hầu hết trường hợp hoại tử chỏm xương đùi gặp ở tuổi trung niên và thanh niên nên phải chọn phương pháp, vật liệu thay khớp phù hợp nhất, bền nhất và ít giới hạn vận động nhất cho bệnh nhân. Ví dụ thay khớp háng Superpath với đường mổ nhỏ, không cắt cơ, sau phẫu thuật bệnh nhân vẫn có thể bắt chéo chân, ngồi xổm, khép háng và gần như không giới hạn hoạt động sinh hoạt nào- điều mà các phương pháp thay khớp háng cổ điển không làm được.
Tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình BVĐK Tâm Anh, các chuyên gia lựa chọn những đường mổ tối ưu với khả năng đảm bảo thao tác thay khớp thuận lợi, giảm tối đa tổn thương phần mềm, bảo vệ các nhóm cơ và tính thẩm mỹ cho người bệnh. Nhờ áp dụng đường mổ cải tiến Superpath có độ dài chỉ khoảng 5 cm, không xâm lấn hệ thống cơ và bao khớp sau nên người bệnh ít bị đau, giảm mất máu và có thể đi lại nhẹ nhàng từ ngày thứ hai sau mổ thay khớp háng do bị hoại tử chỏm xương đùi, bác sĩ Đặng Khoa Học cho biết thêm.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
