Hiện nay, tay chân miệng ở trẻ em vẫn chưa có thuốc đặc trị. Nếu không được phát hiện kịp thời và điều trị đúng cách, bệnh tay chân miệng ở trẻ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Điển hình như viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi, suy hô hấp,… đe dọa đến tính mạng của trẻ.
Tay chân miệng (Hand, Foot, Mouth Disease – HFMD) là bệnh truyền nhiễm do siêu vi gây ra. Biểu hiện điển hình của bệnh ở trẻ em là tình trạng phát ban đỏ ở bàn tay, bàn chân; vết loét ở miệng, cổ họng; sốt; mệt mỏi; biếng ăn,…
Chân tay miệng có thể gặp ở người lớn và trẻ nhỏ, tuy nhiên phổ biến hơn ở trẻ dưới 5 tuổi và dễ bùng phát thành dịch tại nhà trẻ, trường học, khu vui chơi,… Tay chân miệng ở trẻ có thể xảy ra quanh năm và có xu hướng tăng nhanh vào khoảng từ tháng 3 – tháng 5 và từ tháng 9 – tháng 12. (1)
Theo thống kê, từ khoảng tháng 1 đến nửa tháng 12/2024, cả nước ghi nhận 16.367 bệnh nhân mắc chân tay miệng. Trong đó bệnh chủ yếu tập trung ở khu vực phía Nam như TP.HCM, Tiền Giang, Đồng Nai, An Giang, Đồng Tháp. Tuy số ca mắc đã có chiều hướng giảm hơn so với trước, tuy nhiên bệnh vẫn có nguy cơ bùng phát thành dịch.
Theo Quyết định 292/QĐ-BYT năm 2024, bệnh được chia thành 4 giai đoạn tay chân miệng, tương ứng với mức độ ảnh hưởng, bao gồm: ủ bệnh, khởi phát, toàn phát và hồi phục.
Giai đoạn ủ bệnh được tính từ khi virus bắt đầu tấn công, thường kéo dài từ 3 – 7 ngày. Trong thời gian này, hầu như bệnh không biểu hiện triệu chứng, trẻ vẫn sinh hoạt bình thường. Tuy vậy, giai đoạn này virus đã bắt đầu nhân lên trong cơ thể và trẻ có khả năng lây nhiễm cho người khác.
Thời gian khởi phát chân tay miệng thường diễn ra trong 1 – 2 ngày. Lúc này, các triệu chứng đã có biểu hiện, trẻ cảm thấy sốt nhẹ, đau họng, mệt mỏi, biếng ăn, quấy khóc,…
Giai đoạn toàn phát thường kéo dài từ 3 – 10 ngày với các biểu hiện đặc trưng như vết loét miệng và phát ban trên da. Các vết loét miệng thường xuất hiện tại vị trí đầu lưỡi, má trong hoặc vòm miệng. Ban đầu ở dạng chấm đỏ nhỏ, sau đó lớn dần thành bóng nước và vỡ ra gây loét miệng. Đồng thời, phát ban trên da xuất hiện nhiều, tập trung ở bàn tay, bàn chân hoặc gối, khuỷu tay, mông.
Từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 ở giai đoạn toàn phát, nếu trẻ xuất hiện dấu hiệu bất thường như co giật, khó thở, giật mình chới với, lừ đừ, đi đứng loạng choạng, rung giật nhãn cầu, cơ thể tím tái,… bố mẹ cần đưa trẻ nhập viện ngay để được can thiệp y tế, đề phòng các biến chứng nguy hiểm.
Bệnh chân tay miệng nhẹ có thể tự hồi phục hoàn toàn sau 7 – 10 ngày từ thời điểm khởi phát nếu trẻ được chăm sóc đúng cách. Lúc này các triệu chứng của bệnh thuyên giảm, trẻ dần hồi phục và cảm thấy dễ chịu hơn.
Bệnh tay chân miệng ở trẻ em gây ra do virus, trong đó một số chủng virus thường gặp như:
Virus Coxsackie 16 (CVA16) là một trong những chủng virus chính gây bệnh chân tay miệng phổ biến, thuộc họ Picornaviridae. CVA16 gồm các virus chỉ chứa RNA sợi đơn không có vỏ bọc, gây ra các triệu chứng như sốt, loét miệng, phát ban, đau họng,… Tuy nhiên CVA16 tác động nhẹ, hiếm khi gây ra biến chứng. Trẻ bị nhiễm CVA16 thường có thể tự khỏi bệnh sau 7 – 10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách.
