Xẹp đốt sống đến từ rất nhiều nguyên nhân, nhưng thường gặp nhất là do thoái hóa và chấn thương. Bệnh có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng chủ yếu là người lớn tuổi. Xẹp lún đốt sống cần được điều trị càng sớm càng tốt để tránh gây đau đớn, biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh.
Xẹp đốt sống hay lún đốt sống là tình trạng thân đốt sống không giữ được chiều cao vốn có, gây tổn thương vùng cột sống và những cơn đau dữ dội cho người bệnh. Lún xẹp đốt sống có liên quan đến yếu tố tuổi tác và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Bệnh có thể làm tăng nguy cơ gãy đốt sống, ảnh hưởng đến khả năng vận động và thậm chí là tuổi thọ của người bệnh.
Gãy lún đốt sống thường gặp ở những đối tượng bị loãng xương, cụ thể như phụ nữ sau mãn kinh. Do đó, bệnh thường phổ biến ở nữ giới nhưng nam giới cũng mắc phải khá nhiều và tỉ lệ người bệnh tăng dần theo độ tuổi.
Theo Tổ chức Loãng xương Quốc tế (IOF) ước tính, ở độ tuổi 65, 1% phụ nữ và 0,5% nam giới sẽ bị chèn ép đốt sống cấp tính. Những người đã từng bị xẹp lún đốt sống do loãng xương sẽ có nguy cơ bị gãy lún lần hai cao hơn so với người khác đến 5 lần.
Theo các chuyên gia cơ xương khớp, Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, BVĐK Tâm Anh, xẹp đốt sống được chia thành 2 loại:
Đây là một trong những trường hợp phổ biến nhất của xẹp đốt sống, thường ở vị trí D12, nơi tiếp giáp đốt sống lưng L1. Các đốt sống này nằm ở khu vực trung tâm, giúp cố định xương sườn, bảo vệ các cơ quan quan trọng của cơ thể như phổi, tim…
Biểu hiện của tình trạng xẹp lún đốt sống ngực là những cơn đau tăng lên khi người bệnh hít thở sâu, ho… Trong trường hợp nặng, bệnh ảnh hưởng đến dây thần kinh, gây tắc ruột, đau đớn nhiều và có thể dẫn đến tổn thương phổi.
Đốt sống lưng nằm giữa xương sườn và xương chậu, là vùng gánh chịu trọng lực nhiều nhất cơ thể. Vị trí đốt sống lưng thường bị xẹp là L1, L2 và L5. Người bệnh sẽ có triệu chứng đau nhức. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các đốt sống dính lại gây thoát vị đĩa đệm và thoái hóa cột sống, ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh. (1)
Trên thực tế, có khoảng 2/3 trường hợp gãy lún cột sống không được chẩn đoán vì không gây ra triệu chứng hay dấu hiệu rõ rệt. Thậm chí, nhiều người còn nhầm lẫn đó là cơn đau lưng do tuổi tác và viêm khớp.
Các triệu chứng lâm sàng chính của xẹp đốt sống bao gồm bất kỳ biểu hiện nào sau đây, có thể là đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau:
Có rất nhiều nguyên nhân gây xẹp đốt sống, nhưng điển hình nhất là do thoái hóa, chấn thương và một số bệnh lý khác. Cụ thể:
Tuổi tác là nguyên nhân chính của tình trạng loãng xương và đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng xẹp đốt sống. Khi xương trở nên xốp, mềm theo thời gian, các đốt sống không còn đủ cứng để hỗ trợ cột sống trong các hoạt động hàng ngày.
Do đó, khi người bệnh cúi xuống để nhấc một vật, ho hoặc hắt hơi cũng có thể gây ra xẹp lún đốt sống, nếu bị loãng xương nghiêm trọng.
Hầu hết các đốt sống bị xẹp lún ở mặt trước, vì mặt sau của đốt sống có cấu tạo bằng xương cứng hơn. Điều đó tạo ra đốt sống có hình nêm, có thể dẫn đến tư thế khom lưng được gọi là gù cột sống (Chứng kyphosis). (2)
Một số trường hợp khác không do loãng xương, mà do nguyên nhân đốt sống chịu một lực lớn gây chấn thương. Cụ thể như là tai nạn giao thông, tai nạn lao động, té ngã trong sinh hoạt hàng ngày… Tư thế khi bị té của người bệnh là ngã từ trên cao, ngã ngồi đập mông xuống đất gây xẹp, gãy đốt sống.
Xẹp đốt sống cũng có thể do một số bệnh lý ác tính như ung thư xương hay do ung thư di căn, bệnh viêm xương biến dạng Paget, viêm tủy xương… Các tế bào ung thư xâm nhập vào xương gây phá hủy cấu trúc và khiến cho xương bị yếu và giòn hơn. Tình trạng này thường gặp ở người dưới 55 tuổi, không có chấn thương hoặc chấn thương nhẹ nhưng lại bị gãy lún đốt sống.
Một số yếu tố nguy cơ gây lún đốt sống:
Xẹp đốt sống rất nguy hiểm. Bởi nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ, bệnh có thể gây ra tình trạng:
Để củng cố chẩn đoán, đưa ra tiên lượng và có phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân, ngoài thăm khám những biểu hiện lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định thêm những kỹ thuật cận lâm sàng như sau:
Đây được coi là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán bệnh loãng xương. Loãng xương được chẩn đoán khi mật độ khoáng xương ≤ -2,5 độ lệch chuẩn (T-Score).
