Ngủ ngáy là tình trạng khá phổ biến, xảy ra ở khoảng 57% nam giới và 40% nữ giới. Ngủ ngáy có thể vô hại nhưng cũng có thể là một tình trạng bệnh tật tiềm ẩn cần được điều trị.
Ngáy là âm thanh phát ra trong khi ngủ do sự rung động của các phần khác nhau ở đường hô hấp trên. Ngủ ngáy là một trong những triệu chứng chính của chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Ngủ ngáy cũng có thể liên quan đến các bệnh tật tiềm ẩn về tim mạch, bệnh hô hấp…, vì vậy tình trạng này cần được chú ý. Thăm khám và điều trị sớm có thể hữu ích trong việc phòng ngừa các biến chứng do ngủ ngáy gây ra.
Ngủ ngáy là tình trạng vừa ngủ vừa phát ra âm thanh gây ồn ào trong vô thức.
Ngáy là một âm thanh khàn khàn được tạo ra trong vòm họng khi ngủ. m thanh dao động từ rất nhỏ, hầu như không nghe thấy cho đến tiếng ồn cực kỳ khó chịu, có thể đủ lớn để ảnh hưởng đến phòng bên cạnh.
Tiếng ngáy thường gây ra sự khó chịu cho người chung giường, chung phòng. Thậm chí đôi khi, ngủ ngáy còn gây ra bất hòa với họ.
Theo ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương – Bác sĩ khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, nguyên nhân gây ngủ ngáy có thể lý giải như sau:
Lý do ngủ ngáy là gì? Ngáy là kết quả của sự rung động các mô mềm của vòm họng do luồng không khí gây ra, đặc biệt là vòm khẩu cái mềm. Giống như trong bất kỳ cấu trúc khác, rung trong vòm họng phát triển tùy thuộc vào các yếu tố tương tác, bao gồm khối lượng, sức cơ và các cấu trúc liên quan vùng cổ cũng như vận tốc và hướng của luồng không khí.
Thực tế, một người không ngáy khi thức gợi ý rằng tình trạng giãn trương lực cơ khi ngủ có thể là một phần của nguyên nhân gây ra chứng ngủ ngáy. Bởi vì trương lực cơ là thành phần duy nhất của rung động có thể thay đổi trong khi ngủ, trong khi khối lượng mô và các cấu trúc liên quan không thay đổi.
Khi trương lực cơ giảm, không thể giữ cho đường thở mở để đáp ứng với áp suất âm trong lòng phổi do hít vào, đường thở trên sẽ bị thu hẹp lại. Điều này sẽ làm tăng vận tốc luồng khí cục bộ (đối với một thể tích hít vào nhất định), do đó thúc đẩy tình trạng thở khò khè và ngáy.
Ngáy có nhiều khả năng xảy ra ở đường thở đã bị tổn hại bởi các cấu trúc, bao gồm:
Ngáy nguyên phát là tiếng ngáy không kèm theo thức giấc hoặc kích thích quá mức, nhưng làm hạn chế luồng không khí, giảm bão hòa oxy hoặc rối loạn nhịp tim trong khi ngủ. Nó thậm chí xảy ra ở cả những người không buồn ngủ vào ban ngày.
Hiện tượng ngủ ngáy thường là một triệu chứng của rối loạn nhịp thở khi ngủ, bao gồm nhiều loại từ hội chứng tắc nghẽn đường hô hấp trên đến chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Mỗi loại có sinh lý bệnh tắc nghẽn đường thở trên tương tự nhưng khác nhau về mức độ và hậu quả của tắc nghẽn đường thở. Hậu quả liên quan chủ yếu đến rối loạn giấc ngủ.
Bệnh nhân ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có ≥5 đợt ngưng thở hoặc giảm thở (với mỗi đợt kéo dài ít nhất 10 giây) mỗi giờ trong khi ngủ.
Chỉ số ngưng thở/giảm thở [AHI]) đi kèm với ≥1 trong các dấu hiệu sau:
Ngưng thở khi ngủ có thể được phân loại theo mức độ nghiêm trọng:
Hội chứng tắc nghẽn đường hô hấp trên có thể gây buồn ngủ ban ngày hoặc các biểu hiện khác gợi ý ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Nhưng với một số đợt ngưng thở/giảm thở hoặc giảm bão hòa oxy và do đó không đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn cho chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
Mặc dù bản thân ngáy không gây hại cho sức khỏe, nhưng chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có thể để lại hậu quả, ví dụ như tăng huyết áp, đột quỵ, rối loạn nhịp tim, suy thận.
Dấu hiệu ngủ ngáy là gì? Những người ngủ ngáy sẽ tạo ra âm thanh rung, lạch cạch, ồn ào khi thở.
ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương cho biết, ở bệnh nhân ngưng thở khi ngủ, có thể có các triệu chứng ngủ ngáy khác như:
Theo ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương, bác sĩ có thể thực hiện một số xét nghiệm hoặc thực hiện nghiên cứu về giấc ngủ để chẩn đoán mức độ nghiêm trọng của ngủ ngáy, đặc biệt nếu bác sĩ nghi ngờ chứng ngưng thở khi ngủ. Bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng có thể kiểm tra mũi họng, cổ của người bệnh để chẩn đoán nguyên nhân gây ngáy.
Để tìm hiểu xem chứng ngáy của bạn có thể do vấn đề sức khỏe gây ra hay không, bác sĩ có thể đặt câu hỏi về:
ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương cho biết, để điều trị ngủ ngáy bao gồm các biện pháp chung để quản lý các yếu tố rủi ro cộng với các phương pháp vật lý để mở rộng đường thở và/hoặc cố định các cấu trúc liên quan.
