Viêm tai xương chũm là một biến chứng thường gặp của bệnh viêm tai giữa cấp, có thể dẫn đến biến chứng ngoài sọ và nội sọ đe doạ tính mạng, đặc biệt ở trẻ dưới 2 tuổi.
ThS.BS Diệp Phúc Anh, khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, mặc dù ngày nay có nhiều phương tiện, công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến, các thủ thuật vi phẫu cùng với sự phổ biến của thuốc kháng sinh, tuy nhiên bệnh viêm tai xương chũm vẫn gây ra khoảng 10% tỷ lệ tử vong ở bệnh nhi do các biến chứng nặng nề xuất phát từ việc không được chẩn đoán, điều trị kịp thời, đúng cách. Do đó, việc hiểu biết về bệnh viêm tai xương chũm là cần thiết để chúng ta nâng cao việc phòng ngừa, điều trị, tránh các hậu quả nghiêm trọng, nhất là ở trẻ nhỏ.(1)
Xương chũm tai thuộc xương thái dương của hộp sọ. Viêm xương chũm là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn của các tế bào khí xương chũm bao quanh tai trong và tai giữa. Các tế bào khí ở xương chũm có tác dụng bảo vệ các cấu trúc tinh vi của tai, điều chỉnh áp lực tai và có thể bảo vệ xương thái dương khi bị chấn thương. Khi các tế bào xương chũm bị nhiễm trùng hoặc bị viêm, thường là do viêm tai giữa chưa được chữa khỏi sẽ dẫn đến viêm xương chũm.
Bác sĩ Phúc Anh cho biết, do có rất nhiều cấu trúc quan trọng nằm trong và xung quanh xương chũm nên nếu bị nhiễm trùng, vi khuẩn có thể lan ra bên ngoài xương chũm và gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Viêm tai xương chũm được chia làm hai loại bao gồm:
Là tình trạng nhiễm trùng xảy ra trong 5-7 ngày do các loại vi khuẩn gây ra, phổ biến nhất là Streptococcus pneumoniae, sau đó là Streptococcus pyogenes, Haemophilus influenzae và Staphylococcus aureus. Đây là một biến chứng thường gặp nhất của bệnh viêm tai giữa cấp tính, có tỷ lệ trung bình khoảng 0,24%.
Mặc dù ít gặp nhưng trẻ em dưới 2 tuổi lại là đối tượng có nguy cơ mắc cao nhất. Nếu không được điều trị kịp thời, trẻ dễ gặp phải các biến chứng ngoại sọ nghiêm trọng như áp xe dưới màng xương, áp xe Bezold hoặc biến chứng nội sọ như liệt dây thần kinh mặt, viêm mê nhĩ, áp xe dưới màng cứng… có thể đe dọa đến tính mạng.(3)
Là tình trạng tai giữa và xương chũm bị nhiễm trùng liên tục gây chảy dịch tai kéo dài trên 3 tháng. Tình trạng này cũng có thể gây ra các biến chứng nội sọ và ngoại sọ nguy hiểm, tương tự như ở viêm tai xương chũm cấp tính.
Bác sĩ Phúc Anh cho biết, viêm tai xương chũm có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phần lớn trẻ dưới 2 tuổi có tỷ lệ mắc cao nhất. Nghiên cứu đã chỉ ra, trước khi thuốc kháng sinh trở nên phổ biến trên thế giới có khoảng 20% trường hợp viêm tai giữa cấp gây biến chứng thành viêm xương chũm cấp và thường có các biến chứng nội sọ nặng.
Ngoài trẻ em dưới 2 tuổi, người có tình trạng suy giảm miễn dịch và viêm tai giữa cấp tính tái phát cũng có nguy cơ mắc viêm tai xương chũm.
Viêm tai xương chũm xảy ra trong thời gian khác nhau và có các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi loại viêm.