Coxsackievirus A6 (CVA6) ít gặp hơn CVA16 nhưng gây ảnh hưởng nghiêm trọng hơn, đặc trưng ở các tổn thương ngoài da. Bệnh xảy ra do CVA6 biểu hiện ở tình trạng các mụn nước lớn, lan rộng và có thể kéo dài, gây khó chịu cho trẻ. Nhiều trường hợp khiến bong tróc móng tay, móng chân ngay cả khi hồi phục.
Khác với 2 loại virus trên, virus Enterovirus 71 (EV-A71) thường ít phổ biến nhưng có khả năng gây ra các biến chứng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng trẻ. EV-A71 có thể lan đến hạch bạch huyết, xâm nhập vào máu và gây nhiễm khuẩn nhanh chóng. (2)
Virus này có thể tấn công hệ thần kinh trung ương, nguyên nhân gây ra biến chứng đặc biệt nguy hiểm như viêm màng não, viêm não, liệt mềm cấp tính, suy tim,… Hầu hết các trường hợp bệnh do EV-A71 gây ra đều có diễn tiến nhanh và trở nặng, cần nhập viện cấp cứu khẩn cấp.
Khi mắc bệnh chân tay miệng, trẻ có biểu hiện mệt mỏi, sốt, đau họng, sổ mũi, phát ban, loét miệng,… Trong đó phát ban trên da và hình thành các vết loét miệng là dấu hiệu điển hình. Tuy nhiên, hình thái của các nốt ban có thể khác nhau, tùy thuộc vào loại virus gây bệnh, bao gồm:
Các triệu chứng của bệnh thường sẽ xuất hiện trong khoảng từ 3-7 ngày sau khi trẻ bị nhiễm bệnh và sẽ kéo dài từ 7-10 ngày. Các vết ban, mụn nước do bệnh tay chân miệng thường không đau, không có cảm giác ngứa.
Lưu ý, nếu trẻ đang bị bệnh chàm kèm theo nhiễm virus gây bệnh tay chân miệng, bệnh sẽ trở nên trầm trọng hơn và làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn ở trẻ.
>>>Có thể bạn chưa biết: Cách phân biệt tay chân miệng và thủy đậu
Những hình ảnh bệnh tay chân miệng ở trẻ dưới đây giúp bố mẹ dễ dàng nhận biết bệnh:
Đây là một bệnh rất dễ lây lan từ người này sang từ khác. Thậm chí bệnh có thể lây nhiễm ngay từ giai đoạn ủ bệnh khi các triệu chứng chưa xuất hiện, và vẫn có thể lây sau khi trẻ khỏi bệnh vài tuần.
Tay chân miệng lây như thế nào cũng là vấn đề cần được quan tâm. Hình thức lây lan chính của bệnh tay chân miệng là thông qua tiếp xúc với dịch từ mụn nước hoặc các giọt bắn trong không khí có chứa virus gây bệnh, nhất là khi trẻ ho, hắt hơi hay nói chuyện. Ngoài ra, trẻ có thể nhiễm virus tay chân miệng khi tiếp xúc với bề mặt còn chứa virus, thực phẩm đã nhiễm virus hay phân, chất nôn của người bệnh.
Do đó, khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng, bố mẹ cần thông báo cho giáo viên và cho trẻ nghỉ học cho đến khi trẻ khỏi bệnh hoàn toàn và tất cả các mụn nước trên da đã khô lại.
Có. Trẻ đã từng mắc tay chân miệng vẫn có nguy cơ tái nhiễm nhiều lần, vì bệnh có thể gây ra bởi nhiều loại virus khác nhau. Khi trẻ mắc bệnh, cơ thể sẽ chỉ sản sinh ra một loại kháng thể để miễn dịch với loại virus đã mắc trước đó, tuy nhiên khi trẻ nhiễm một loại virus gây bệnh khác vẫn có khả năng bị tái nhiễm.
Ngoài ra, trẻ em khi nhiễm virus tay chân miệng dù có triệu chứng lâm sàng hay không thì cơ thể vẫn có kháng thể để chống lại virus. Tuy nhiên lượng kháng thể không nhiều và không bền vững theo thời gian, do đó khả năng bảo vệ trẻ khi tiếp xúc với các nguồn lây sau này sẽ không cao.
>>>Xem chi tiết vấn đề tay chân miệng bị rồi có bị lại không tại đây!
