Tiêu chảy ở trẻ em thường là dấu hiệu cho thấy trẻ bị nhiễm trùng. Tuy tình trạng này không nguy hiểm nhưng cha mẹ chớ vì thế mà chủ quan, bởi trẻ bị tiêu chảy hay đi kèm với mất nước, nếu nghiêm trọng có thể ảnh hưởng tới sức khỏe.
Từ 1 – 3 tháng tuổi, trẻ đi tiêu ít nhất 2 lần/ngày. Một số trẻ chỉ đi tiêu 1 lần/tuần.
Khi được 2 tuổi, trẻ đi tiêu ít nhất 1 lần/ngày. Phân trẻ thường mềm, đóng khuôn. Tuy nhiên, mỗi trẻ sẽ có số lần đi tiêu khác nhau, có trẻ đi tiêu mỗi 2 ngày 1 lần.
Trẻ được xem là bị tiêu chảy khi trong phân có nhiều nước hơn bình thường, hoặc đi tiêu trên 3 lần/ngày.
Tiêu chảy là cách cơ thể tự loại bỏ vi trùng, và hầu hết các đợt tiêu chảy ở trẻ em sẽ kéo dài từ vài ngày đến một tuần. Tiêu chảy có thể xảy ra kèm theo sốt, buồn nôn và nôn, chuột rút và thậm chí phát ban. (1)
Tiêu chảy có 2 dạng:
Một số lý do phổ biến nhất khiến trẻ bị tiêu chảy bao gồm:
Có nhiều loại vi trùng được xem là tác nhân khiến đường ruột của trẻ bị nhiễm trùng. Chúng là:
Biểu hiện thường thấy đầu tiên ở những trẻ bị tiêu chảy là những cơn đau bụng quặn thắt, sau đó là đi ngoài phân lỏng nhiều lần. Tình trạng này lặp đi lặp lại trong nhiều ngày (trung bình từ 3 – 5 ngày). Ngoài ra, trẻ còn gặp phải một số triệu chứng khác như: (2)
Trẻ bị tiêu chảy nhẹ không cần đến bác sĩ, bệnh sẽ tự hết trong vòng vài ngày. Cần đưa trẻ tới bệnh viện ngay nếu thấy các dấu hiệu sau: (3)
Rất dễ để phát hiện trẻ bị tiêu chảy dựa trên triệu chứng. Tuy nhiên, cần tìm ra tác nhân gây ra tình trạng này thì mới có hướng điều trị đúng cách. Để xác định nguyên nhân gây tiêu chảy ở trẻ em, bác sĩ sẽ:
Mất nước là một trong những biến chứng đáng lo ngại nhất của bệnh tiêu chảy ở trẻ em. Tiêu chảy nhẹ thường không gây mất nước đáng kể, nhưng tiêu chảy vừa hoặc nặng sẽ khiến trẻ mất nước nghiêm trọng. Tình trạng này rất nguy hiểm, có thể gây ra co giật, tổn thương não, thậm chí tử vong. Những biểu hiện cho thấy trẻ bị mất nước nghiêm trọng là:
Ngoài hiện tượng mất nước, trẻ bị tiêu chảy kéo dài còn dẫn tới biến chứng chán ăn, bỏ ăn, dần dần suy dinh dưỡng và kiệt sức.
Cách điều trị tiêu chảy ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân gây nên tình trạng này. Cụ thể:
Tiêu chảy do virus sẽ tự khỏi. Trong khi đó, hầu hết trẻ em bị tiêu chảy do vi khuẩn cần được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Tiêu chảy do ký sinh trùng phải được điều trị bằng thuốc chống ký sinh trùng.
Trẻ thường bị rối loạn tiêu hóa do ăn phải thức ăn lạ khiến cơ thể từ chối dung nạp, hoặc khi trẻ chuyển từ giai đoạn bú mẹ sang ăn dặm/từ chế độ ăn lỏng sang ăn đặc, hoặc trẻ bắt đầu đi mẫu giáo và chưa kịp thích nghi với chế độ ăn mới. Lúc này, phương pháp điều trị thích hợp là tập cho trẻ làm quen với thức ăn mới một cách từ từ, vừa tập vừa lắng nghe phản ứng cơ thể trẻ. Nếu thấy trẻ tiêu chảy/nôn ói sau khi ăn món nào, cần ngưng cho trẻ ăn và thử lại một thời gian sau đó.