Viêm tai xương chũm cấp thường kéo dài 5-7 ngày với các triệu chứng ban đỏ sau thất, đau, nóng và dái tai sưng tấy. Soi tai sẽ phát hiện thấy một vùng sưng đỏ sau tai và khối phồng có mủ phía sau màng nhĩ. Màng nhĩ có thể bị vỡ và chảy mủ.
Trẻ em xuất hiện các triệu chứng đặc hiệu như khó chịu, quấy khóc, hôn mê, sốt, sưng sau tai, đau tai, trong khi người lớn bị đau tai dữ dội, sốt kèm đau đầu.
Các đợt viêm thường kéo dài trên 30 ngày và dễ tái phát. Các triệu chứng thường gặp nhất là xuất hiện mủ ở vùng tai với mức độ đau tăng dần, lan xuống vùng cổ và nửa bên đầu, màng nhĩ đỏ; da trên bề mặt xương chũm sưng đỏ, cảm giác đau tăng lên khi ấn vào xương chũm; có thể kèm theo viêm mũi, họng, sốt cao kèm nôn, co giật, cứng gáy khi bệnh tiến triển.
Theo bác sĩ Phúc Anh, đa số các trường hợp viêm tai xương chũm xuất phát từ bệnh viêm tai giữa cấp tính tiến triển gây bít tắc ống Eustachian dẫn đến tình trạng viêm và nhiễm trùng xương chũm. Ống Eustachian kết nối từ tai giữa đến họng mũi, có nhiệm vụ lưu thông dịch hoặc không khí từ tai giữa. Nếu ống này bị thu hẹp do viêm nhiễm hoặc bụi bẩn sẽ tạo môi trường thuận lợi cho mầm bệnh phát triển.(2)
Ngoài ra, viêm phổi do liên cầu, liên cầu khuẩn tan huyết beta nhóm A, tụ cầu vàng, Streptococcus pyogenes và Haemophilus influenzae cũng là các yếu tố nguy cơ gây viêm tai xương chũm bên cạnh các đối tượng dễ mắc viêm tai xương chũm đã nêu ở trên.
Bác sĩ Phúc Anh cho biết, dựa trên vị trí của quá trình viêm xương chũm, nhiễm trùng có thể lan vào trong não hoặc lan ra ngoại vi và gây ra những hậu quả nặng nề. Cụ thể:
Bác sĩ Phúc Anh cho biết, khoảng 6-23% trường hợp viêm tai xương chũm cấp tính có biến chứng nội sọ với các triệu chứng thường gặp như co giật, cứng khớp, đau đầu và viêm não màng não. Các biến chứng phổ biến bao gồm:
Các phương pháp chẩn đoán viêm xương chũm bao gồm:
Bác sĩ sẽ căn cứ vào tình trạng viêm tai xương chũm để quyết định chữa bệnh viêm tai xương chũm bằng phương pháp nội khoa hay ngoại khoa.
Liệu pháp kháng sinh là trọng tâm của điều trị nội khoa. Những bệnh nhân không có biến chứng, không có tiền sử bệnh lý đáng kể có thể điều trị bằng kháng sinh đường tiêm tĩnh mạch. Người viêm xương chũm cấp tính không biến chứng được coi là bệnh nhân không có tiền sử bệnh lý đáng kể.
Hình 3:
Điều trị nội khoa bằng thuốc kháng sinh đối với các trường hợp viêm xương chũm không phức tạp, không có biến chứng
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng, các loại thủ thuật chọc màng nhĩ kết hợp đặt ống thông khí màng nhĩ và cắt xương chũm có thể được chỉ định.
Bác sĩ Phúc Anh lưu ý, ở những bệnh nhân có tiền sử viêm tai giữa mạn tính, cần điều trị bằng kháng sinh vancomycin (một loại kháng sinh liều cao) để ngăn chặn biến chứng do khuẩn Streptococcus pyogenes và Staphylococcus aureus gây ra. Đây là hai loại vi khuẩn có thể gây biến chứng ở 50% bệnh nhân viêm tai xương chũm. Người bệnh cũng cần theo dõi sức khỏe liên tục vì tình trạng sức khỏe có thể xấu đi nhanh chóng.