Bệnh tay chân miệng gây ra do nhiều nhóm virus với mức độ nguy hiểm khác nhau. Thông thường, trẻ nhiễm CVA16 có triệu chứng nhẹ, trẻ có thể được chăm sóc tại nhà và khỏi bệnh sau tối thiểu 7 ngày. Trong khi đó EV- A71 có khả năng gây ra những biến chứng đáng lo ngại.
Trong một số trường hợp, trẻ sốt cao không hạ, sốt cao kéo dài trên 2 ngày hoặc gặp các biểu hiện co giật, khó thở, rối loạn tri giác, giật mình chới với, mất nước nghiêm trọng, đau đầu dữ dội,… là dấu hiệu của biến chứng nguy hiểm, cần được nhập viện điều trị khẩn cấp.
Bệnh tay chân miệng thường được chẩn đoán qua thăm khám lâm sàng, căn cứ vào độ tuổi của trẻ và các biểu hiện của bệnh. Trong một số trường hợp, cần thực hiện các chẩn đoán cận lâm sàng như xét nghiệm dịch hầu họng, dịch tiết hoặc mẫu phân để phân biệt loại trừ với các bệnh có triệu chứng tương tự, cũng như để điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.
Bệnh tay chân miệng ở trẻ do virus gây ra, do đó thuốc kháng sinh sẽ không có tác dụng trong trường hợp này. Nguyên tắc điều trị bệnh tay chân miệng cơ bản là làm giảm các triệu chứng do bệnh gây ra, gồm:
Khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng, bố mẹ lưu ý đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất ngay khi trẻ có các biểu hiện sau:
>>>Có thể bạn chưa biết: 4 cấp độ tay chân miệng phổ biến vô cùng nguy hiểm
Trẻ không được chăm sóc đúng cách hoặc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm có thể dẫn đến nhiều biến chứng tay chân miệng như:
>>>Xem thêm: Bệnh tay chân miệng ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và cách điều trị
Để giảm nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng ở trẻ, bố mẹ cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ, gồm:
>> Xem thêm: Trẻ bị tay chân miệng sốt mấy ngày thì khỏi? Bao lâu thì khỏe?
Bệnh tay chân miệng ở trẻ rất hiếm khi xuất hiện các biến chứng nặng và thường sẽ tự khỏi nếu trẻ được chăm sóc đúng cách. Dưới đây là một số hướng dẫn chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà:
Phát ban do tay chân miệng ở trẻ thường xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông hoặc khuỷu tay. Đồng thời trẻ có thể xuất hiện các vết loét ở niêm mạc miệng, vòm họng.
Bệnh tay chân miệng ở trẻ được phân thành 4 cấp độ, tương ứng với mức độ nguy hiểm của bệnh. Trong đó cấp độ 1 nhẹ nhất, trẻ có thể được chăm sóc tại nhà. Từ cấp độ 2a trở lên, trẻ cần được nhập viện để theo dõi, điều trị và phòng ngừa biến chứng.
Thông thường, bệnh tay chân miệng ở trẻ gây sốt nhẹ từ 1 – 2 ngày. Trường hợp trẻ sốt cao không hạ hoặc sốt kéo dài trên 2 ngày là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, trẻ cần được nhập viện để theo dõi.
Bệnh tay chân miệng nhẹ có thể khỏi sau 7 – 10 ngày từ khi trẻ có biểu hiện triệu chứng đầu tiên. Tuy nhiên các trường hợp bệnh diễn tiến nặng hơn cần nhiều thời gian hơn để điều trị.
Có. Bệnh tay chân miệng ở thể nhẹ hoàn toàn có thể tự khỏi, các triệu chứng dần thuyên giảm sau tối thiểu 7 ngày, trẻ sẽ cảm thấy khỏe hơn. Song nếu sau 10 ngày mà trẻ không có dấu hiệu khỏi bệnh, điều này có thể là dấu hiệu bệnh trở nặng, bố mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện để được điều trị.
Để biết thêm thông tin về sự phát triển và những vấn đề sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh theo địa chỉ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh tay chân miệng ở trẻ em có khả năng lây lan nhanh chóng, dễ bùng phát thành dịch nếu trẻ không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Bố mẹ cần chủ động phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ, đồng thời, trang bị những kiến thức cần thiết để nhận biết bệnh và đưa trẻ đến bệnh viện kịp thời nếu bé xuất hiện những dấu hiệu bất thường.