Một số biện pháp chung có thể được ứng dụng điều trị trường hợp ngáy nguyên phát. Hiệu quả của chúng chưa được đánh giá tốt, chủ yếu là do nhận thức về ngáy là rất chủ quan; tuy nhiên, một số bệnh nhân cụ thể có thể được hưởng lợi.(2)
Các biện pháp bao gồm:
Những thiết bị này nên được trang bị bởi các nha sĩ được đào tạo đặc biệt.
Các tác dụng phụ bao gồm khó chịu ở khớp thái dương hàm (TMJ), răng lệch lạc và tiết nhiều nước bọt, nhưng hầu hết bệnh nhân đều đáp ứng tốt với điều trị.
Đây là dụng cụ được các bệnh nhân ngủ ngáy sử dụng phổ biến nhất. Nó giúp di chuyển hàm dưới và lưỡi về phía trước so với hàm trên và do đó làm tăng đường kính đường thở trong khi ngủ. Các thiết bị này có thể được điều chỉnh tăng dần sau lần lắp ban đầu để tối ưu hóa kết quả.
Dụng cụ này sử dụng lực hút để duy trì lưỡi ở vị trí phía trước.
Một thiết bị kích thích cơ lưỡi có thể tháo rời được phát triển gần đây có thể sử dụng vào ban ngày. Thiết bị này giúp cải thiện chức năng cơ lưỡi ở những bệnh nhân mắc chứng ngủ ngáy hoặc OSA.
Các thiết bị CPAP duy trì áp suất dương không đổi ở đường hô hấp trên thông qua một mặt nạ nhỏ áp vào mũi hoặc mũi và miệng. Bằng cách tăng kích thước của đường hô hấp trên, CPAP ngăn ngừa hẹp hoặc xẹp đường hô hấp trên trong khi ngủ. Do đó, thiết bị này rất hiệu quả đối với OSA và có hiệu quả đối với chứng ngủ ngáy nguyên phát.
Vì giảm độ thông thoáng của mũi sẽ thúc đẩy ngủ ngáy, nên phẫu thuật có thể giúp điều chỉnh các nguyên nhân cụ thể gây chít hẹp đường thở. Chúng có thể là polyp mũi, phì đại amidan, lệch vách ngăn…
Các phẫu thuật hầu họng khác nhau làm thay đổi cấu trúc của vòm miệng và đôi khi cả lưỡi gà đã được phát triển để điều trị chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Một số cũng hữu ích cho chứng ngáy không do ngưng thở.
Đây là một thủ thuật dưới gây mê toàn thân, nó bao gồm việc tái tạo lại lưỡi gà, vòm họng và thành hầu để tăng kích thước đường thở. Phẫu thuật tạo hình hầu họng có thể hiệu quả đối với chứng ngáy, nhưng tác dụng của nó có thể chỉ ngắn hạn, kéo dài được khoảng vài năm.
Phẫu thuật này có hỗ trợ bằng laser và ít xâm lấn hơn so với phẫu thuật tạo hình hầu họng. Nó có tác dụng giảm kích thước lưỡi gà và khẩu cái mềm để mở rộng đường hô hấp.
Đối với phẫu thuật tạo hình bằng tiêm để điều trị xơ cứng, thuốc sẽ được tiêm vào lớp dưới niêm mạc của vòm khẩu cái mềm để gia cố và lưỡi gà nhằm giảm kích thước của mô mỡ thành sau họng và đáy lưỡi.
Một đầu dò được sử dụng để đưa năng lượng nhiệt vào khẩu cái mềm và đốt chúng. Phương pháp này giúp tăng độ cứng cáp cho khẩu cái mềm để ngăn chúng gây hẹp đường thở.
Thay đổi thói quen, sinh hoạt và lối sống có thể giúp phòng ngừa bệnh ngủ ngáy.
Theo ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương, ngáy có nguy hiểm hay không, ngủ ngáy có bệnh gì không phụ thuộc vào loại, mức độ nghiêm trọng và tần suất của nó.
Ngủ ngáy là bệnh không lây truyền nhưng có thể có tính chất di truyền. Ví dụ nếu gia đình bạn có tiền sử béo phì thì bạn cũng có nguy cơ tương tự. Béo phì là một trong các nguyên nhân dẫn đến ngáy ngủ.
Ngoài việc sử dụng một số thiết bị hỗ trợ giảm ngáy thì người ngủ ngáy có thể ngủ riêng tại phòng có cách âm để giảm tác động của tiếng ngáy, gây ảnh hưởng đến người khác.
Nếu ngáy ngủ là triệu chứng của chứng ngưng thở khi ngủ, người bệnh cần được điều trị sớm để tránh các biến chứng nguy hiểm.
ThS.BS.CKI Nguyễn Thị Hương khuyến nghị, người bệnh nên đến bệnh viện khi:
Người ngủ ngáy cần hạn chế ăn bữa tối quá no và không ăn trước giờ đi ngủ có thể giúp cải thiện tình trạng ngủ ngáy.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Ngủ ngáy có thể lành tính nhưng nó cũng có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh tật nếu xuất phát từ chứng ngưng thở khi ngủ. Nếu ngủ ngáy thường xuyên và kéo dài trên vài tháng không cải thiện, người bệnh cần tới bệnh viện thăm khám, tìm nguyên nhân và điều trị sớm, tránh các biến chứng gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