Mặc dù không có khuyến nghị về chế độ dinh dưỡng cụ thể cho người bệnh viêm tai xương chũm, tuy nhiên đa số các bệnh nhi dưới 2 tuổi nên chú ý bồi bổ cho trẻ bằng cách:
Bác sĩ Phúc Anh giải đáp các thắc mắc về viêm tai xương chũm như sau.
Viêm tai xương chũm không nguy hiểm nếu không có biến chứng. Các trường hợp có biến chứng, nhất là với trẻ nhỏ rất nguy hiểm vì có thể gây áp xe xương, viêm màng não đe doạ tính mạng.
Viêm tai xương chũm có thể chữa khỏi hoàn toàn, không để lại di chứng nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Có thể điều trị bằng kháng sinh hoặc phẫu thuật và điều trị càng sớm thì tỷ lệ thành công càng cao, càng rút ngắn thời gian nằm viện, ít chi phí và ngược lại.
Tùy thuộc vào loại viêm và mức độ viêm, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bằng kháng sinh hay phẫu thuật. Đối với các trường hợp viêm phức tạp nhưng không có biến chứng, có thể áp dụng thủ thuật thông khí màng nhĩ. Các trường hợp không đáp ứng kháng sinh sau 48 giờ nhập viện, có thể cần phẫu thuật cắt xương chũm. Các bệnh nhân viêm xương chũm cấp tính nhưng không có biến chứng, chỉ cần điều trị bằng kháng sinh, chưa cần phẫu thuật.
Viêm tai xương chũm hài nhi là một thể lâm sàng của viêm tai xương chũm cấp tính gây biến chứng rối loạn tiêu hóa nặng ở trẻ nhỏ, có thể dẫn đến tử vong. Nguyên nhân do cấu trúc đặc biệt của tai giữa, điều kiện sinh hoạt và nhiễm trùng ở họng.
Chi phí khám, chữa bệnh viêm tai xương chũm ở mỗi cơ sở y tế có thể khác nhau. Điều này tùy thuộc vào cơ sở vật chất, đội ngũ chuyên gia, loại thuốc, phương pháp điều trị…
Để điều trị viêm tai xương chũm an toàn, hiệu quả bạn nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa Tai Mũi Họng uy tín, đội ngũ bác sĩ tay nghề cao, giàu kinh nghiệm.
Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ các chuyên gia giàu kinh nghiệm về tai mũi, họng hàng đầu với dịch vụ khám, chữa bệnh, tầm soát ung thư chuyên nghiệp. Bệnh viện được trang bị máy móc hiện đại, công nghệ tiên tiến bậc nhất như: hệ thống nội soi tai mũi họng Xion (Đức); hệ thống kính vi phẫu mổ tai Zeiss (Đức); hệ thống phẫu thuật nội soi Karl Storz (Đức) cùng với hệ thống khoan Skeeter dùng phẫu thuật nội soi mũi xoang, nội soi vi phẫu thanh quản và phẫu thuật nội soi tai vi phẫu; máy đo chức năng thính học Interacoustic (Đan Mạch), máy chẩn đoán khiếm thính đo âm ốc tai Interacoustic (Đan Mạch)… giúp chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả viêm tai xương chũm và các bệnh lý tai mũi họng.
Để đặt lịch thăm khám viêm tai xương chũm và các bệnh lý tai mũi họng tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Viêm tai xương chũm thường xảy ra ở trẻ em dưới hai tuổi, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng đe dọa sức khỏe và tính mạng. Tiêm phòng vắc xin và điều trị viêm tai giữa triệt để là biện pháp tốt nhất để phòng ngừa bệnh.