Hàng ngày, trẻ em phải tiếp xúc với nhiều loại vi trùng gây bệnh truyền nhiễm. Mặc dù ngày nay việc phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm ở trẻ em đã dễ dàng hơn nhiều so với trước đây, nhưng tỷ lệ mắc và tử vong do các bệnh truyền nhiễm ở trẻ em rất cao. Một số bệnh có thể khó chẩn đoán hoặc điều trị vì vậy phụ huynh cần có kiến thức về các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm để bảo vệ sức khoẻ con yêu.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Lê Phan Kim Thoa, Nguyên Trưởng khoa Nhi Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Bệnh truyền nhiễm là bệnh do các tác nhân như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng gây ra. Bệnh dễ lây lan, truyền từ người này sang người khác hoặc từ động vật sang người hoặc qua trung gian một số côn trùng. Với một số bệnh truyền nhiễm, đòi hỏi người bệnh phải được cách ly, điều trị để tránh lây nhiễm cho người xung quanh và cộng đồng.
Theo thông tin từ Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ trong số 10 triệu ca tử vong hàng năm ở trẻ em dưới 5 tuổi, một tỷ lệ lớn có liên quan đến các bệnh truyền nhiễm (1). 36% trong số 4 triệu trẻ sơ sinh tử vong do nhiễm trùng huyết, viêm phổi, tiêu chảy và uốn ván. Trong số các trường hợp tử vong sau sinh do bệnh truyền nhiễm, ước tính 22% tử vong do tiêu chảy (14-30%), 21% do viêm phổi (14-24%), 9% do sốt rét (6-13%), và 1% mắc bệnh sởi (1-9%). Chỉ riêng khoảng 42 quốc gia đã chiếm gần 90% gánh nặng tử vong ở trẻ em trên toàn cầu.
Tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thường là các loại vi khuẩn, virus và được gọi là mầm bệnh. Vi khuẩn sau khi thâm nhập vào cơ thể, trong điều kiện thuận lợi các mầm bệnh sẽ phát triển mạnh mẽ và sinh ra chất độc gây bệnh cho cơ thể. Mỗi bệnh truyền nhiễm đều có một số loại tác nhân gây bệnh nhất định.
Một số bệnh lây truyền qua đường không khí, qua dịch tiết khi ho, hắt hơi hay nói chuyện, số khác phát triển trong môi trường ô nhiễm, vệ sinh kém và xâm nhập vào cơ thể trẻ qua đường tiêu hóa. Ruồi, gián, muỗi cũng có thể truyền vi khuẩn cho người. Bạn có biết, trên cơ thể 1 con ruồi có đến 6 triệu vi khuẩn “cư trú”. Vì vậy, những người sống trong môi trường ô nhiễm, không giữ gìn vệ sinh cá nhân hay môi trường sinh hoạt xung quanh sẽ dễ mắc bệnh truyền nhiễm.
Tuy nhiên, không phải tất cả vi trùng (vi khuẩn, vi rút, nấm và ký sinh trùng) đều gây bệnh (2). Trên thực tế, trên da, mí mắt, mũi, miệng và trong ruột có các vi trùng thường trú. Các vi khuẩn này không có hại mà thậm chí còn có lợi cho cơ thể vì có vai trò giúp tổng hợp vitamin K, trợ giúp việc hấp thu dưỡng chất, ngăn cản sự phát triển của các vi khuẩn gây bệnh bằng cách cạnh tranh, ức chế…Khi có điều kiện thuận lợi, một số vi trùng thường trú có thể gây bệnh,vì vậy cần có lối sống tốt, rửa tay thường xuyên, tiêm chủng đầy đủ để ngăn ngừa bệnh.
Ở trẻ nhỏ, một số yếu tố quan trọng gồm độ tuổi, khả năng miễn dịch, dinh dưỡng, cấu tạo gen và bệnh lý đi kèm có thể ảnh hưởng đến việc nhiễm bệnh truyền nhiễm. Trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn vì hệ thống miễn dịch chưa được hoàn thiện và bé có xu hướng đưa mọi thứ vào miệng và hiếm khi rửa tay sạch. Phụ huynh cần nắm vững những biểu hiện cũng như cách phòng ngừa, điều trị bệnh để đảm bảo cho con được phát triển khỏe mạnh.
