Khó thở, hụt hơi là một trong những triệu chứng điển hình cảnh báo chức năng tim gặp vấn đề, tuy nhiên cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý khác. Vậy tại sao suy tim gây khó thở, làm sao để phân biệt khó thở do tim hay do các bệnh lý khác? BS.CKI Phạm Phong Luân – Bác sĩ Nội Tim mạch, Trung tâm Tim mạch, BVĐK Tâm Anh TP.HCM giúp giải đáp các thông tin này ngay dưới đây.
Khó thở là một triệu chứng thường gặp ở bệnh nhân suy tim, xuất hiện từ giai đoạn độ 2 trở lên:
Tình trạng khó thở ở bệnh nhân suy giảm chức năng tim có thể trở nên tệ hơn khi người bệnh nằm, đầu kê bằng. Đôi khi, cơn khó thở xuất hiện đột ngột vào ban đêm, khiến người bệnh phải tỉnh giấc, không ngủ được vì hụt hơi, ngạt thở, phải kê thêm gối để nâng phần thân trên hoặc ngồi dậy để dễ thở hơn.
Khi cơ tim bị tổn thương khiến ảnh hưởng đến chức năng bơm máu từ tim đến các cơ quan. Chức năng bơm máu bị suy giảm khiến máu và chất lỏng bị ứ lại trong mạch máu phổi, làm cản trở quá trình trao đổi khí tại phổi gây khó thở.
Hầu hết các trường hợp khó thở thường liên quan đến các vấn đề về tim. Cơn khó thở do suy tim có thể xảy ra trong hoạt động thể chất gắng sức như leo cầu thang, đi bộ, chơi thể thao hoặc khi người bệnh hoảng sợ. Trong trường hợp bệnh tiến triển, người bệnh cảm thấy cơn khó thở thường xuyên hơn, gây khó khăn trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
Cơ chế khó thở ở bệnh nhân suy giảm chức năng tim có sự khác nhau theo tâm thất trái và tâm thất phải:
Bệnh nhân có chức năng tim suy giảm có thể gặp phải tình trạng khó thở trong nhiều hoạt động, vào cả ban ngày hoặc ban đêm với các đặc điểm dưới đây.
Suy tim là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng khó thở khi nằm. Người bệnh thường cảm thấy không thở được khi nằm xem ti vi, đọc sách hoặc nằm trong lúc thăm khám. Người bệnh thường giảm bớt cơn khó thở khi đứng hoặc ngồi dậy.
Nguyên nhân dẫn đến khó thở khi nằm là do khi nằm ngửa, máu từ chân sẽ dồn về các mạch máu phổi, gây tích tụ dịch quanh phổi và tràn vào các phế nang, làm phổi khó trao đổi khí. Ngoài ra, khó thở khi nằm cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý khác như tăng áp phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), phù phổi, viêm phổi nặng,… (2)
Khó thở về đêm xảy ra trong lúc ngủ, khiến người bệnh không thở được và đột ngột tỉnh giấc sau khi ngủ từ 1-2 giờ. Cơn khó thở về đêm có thể kèm theo ho, liên quan đến tình trạng ứ máu ở mạch máu phổi trong suy tim. Người bệnh cảm thấy dễ thở hơn sau 10-15 phút khi ngồi dậy.
Khó thở khi gắng sức là dấu hiệu nhận biết thường gặp nhất trong suy tim. Bệnh nhân ở giai đoạn đầu có thể cảm thấy khó thở, hụt hơi kèm theo đau ngực trong các hoạt động gắng sức vừa phải: đi bộ, leo cầu thang, tập thể dục hoặc vận động mạnh. Tình trạng này thường thuyên giảm khi người bệnh nghỉ ngơi. Tuy nhiên trong giai đoạn bệnh tiến triển nặng, khó thở khi gắng sức thường không cải thiện ngay cả khi người bệnh nghỉ ngơi.
Một số yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ khó thở ở bệnh nhân suy tim bao gồm:
Những thay đổi trong lối sống có thể góp phần kiểm soát và cải thiện triệu chứng khó thở ở bệnh nhân suy giảm chức năng tim.