Hệ thống máy đo loãng xương tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh vừa có chức năng đo mật độ xương để chẩn đoán loãng xương vừa tích hợp nhiều công năng quan trọng như đánh giá nguy cơ gãy xương, vôi hóa… Ưu điểm nổi trội của máy so với các thế hệ trước là nguồn tia X năng lượng kép tần số cao, tính năng quét 1 lần OnePass giúp loại bỏ lỗi biến dạng hình ảnh, độ phân giải cao, nhờ đó xuất được hình ảnh chất lượng cao.
Kết quả chụp X-quang sẽ cho thấy hình ảnh thân đốt sống bị giảm chiều cao. Phương pháp này còn giúp đánh giá mức độ thoái hóa cột sống, mức độ biến dạng cột sống… Đồng thời cung cấp thông tin để tiến lên kế hoạch phẫu thuật, nếu cần.
Chỉ định này được đưa ra khi cần đánh giá hình ảnh đốt sống chi tiết như mức độ lún, xẹp, mảnh rời, nguy cơ rò rỉ cement vào ống sống…
Chụp cộng hưởng từ (MRI) Đây cũng được xem là một biện pháp chẩn đoán tiêu chuẩn vàng, vì nó cung cấp thông tin về sinh học xương.
Chỉ trong một số trường hợp hiếm hoi, tín hiệu không rõ ràng có thể được tìm thấy trong các trình tự tiêu chuẩn t2, t1, STIR. Tình trạng gãy xương cấp tính, bán cấp, không lành và cũ hay đã lành cũng có thể được chẩn đoán chính xác.
Qua kết quả MRI, sự xâm nhập ác tính cũng được phát hiện và các tình huống nhiễm trùng có thể được loại trừ với độ tin cậy cao.
Cùng với sự tiến bộ của y học hiện đại, các trang thiết bị tối tân, hiện nay xẹp đốt sống có thể được chữa khỏi bằng rất nhiều phương pháp.
Tuy nhiên, các chuyên gia cơ xương khớp cũng khuyến cáo rằng, khi phát hiện các triệu chứng bất thường của đốt sống, người bệnh nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa, uy tín, càng sớm càng tốt để đảm bảo hiệu quả điều trị, tiết kiệm chi phí và tránh gặp biến chứng nguy hiểm.
Để điều trị xẹp đốt sống, yếu tố trước tiên là cần được chẩn đoán chính xác. Bởi một số triệu chứng của đốt sống bị xẹp trùng với các tình trạng khác như phồng đĩa đệm, hẹp ống sống..). (3)
Qua kiểm tra, tùy theo vào mức độ xẹp lún, tình trạng sức khỏe, hoàn cảnh cá nhân, bác sĩ sẽ đưa ra các khuyến nghị điều trị dưới đây:
Chỉ định điều trị bảo tồn dành cho bệnh nhân bằng cách:
Tuy nhiên, biện pháp này cũng có thể làm cho xẹp đốt sống trở nên nặng hơn do làm mất xương tiến triển, gây yếu cơ… Đặc biệt là phát sinh các biến chứng do nằm lâu, nhất là ở người già như loét tì đè, viêm phổi ứ đọng, thuyên tắc mạch…
Khi các phương pháp điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả như mong muốn, bác sĩ sẽ tiến hành các phương pháp điều trị ngoại khoa như sau:
1. Can thiệp tối thiểu bằng cách bơm xi măng cột sống qua cuống hoặc đường ngoài cuống có bóng (Kyphoplasty) hoặc không bóng(Vertebroplasty). Xi măng sinh học dạng lỏng sẽ tràn vào các bè xương xốp, sau đó cứng lại, đảm bảo độ vững chắc cho đốt sống.
Theo Hội Chấn thương chỉnh hình Đức năm 2018 về điều trị bảo tồn, phẫu thuật gãy lún đốt sống do loãng xương chia làm 5 type:
2. Phẫu thuật mở sử dụng hệ thống cố định bằng nẹp vít cột sống (Vít chân cung thông thường, Vít rỗng nòng – Vít nở có lỗ bơm cement; Hệ thống móc, Lồng titanium, Vít xương cứng…).
Phẫu thuật cố định cột sống được chỉ định điều trị các trường hợp xẹp đốt sống nặng gây biến dạng cột sống lớn, có thể kết hợp với giải chèn ép thần kinh khi có tổn thương thần kinh kèm theo.
Điều trị phẫu thuật chỉ giải quyết phần ngọn, những biểu hiện của bệnh. Nếu không điều trị nguyên nhân chính gây bệnh sẽ lâm vào vòng xoáy luẩn quẩn, làm tốn kém chi phí và hao tổn sức khoẻ. Do đó, bên cạnh việc xử lý các triệu chứng, giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn, sau phẫu thuật, các bác sĩ còn yêu cầu:
Trong y học, phòng ngừa có vai trò rất quan trọng và mang đến hiệu quả cao hơn. Vì thế, lời khuyên từ các chuyên gia cơ xương khớp dành cho mỗi người là: (4)
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; TS.BS Tăng Hà Nam Anh; ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng… Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.
Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…
BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Xẹp đốt sống là một trong những bệnh lý phức tạp, thường gặp ở phụ nữ và rất dễ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó, các chuyên gia cơ xương khớp khuyên bạn nên chủ động chăm sóc sức khỏe xương bằng lối sống lành mạnh, khoa học. Khi phát hiện bị xẹp lún đốt sống, nên thăm khám chuyên khoa càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