Cúm là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp (mũi, họng và phổi) gây ra bởi virus cúm, bệnh dễ lây lan từ người này sang người khác. Các triệu chứng của bệnh cúm ở trẻ bao gồm sốt cao trên 37.8 độ C, ho, đau cổ họng, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, đau nhức cả người, nhức đầu, và cảm thấy rất mệt, một số người có thể ói mửa hoặc tiêu chảy.
Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm phổ biến do virus Varicella Zoster gây ra. Đường lây chủ yếu bằng đường hô hấp qua những giọt nước bọt bắn ra từ bóng nước hoặc từ đường hô hấp của người bệnh, hiếm khi lây do tiếp xúc trực tiếp với bóng nước. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nếu chưa bị bệnh thủy đậu hoặc chưa được chích ngừa thủy đậu (chưa được miễn dịch với bệnh thủy đậu), tuy nhiên trẻ em là đối tượng dễ bị bệnh tấn công.
Viêm phổi là căn bệnh truyền nhiễm giết người lớn nhất đối với trẻ em trên toàn thế giới (3). Bệnh cướp đi sinh mạng của hơn 800.000 trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm, trong đó có hơn 153.000 trẻ sơ sinh, những người đặc biệt dễ bị nhiễm trùng. Điều đó có nghĩa là cứ 39 giây lại có một trẻ chết vì viêm phổi và hầu như tất cả những trường hợp tử vong này đều có thể phòng ngừa được.
Trong các tác nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ em, viêm phổi do phế cầu khuẩn dễ lây lan và có thể lây lan qua các phần tử trong không khí (ho hoặc hắt hơi) khi trẻ lành tiếp xúc với trẻ bệnh.
Sởi là một bệnh truyền nhiễm do siêu vi Paramyxoviridae gây ra. Bệnh lây qua đường hô hấp và là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em. Đây là bệnh thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, đỉnh dịch thường vào mùa đông xuân với các triệu chứng: sốt cao; phát ban đầu tiên ở sau tai, lan ra mặt, xuống thân và tay chân kèm ho nhiều, chảy nước mũi, đỏ mắt.
Quai bị là bệnh truyền nhiễm do virus Paramyxovirus gây nên, bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi, nhất là trẻ từ 6 – 10 tuổi. Bệnh lây qua đường hô hấp, hiện tượng quai bị ở trẻ em thường có biểu hiện sưng tuyến nước bọt hoặc tuyến mang tai mang tai tuyến mang tai có thể sưng 1 bên hoặc cả 2 bên. Trẻ có cảm giác đau vùng sưng, mệt mỏi,. Một số bé có thể có biến chứng như viêm tụy, viêm màng não, viêm tinh hoàn ở bé trai hoặc viêm buồng trứng ở bé gái…
Tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm do siêu vi trùng đường ruột gây ra. Tay chân miệng thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, nhất là trẻ dưới 3 tuổi. Một số dấu hiệu và triệu chứng tay chân miệng ở trẻ em sau đây: Sốt, đau họng, tổn thương loét đỏ và đau ở miệng, sẩn hồng ban không ngứa, ở một số nơi như lòng bàn tay, lòng bàn chân, mông đôi khi có bóng nước, trẻ thường quấy khóc, bỏ bú và biếng ăn…
Vi khuẩn Bordetella pertussis gây bệnh ho gà, khi xâm nhập vào đường hô hấp của cơ thể, vi khuẩn bám chặt vào các lông mao ở đường hô hấp trên và giải phóng độc tố để tấn công hệ hô hấp. Khi trẻ bị ho gà thường có những cơn ho dữ dội không kiểm soát, và khó thở. Sau khi ho, trẻ có xu hướng hít thở sâu để lấy oxy, điều này tạo ra những âm thanh như tiếng rít dài. Ho gà là bệnh truyền nhiễm ảnh hưởng gần như mọi độ tuổi, tuy nhiên bệnh đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ, đặc biệt trẻ dưới 1 tuổi chưa được chích ngừa.
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm do siêu vi Dengue gây ra. Siêu vi Dengue xâm nhập vào cơ thể người thông qua vết muỗi vằn đốt từ những muỗi cái mang mầm bệnh. Đây là bệnh nguy hiểm cho cả trẻ em và người lớn vì bệnh chưa có vắc xin phòng ngừa, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, sau khi khỏi bệnh, trẻ vẫn có thể bị mắc lại, bệnh có thể gây chảy máu nghiêm trọng, tụt huyết áp đột ngột dẫn đến tử vong và nguy cơ cao bùng dịch.
Trẻ sốt xuất huyết trên 2 ngày cần được đưa đến cơ sở khám chữa bệnh để chẩn đoán bệnh.