Một số điều chỉnh trong chế độ dinh dưỡng có thể giúp cải thiện đáng kể sức khỏe tim mạch bao gồm:
Tăng cường hoạt động thể chất, tập thể dục thường xuyên và điều độ có thể góp phần phòng ngừa bệnh tiến triển và bảo vệ sức khỏe tim mạch nói chung. Người bị bệnh nên vận động tối thiểu 30 phút/ngày. Một số bài tập phù hợp với bệnh nhân có chức năng tim suy yếu như đi bộ, đạp xe, tập yoga, bơi lội hoặc các bài tập tay, chân nhẹ nhàng.
Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và khiến tình trạng khó thở do suy tim trở nên nghiêm trọng hơn. Các nghiên cứu về tình trạng khó thở và thuốc lá cho thấy, việc ngừng sử dụng thuốc lá giúp giảm đến 50% các triệu chứng khó thở, ho, đờm và thở khò khè.
Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm đến 50% nguy cơ suy giảm chức năng tim. Việc xây dựng kế hoạch giảm cân khoa học, kiểm soát lượng calo nạp vào là chiến lược quan trọng giúp cải thiện tình trạng khó thở, đau tức ngực, đánh trống ngực và phòng ngừa bệnh tiến triển. Tuy nhiên, bệnh nhân cần chú ý giảm cân an toàn, đúng cách theo hướng dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả tối ưu, tránh tác dụng không mong muốn.
Khó thở về đêm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khiến người bệnh tỉnh giấc và khó ngủ lại, nhất là ở người lớn tuổi. Để đảm bảo chất lượng giấc ngủ, người bệnh nên xây dựng thói quen ngủ sớm, tránh sử dụng các thiết bị điện tử trước khi ngủ và đảm bảo môi trường sạch sẽ, thoáng mát.
Căng thẳng, stress khiến tim đập nhanh, khó thở, tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ. Do đó, việc kiểm soát căng thẳng thông qua các hoạt động như đi bộ thư giãn, tập yoga, thiền định là rất cần thiết ở bệnh nhân suy tim.
Khó thở là một trong những triệu chứng điển hình ở bệnh nhân suy giảm chức năng tim, tuy nhiên đây cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý khác, chẳng hạn vấn đề hô hấp. Để phân biệt, người bệnh có thể căn cứ vào các triệu chứng đi kèm. Tình trạng khó thở có thể đi kèm đau tức ngực, mệt mỏi, sưng phù bàn chân, tĩnh mạch cổ nổi,… Trong khi đó, ở các bệnh lý hô hấp, khó thở thường đi kèm tình trạng nghẹt mũi, sốt, ho,…
Khi gặp triệu chứng khó thở, bệnh nhân cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán chính xác. Dựa trên các dấu hiệu lâm sàng, bệnh sử và các chỉ định cận lâm sàng (nếu có), giúp bác sĩ đánh giá nguyên nhân khó thở và đưa ra phác đồ điều trị hợp lý.
Đây là dấu hiệu nguy hiểm cần phải chú ý, nhất là ở những bệnh nhân có bệnh nền, người lớn tuổi hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch. Mức độ khó thở có thể biểu hiện từ nhẹ đến nặng, tương ứng với mức độ tổn thương của cơ tim.
Người bệnh nên ngừng tập thể dục khi bị khó thở. Mặc dù tập thể dục giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch, phòng ngừa căn bệnh này tiến triển, tuy nhiên nếu bệnh nhân bị khó thở quá mức khi tập thể dục, kèm với đó là nhịp tim tăng nhanh, khó chịu ở ngực, chóng mặt,…người bệnh cần được nghỉ ngơi. Nếu các dấu hiệu này không thuyên giảm khi nghỉ ngơi, cần nhanh chóng đến bệnh viện để được hỗ trợ.
Bệnh nhân cần nhanh chóng đến bệnh viện trong những trường hợp:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Suy tim gây khó thở là một trong những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần đặc biệt chú ý. Mức độ khó thở thường được xác định tương ứng với mức độ tổn thương của cơ tim. Trong giai đoạn bệnh tiến triển xấu đi, các triệu chứng bệnh có thể không thuyên giảm ngay cả khỉ người bệnh nghỉ ngơi. Vì vậy, việc thăm khám sức khỏe tim mạch định kỳ là việc làm rất cần thiết, giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời, ngăn bệnh tiến triển.