Nếu trẻ bị dị ứng thực phẩm, cần tránh cho trẻ ăn những thực phẩm gây dị ứng. Để xác định trẻ dị ứng với loại thực phẩm nào, bạn hãy ghi nhật ký về những gì bé ăn/uống cũng như thói quen đi tiêu của trẻ.
Một số loại thực phẩm dễ gây dị ứng ở trẻ là trứng, hải sản, sữa bò, đậu phộng, đậu nành…
Nếu trẻ bị bệnh celiac, bác sĩ sẽ khuyên bạn tránh cho trẻ ăn tất cả các loại thực phẩm và sản phẩm có chứa gluten (như lúa mì, lúa mạch, yến mạch, ngũ cốc nguyên hạt…).
Trong trường hợp trẻ không dung nạp được lactose, bác sĩ sẽ khuyến nghị giảm hoặc tránh các loại thực phẩm/đồ uống làm từ sữa (như sữa tươi, sữa chua, phô mai, bánh ngọt, kem…). Bạn có thể cho trẻ uống các loại sữa hạt thay thế (sữa đậu nành, sữa hạnh nhân, sữa hạt điều…) để ngăn ngừa nguy cơ thiếu canxi ở trẻ.
Nếu con bạn không dung nạp đường fructose hoặc sucrose, bác sĩ sẽ khuyến nghị giảm hoặc tránh các loại thực phẩm/đồ uống có chứa các loại đường này.
Với những trẻ bị bệnh viêm ruột như bệnh Crohn và viêm loét đại tràng, phương pháp điều trị sẽ là kê toa thuốc, phẫu thuật và điều chỉnh chế độ ăn của trẻ.
Khi thấy trẻ xuất hiệu các triệu chứng tiêu chảy, bạn cần chăm sóc trẻ bị tiêu chảy an toàn:
Nếu trẻ bị tiêu chảy, bên cạnh việc điều trị theo chỉ định của bác sĩ, thiết kế cho trẻ một chế độ ăn hợp lý là rất quan trọng. Điều này góp phần quyết định các triệu chứng bệnh của bé có sớm cải thiện hay không.
Đối với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 12 tháng, sữa mẹ là một lựa chọn tuyệt vời để bổ sung đủ nước và dưỡng chất cho bé. Các chuyên gia khẳng định, so với dung dịch điện giải (một loại chất lỏng thường được kê toa để bổ sung nước cho trẻ bị tiêu chảy), sữa mẹ dễ hấp thu và có nhiều chất dinh dưỡng hơn nhiều.
Với những trẻ lớn hơn, bác sĩ có thể đề xuất một chế độ ăn không có sữa và ít đường trong một thời gian ngắn. Nếu tình trạng tiêu chảy không cải thiện, bạn cần ghi lại nhật ký ăn uống của trẻ để xác định loại thực phẩm nào là nguyên nhân khiến cơ thể trẻ phản ứng lại. Ví dụ, một số bé bị hội chứng ruột kích thích không hấp thu được thức ăn nhiều chất béo, nhiều đường hoặc cay. Những bé khác lại bị tiêu chảy khi dung nạp thực phẩm chứa gluten hoặc sữa…
Bên cạnh đó, chất xơ thường được đưa vào thực đơn của trẻ tiêu chảy để điều chỉnh nhu động ruột. Lý do là một số loại thực phẩm giàu chất xơ có khả năng làm giảm số lần trẻ đi ngoài phân lỏng. Chúng là táo, chuối, lúa mạch, yến mạch, các loại đậu, khoai lang…
Cuối cùng, cần bổ sung thực phẩm giàu chất béo trong thực đơn của trẻ. Việc này giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, nhất là ở những trẻ bị tiêu chảy nhẹ mãn tính. Nguồn chất béo tốt bao gồm sữa béo nguyên chất, phô mai, dầu ô liu, dầu hướng dương…
Lưu ý khi xây dựng khẩu phần ăn cho trẻ đang bị tiêu chảy, đó là chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Việc cho trẻ ăn 3 bữa lớn/ngày có thể khiến bệnh tình trở nên trầm trọng hơn.
Gần như không thể phòng tránh tuyệt đối tình trạng tiêu chảy ở trẻ em. Song có một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, chẳng hạn như:
Dung dịch điện giải là chất lỏng đặc biệt được dùng để bổ sung lượng nước và muối mà bé bị mất sau mỗi lần đi ngoài. Hầu hết trẻ bị tiêu chảy nhẹ không cần dùng dung dịch điện giải. Dung dịch này chỉ hữu ích trong việc kiểm soát tại nhà đối với bệnh tiêu chảy mức độ trung bình trở lên.
Tuy nhiên, việc bổ sung dung dịch điện giải cho trẻ cần phải theo chỉ định của bác sĩ. Nếu bổ sung sai cách, trẻ không những không hết tiêu chảy mà tình trạng bệnh còn trở nên tồi tệ hơn.
Một số người nhận thấy các loại thức uống như soda, nước ngọt, nước trái cây, đồ uống thể thao… cũng chứa đường và muối nên sử dụng chúng để thay thế cho dung dịch điện giải. Họ không biết rằng tỷ lệ muối và đường trong những thức uống này không giống như dung dịch điện giải, do đó không mang lại hiệu quả tương đương. Chẳng những vậy, hàm lượng đường quá cao trong đó còn có thể làm cho bệnh tiêu chảy trầm trọng hơn.
Nhịn ăn không phải là cách điều trị tiêu chảy. Tuy nhiên, nhất thiết phải cho trẻ kiêng các thức ăn đặc/rắn, nhất là khi trẻ tiêu chảy kèm theo nôn. Ưu tiên món ăn loãng, giàu dinh dưỡng như cháo, súp, sữa… trong khẩu phần ăn của trẻ.
Chế độ ăn bao gồm chuối, gạo, nước sốt táo, bánh mì nướng (BRAT) từng được khuyến nghị áp dụng cho những trẻ đang hồi phục sau tiêu chảy, nhưng giờ đây không còn được coi là hữu ích nữa. Nguyên nhân là các thực phẩm trong chế độ BRAT ít chất xơ, chất đạm, chất béo, nếu trẻ ăn thường xuyên sẽ khiến cơ thể thiếu chất và hệ tiêu hóa chậm phục hồi. (4)
Tốt nhất, trẻ cần tiếp tục ăn uống bình thường, cân đối. Chế độ ăn uống đó nên có đủ trái cây, rau củ, thịt, cá, trứng, sữa và thực phẩm giàu carbohydrate phức hợp.
Thuốc trị tiêu chảy không kê đơn không được khuyến cáo cho trẻ em dưới 2 tuổi. Chúng cũng có thể gây hại ở trẻ lớn hơn. Vì thế, luôn luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi bạn cho con uống bất kỳ loại thuốc trị tiêu chảy nào.
Ngoài ra, không cho trẻ dùng các phương thuốc dân gian tự chế. Chúng vừa không hiệu quả, vừa làm cho mọi thứ trở nên khó kiểm soát hơn.
Probiotics là một loại vi khuẩn tốt sống trong ruột. Chúng đã được chứng minh là có lợi đối với người bệnh tiêu chảy. Bạn có thể cho bé ăn sữa chua, súp miso, buttermilk (sữa lên men)… để bổ sung probiotics cho hệ tiêu hóa.
Là địa chỉ tin cậy trong việc thăm khám và điều trị cho các bệnh nhi, khoa Nhi Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ y bác sĩ giỏi nghề, tận tâm, hết lòng với các thiên thần nhỏ. Khoa được trang bị hệ thống máy móc hiện đại, thế hệ mới, nhập khẩu đồng bộ từ các nước tiên tiến như Anh, Pháp, Mỹ, Thụy Sĩ, Nhật Bản, Hàn Quốc… cùng cơ sở vật chất tiện nghi cao cấp; phòng khám, phòng chờ, các phòng chức năng… thoáng mát, sạch sẽ; khu vui chơi rộng rãi, đồ chơi cao cấp, đa dạng, an toàn, đem lại cho các bé cảm giác thoải mái, an tâm khi đến khám và điều trị nội trú.
Đặc biệt, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn trang bị hệ thống thiết bị kiểm soát nhiễm khuẩn, áp dụng quy trình diệt khuẩn, chống nhiễm khuẩn đa phương thức theo tiêu chuẩn quốc tế, giảm thiểu tối đa các yếu tố nguy cơ nhiễm khuẩn cũng như sự lây nhiễm chéo cho trẻ và các nhân viên y tế.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tiêu chảy ở trẻ em không đáng lo ngại nếu bố mẹ phát hiện tình trạng bệnh kịp thời và có hướng xử lý đúng đắn. Quan trọng là bạn cần theo dõi sát sao các triệu chứng, xây dựng cho trẻ thực đơn phù hợp và đưa trẻ đến bác sĩ ngay khi dấu hiệu bệnh trở nên trầm trọng hơn.