Nếu trẻ được điều trị ngoại trú, phải tái khám theo lịch hẹn hoặc ngay khi ba mẹ phát hiện trẻ có dấu hiệu nặng lên. Bố mẹ cần lưu ý:
Bệnh bạch hầu thường gây ra chủ yếu bởi ngoại độc tố của vi khuẩn bạch hầu Corynebacterium diphtheria gây ra. Đây là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính tạo ra các giả mạc ở amidan , hầu họng, thanh quản, mũi. Bệnh có thể xuất hiện ở da, các màng niêm mạc khác như kết mạc mắt hoặc bộ phận sinh dục.
Trong năm 2017, tiêu chảy đã giết chết khoảng 480.000 trẻ nhỏ trên toàn cầu, chiếm 8% tổng số ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Tiêu chảy thường hết trong vòng ba hoặc bốn ngày nhưng do quá nhiều chất lỏng và chất dinh dưỡng từ cơ thể bị mất qua phân và nôn mửa, tiêu chảy khiến cơ thể mất nước và suy dinh dưỡng nếu không được điều trị. Do đó, nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất là do mất nước.
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây tiêu chảy, nhưng nhiễm trùng đường ruột là nguyên nhân phổ biến. Bệnh có thể do:
Để giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy ở trẻ em, phụ huynh cần đảm bảo duy trì các tiêu chuẩn vệ sinh cao, chăm sóc vệ sinh bé thật tốt, bảo đảm:
ThS.BS Lê Phan Kim Thoa – Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết: “Trẻ em sức đề kháng yếu hơn người lớn rất nhiều. Vì thế, khi có các tác nhân bên ngoài như thời tiết thay đổi, dịch bệnh… trẻ dễ bị vi khuẩn, virus có hại tấn công và gây bệnh, ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ, sự phát triển, một số bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nặng về sức khỏe thể chất, tinh thần, sức khoẻ sinh sản sau này, thậm chí tử vong.”
ThS.BS Lê Phan Kim Thoa – Trưởng khoa Nhi, BVĐK Tâm Anh, Hồ Chí Minh với hơn 30 năm kinh nghiệm khám chữa bệnh cho trẻ em, luôn được các bậc phụ huynh tin tưởng vì những lời khuyên hữu ích và phương pháp điều trị hiệu quả.
“Khi nhận thấy trẻ có những dấu hiệu bất thường về sức khỏe, bố mẹ không được tùy tiện cho trẻ dùng các loại thuốc nếu chưa có ý kiến chỉ định của bác sĩ. Việc bố mẹ tự ý mua thuốc chưa qua kê toa, hay dùng lại toa thuốc cũ của người khác có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của bé. Có không ít trường hợp bố mẹ tự ý mua kháng sinh về điều trị cho bé, tuy nhiên ở một số bệnh như tay chân miệng, cúm nguyên nhân gây bệnh lại do virus và thuốc kháng sinh không có tác dụng diệt được virus, vì vậy dẫn đến tình trạng bé không chỉ không hết bệnh mà còn bị kháng kháng sinh vô cùng nguy hiểm”, bác sĩ Lê Phan Kim Thoa chia sẻ thêm.
Hiện nay, tại Việt Nam có hơn 30 loại vắc xin phòng được hơn 40 bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Bố mẹ cần cho trẻ tiêm phòng đầy đủ, giúp bé tăng khả năng miễn dịch để chống lại các tác nhân gây bệnh nguy hiểm. Bên cạnh đó cần rèn luyện cho bé ý thức chủ động phòng ngừa bệnh bằng các biện pháp đơn giản như: khuyến khích trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng; luôn rửa tay sau khi chăm sóc trẻ, thay tã, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho hay hắt hơi, khi chế biến thức ăn; ngăn trẻ chạm tay vào những nơi chưa được khử trùng sạch sẽ; làm sạch các vật dụng trẻ sử dụng hằng ngày…
Khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm khám và điều trị bệnh lý cho trẻ em. Bên cạnh đó, khoa Nhi BVĐK Tâm Anh cũng trang bị hệ thống trang thiết bị kiểm soát nhiễm khuẩn, áp dụng quy trình diệt khuẩn, chống nhiễm khuẩn đa phương pháp theo tiêu chuẩn Quốc tế, giảm thiểu tối đa nguy cơ lây truyền chéo cho trẻ khi đến thăm khám và điều trị.
Để đặt lịch khám với các bác sĩ tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:
