Trẻ sốt phát ban kèm theo tiêu chảy: Nguyên nhân và cách trị

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy có thể do nhiễm vi khuẩn, virus, hệ miễn dịch suy yếu hoặc tác dụng phụ của thuốc. Tình trạng này cần được can thiệp điều trị sớm để tránh gặp biến chứng mất nước, thiếu hụt dinh dưỡng và tránh bị tái phát.

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy là gì?

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy là tình trạng nổi ban trên da kèm theo triệu chứng rối loạn tiêu hóa, đặc biệt là đi ngoài phân lỏng hoặc phân nước, thường gặp ở trẻ nhỏ. Nguyên nhân phổ biến của tình trạng này thường là do nhiễm virus hoặc vi khuẩn, nhưng cũng có thể xuất phát từ phản ứng dị ứng, hệ miễn dịch suy yếu hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc.

Trẻ em bị sốt phát ban kèm tiêu chảy thường có thêm các triệu chứng khác như sốt cao, nôn mửa, mất nước và chán ăn. Trong một số trường hợp, bệnh có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, người bệnh cần được khám và can thiệp điều trị sớm để tránh các biến chứng nguy hiểm như mất nước hoặc thiếu hụt dinh dưỡng.

Nguyên nhân gây sốt phát ban kèm tiêu chảy ở trẻ

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy có thể xảy ra do nhiều tác nhân, yếu tố nguy cơ khác nhau, bao gồm:

1. Nhiễm virus (các loại virus phổ biến)

Virus là một trong những tác nhân phổ biến gây sốt phát ban kèm tiêu chảy ở trẻ. Một số loại virus thường gặp bao gồm:

• Rotavirus: Rotavirus là tác nhân hàng đầu gây tiêu chảy nặng ở trẻ nhỏ, thường kèm theo triệu chứng sốt và mất nước.
• Enterovirus: Nhóm virus này có thể gây sốt, phát ban và các triệu chứng đường tiêu hóa. Đơn cử như bệnh tay chân miệng do virus Coxsackie gây ra.
• Sởi (Rubella): Bệnh sởi thường bắt đầu với triệu chứng sốt, ho, viêm kết mạc mắt, sau đó xuất hiện phát ban và tiêu chảy ở một số trường hợp.
• Rubella (Sởi Đức): Một dạng nhiễm virus nhẹ hơn, gây phát ban, sốt và có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.

Thông thường, nhiễm virus có thể tự khỏi khi áp dụng các biện pháp chăm sóc hỗ trợ như bổ sung nước, hạ sốt và có chế độ ăn uống phù hợp.

2. Nhiễm vi khuẩn

Một số loại vi khuẩn có thể gây sốt phát ban kèm theo tiêu chảy, đặc biệt là trong các trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng cần điều trị bằng kháng sinh. Một số tác nhân vi khuẩn phổ biến bao gồm:

• Salmonella: Vi khuẩn này có thể nhiễm vào cơ thể qua thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm, gây sốt, tiêu chảy và phát ban.
• Shigella: Là một loại vi khuẩn có khả năng lây lan nhanh chóng, gây kiết lỵ, sốt, đau bụng dữ dội và phát ban đỏ.
• Vi khuẩn Streptococcus: Một số chủng vi khuẩn Streptococcus có thể gây bệnh sốt ban đỏ, đặc trưng bởi triệu chứng sốt cao, phát ban toàn thân và rối loạn tiêu hóa.

Cách điều trị nhiễm vi khuẩn chủ yếu là sử dụng kháng sinh, tuy nhiên cần có sự thăm khám và chỉ định của bác sĩ để đảm bảo tính an toàn, hiệu quả.

3. Dị ứng thực phẩm và tác động từ môi trường

Dị ứng với một số loại thực phẩm hoặc yếu tố môi trường cũng có thể gây sốt phát ban kèm theo tiêu chảy.

• Dị ứng thực phẩm: Các thực phẩm như sữa, hải sản, đậu phộng và trứng có thể kích thích phản ứng dị ứng, dẫn đến tình trạng nổi mẩn đỏ, tiêu chảy và sốt ở một số trẻ.
• Chất kích thích từ môi trường: Phấn hoa, bụi, hóa chất có thể gây kích ứng da và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ.
• Thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm: Khi trẻ ăn phải thực phẩm hư hỏng hoặc dùng nước uống không đảm bảo vệ sinh, cơ thể có thể phản ứng bằng cách gây tiêu chảy và phát ban.

Nếu nghi ngờ trẻ bị dị ứng, cha mẹ nên xác định nguyên nhân và loại bỏ tác nhân gây dị ứng để ngăn ngừa nguy cơ tái phát.

4. Ảnh hưởng của hệ miễn dịch yếu

Trẻ có hệ miễn dịch kém thường dễ bị nhiễm trùng, làm tăng nguy cơ bị sốt phát ban kèm theo tiêu chảy. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hệ miễn dịch bao gồm:

• Mới khỏi bệnh: Sau khi hồi phục từ một đợt ốm trước đó, hệ miễn dịch của trẻ có thể chưa hoàn toàn hồi phục, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi virus hoặc vi khuẩn mới.
• Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu các vitamin và khoáng chất quan trọng như vitamin C, D và kẽm có thể làm suy giảm khả năng miễn dịch của trẻ.
• Bệnh lý nền: Trẻ mắc bệnh mạn tính hoặc rối loạn miễn dịch có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm trùng gây tiêu chảy và phát ban.

Thế nên, trẻ em cần được xây dựng chế độ dinh dưỡng đầy đủ, cân bằng, sắp xếp thời gian nghỉ ngơi hợp lý và giữ vệ sinh sạch sẽ để giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

5. Do tác dụng phụ của thuốc

Một số loại thuốc có thể gây ra phản ứng phụ, dẫn đến sốt, phát ban và tiêu chảy:

• Kháng sinh: Mặc dù có tác dụng giúp điều trị tình trạng nhiễm khuẩn, nhưng kháng sinh cũng có thể làm rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột, gây tiêu chảy và phát ban dị ứng.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt (NSAIDs): Một số thuốc như ibuprofen có thể gây kích ứng dạ dày và phản ứng dị ứng trên da ở trẻ nhạy cảm.
• Vắc-xin: Sau khi tiêm phòng, một số trẻ có thể gặp tác dụng phụ nhẹ như sốt, phát ban hoặc tiêu chảy, nhưng các triệu chứng này thường không nguy hiểm và sẽ tự khỏi.

Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường sau khi dùng thuốc, cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xem xét có cần đổi thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng hay không.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bị sốt tiêu chảy phát ban

Triệu chứng sốt phát ban kèm theo tiêu chảy ở trẻ có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Cha mẹ cần nhận biết sớm để có hướng xử lý kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

1. Triệu chứng sốt phát ban

Sốt và phát ban thường xuất hiện cùng nhau khi trẻ bị nhiễm virus hoặc vi khuẩn, với các biểu hiện như sau:

• Sốt nhẹ đến sốt cao: Trẻ có thể sốt nhẹ (37,5 – 38,5 độ C) hoặc sốt cao trên 39 độ C, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh.
• Phát ban trên da: Ban đỏ có thể xuất hiện ở mặt, cổ, ngực rồi lan ra toàn thân. Một số trường hợp có ban dạng sần, mụn nước hoặc ban lốm đốm.
• Ngứa và khó chịu: Trẻ có thể cảm thấy ngứa ngáy, quấy khóc và khó chịu khi phát ban lan rộng.
• Sưng hạch bạch huyết: Một số trẻ có thể bị sưng hạch ở cổ, nách hoặc bẹn.

2. Triệu chứng tiêu chảy

Tiêu chảy là tình trạng trẻ đi ngoài phân lỏng hoặc phân nước nhiều lần trong ngày, dấu hiệu nhận biết như sau:

• Đi ngoài nhiều lần: Trẻ đi phân lỏng hơn bình thường, từ 3 lần/ngày trở lên. Một số trường hợp đi ngoài liên tục, không kiểm soát được.
• Phân có màu bất thường: Phân có thể có màu vàng, xanh hoặc có lẫn chất nhầy, thậm chí có máu nếu nhiễm khuẩn nặng.
• Mùi phân tanh hoặc chua hơn bình thường: Tiêu chảy do nhiễm trùng hoặc không dung nạp thực phẩm có thể khiến phân có mùi bất thường.
• Đau bụng, co thắt ruột: Trẻ có thể quấy khóc, ôm bụng, khó chịu do bị đau bụng.

Nếu tiêu chảy kéo dài, trẻ dễ bị mất nước nghiêm trọng, cần được bù nước và điện giải kịp thời.

3. Các triệu chứng đi kèm khác

Ngoài sốt, phát ban và tiêu chảy, trẻ có thể gặp một số triệu chứng khác như:

• Nôn mửa: Một số trẻ có thể nôn ngay sau khi ăn hoặc uống nước.
• Chán ăn, mệt mỏi: Trẻ có thể bỏ bú, lười ăn và uể oải hơn bình thường.
• Mất nước: Nếu tiêu chảy kéo dài, trẻ có thể bị mất nước với các dấu hiệu như khô môi, mắt trũng, khóc không ra nước mắt, tiểu ít hoặc không tiểu.
• Ho, sổ mũi: Nếu nguyên nhân do nhiễm virus, trẻ có thể gặp kèm theo triệu chứng viêm đường hô hấp.

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy khi nào cần gặp bác sĩ?

Trẻ bị sốt phát ban kèm tiêu chảy nên đi khám khi gặp các tình trạng sau:

• Sốt cao trên 39 độ C và không giảm dù đã dùng thuốc hạ sốt;
• Tiêu chảy kéo dài hơn 24 giờ, kèm theo mất nước nghiêm trọng;
• Phát ban lan rộng, có dấu hiệu lở loét hoặc mụn nước chảy dịch;
• Phân có máu hoặc chất nhầy, dấu hiệu nhiễm khuẩn nghiêm trọng;
• Trẻ lừ đừ, ngủ li bì, không phản ứng với kích thích xung quanh;
• Nôn liên tục, không giữ được nước hoặc thức ăn trong dạ dày.

Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào kể trên, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh diễn tiến thành biến chứng nguy hiểm.

Phương pháp chẩn đoán trẻ bị sốt phát ban đi ngoài

Để xác định nguyên nhân gây sốt phát ban ở người lớn và trẻ nhỏ kèm tiêu chảy, bác sĩ có thể thực hiện các phương pháp, kỹ thuật chẩn đoán sau:

Khám lâm sàng:

• Kiểm tra nhiệt độ cơ thể, tình trạng phát ban và dấu hiệu mất nước.
• Hỏi về triệu chứng kèm theo, thời gian xuất hiện bệnh và tiền sử tiếp xúc với nguồn lây nhiễm.

Xét nghiệm máu: Xét nghiệm công thức máu giúp phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng do virus hay vi khuẩn, qua đó kiểm tra chỉ số viêm để đánh giá mức độ nhiễm trùng.

Xét nghiệm phân:

• Giúp xác định vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây tiêu chảy.
• Kiểm tra sự hiện diện của máu, chất nhầy hoặc vi khuẩn gây bệnh.

Xét nghiệm nước tiểu: Đánh giá mức độ mất nước và phát hiện nhiễm trùng đường tiết niệu (nếu có).

Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ chẩn đoán, đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, có thể bao gồm bù nước, kiểm soát tình trạng sốt và tiêu chảy, đồng thời can thiệp điều trị nguyên nhân “gốc rễ” của bệnh.

Cách xử lý, điều trị trẻ bị sốt phát ban kèm tiêu chảy

Tình trạng sốt phát ban kèm theo tiêu chảy ở trẻ em cần được chăm sóc đúng cách để tránh mất nước và các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là các biện pháp điều trị hiệu quả thường được chỉ định áp dụng:

1. Hạ sốt đúng cách

Sốt cao có thể khiến trẻ mệt mỏi, quấy khóc, thậm chí co giật nếu không kiểm soát kịp thời. Để hạ sốt an toàn cho trẻ, cha mẹ nên:

• Cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, không ủ kín để tránh tăng nhiệt độ cơ thể;
• Chườm ấm vùng trán, nách, bẹn để giúp hạ nhiệt tự nhiên;
• Dùng thuốc hạ sốt theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng ibuprofen nếu không có chỉ định;
• Theo dõi nhiệt độ thường xuyên, nếu sốt cao không giảm sau 2 – 3 ngày, cần đưa trẻ đi khám.

2. Dùng thuốc trị tiêu chảy theo chỉ định

Cha mẹ không nên tự ý cho trẻ dùng thuốc cầm tiêu chảy, đặc biệt là loperamide, do có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm, chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định từ bác sĩ, bao gồm:

• Kẽm (Zinc sulfate): Giúp giảm thời gian tiêu chảy và tăng cường hệ miễn dịch.
• Probiotics: Hỗ trợ cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, giảm tiêu chảy.
• Thuốc kháng sinh: Chỉ dùng khi xác định nguyên nhân tiêu chảy là do vi khuẩn.

3. Bù nước và điện giải hiệu quả

Tiêu chảy khiến trẻ mất nước nghiêm trọng, thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được bù nước kịp thời. Cách bù nước đúng cách như sau:

• Cho trẻ uống Oresol (ORS) theo đúng hướng dẫn, chia thành nhiều lần uống trong ngày;
• Dùng nước lọc, nước dừa, nước cháo loãng để bổ sung thêm chất điện giải;
• Không dùng nước ngọt có gas, nước ép trái cây đóng hộp, do có thể làm cho tình trạng tiêu chảy nặng hơn;
• Nếu trẻ nôn nhiều, cần cho uống từng thìa nhỏ, tránh uống quá nhanh gây kích thích dạ dày.

4. Chăm sóc dinh dưỡng phù hợp

Trẻ bị sốt phát ban và tiêu chảy cần được bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để phục hồi nhanh chóng hơn:

• Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá nhiều cùng một lúc để giảm kích thích đường ruột;
• Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp, khoai lang, chuối;
• Bổ sung thực phẩm giàu kẽm và vitamin A như thịt gà, trứng, cà rốt để tăng cường miễn dịch;
• Hạn chế sữa bò, thực phẩm dầu mỡ, đồ cay nóng do có thể làm tình trạng tiêu chảy diễn tiến nặng hơn.

Hướng dẫn cách chăm sóc cho trẻ bị tiêu chảy sau sốt phát ban

Sau khi hết sốt và phát ban, trẻ vẫn cần được chăm sóc đúng cách để hồi phục nhanh chóng:

• Tiếp tục bù nước và bổ sung dinh dưỡng để phục hồi thể trạng;
• Theo dõi phân và số lần đi tiêu, nếu tiêu chảy kéo dài trên 7 ngày cần đưa trẻ đi khám;
• Giữ vệ sinh da, tránh để vùng da bị phát ban tiếp xúc với bụi bẩn, mồ hôi;
• Không để trẻ tiếp xúc với nguồn lây nhiễm khác để ngăn ngừa nguy cơ tái phát bệnh.

Cách phòng ngừa tái nhiễm sốt phát ban kèm tiêu chảy cho trẻ

Sau điều trị, cha mẹ cần giúp trẻ phòng ngừa tái nhiễm sốt phát ban kèm theo tiêu chảy bằng cách:

1. Tiêm phòng đầy đủ

Tiêm phòng vắc-xin đầy đủ giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh gây sốt phát ban và tiêu chảy, như: vắc-xin sởi – quai bị – rubella (MMR) giúp phòng ngừa sốt phát ban do virus, vắc-xin rota giúp ngăn ngừa tiêu chảy cấp do virus rota…

2. Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường góp phần giúp ngăn ngừa tái phát tình trạng sốt phát ban kèm tiêu chảy ở trẻ em:

• Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;
• Khử trùng đồ chơi, vật dụng cá nhân của trẻ để ngăn chặn virus lây lan;
• Giữ không gian sống thoáng mát, sạch sẽ, tránh tiếp xúc với nguồn bệnh.

3. Chế độ ăn uống khoa học tăng cường đề kháng

Chế độ ăn uống hàng ngày của trẻ cần có đủ dưỡng chất để góp phần tăng cường đề kháng và sức khỏe miễn dịch, qua đó hỗ trợ ngăn ngừa nguy cơ tái phát bệnh hiệu quả:

• Bổ sung rau xanh, trái cây tươi vào thực đơn hàng ngày để tăng hàm lượng vitamin và khoáng chất tiêu thụ;
• Cho trẻ ăn sữa chua, thực phẩm giàu probiotic để hỗ trợ đường ruột khỏe mạnh;
• Hạn chế dùng đồ ăn nhanh, nước ngọt do có thể làm suy giảm hệ miễn dịch.

4. Cách ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm trong gia đình

Dưới đây là các biện pháp giúp ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm bệnh trong gia đình:

• Cách ly trẻ bệnh, không để tiếp xúc với trẻ khác trong nhà;
• Thường xuyên vệ sinh bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, đồ chơi;
• Hạn chế dùng chung vật dụng cá nhân như khăn mặt, ly uống nước.

Một số câu hỏi liên quan

Dưới đây là phần giải đáp các thắc mắc liên quan đến tình trạng sốt phát ban kèm theo tiêu chảy ở trẻ nhỏ:

1. Trẻ bị sốt tiêu chảy phát ban có nguy hiểm không?

Sốt phát ban tiêu chảy có thể gây mất nước nặng nếu không được điều trị kịp thời. Thế nên, khi nhận thấy trẻ có dấu hiệu mất nước hoặc sốt cao kéo dài, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay để được can thiệp điều trị sớm.

2. Nên cho trẻ ăn gì khi bị tiêu chảy kèm sốt phát ban?

Trẻ bị tiêu chảy kèm sốt phát ban nên ăn cháo loãng, súp, chuối, khoai lang và thực phẩm giàu vitamin A, kẽm, tránh sữa bò, đồ chiên rán và nước có gas.

Xem thêm: Trẻ bị sốt phát ban kiêng gì?

3. Nên dùng thuốc hạ sốt nào cho trẻ?

Khi cho trẻ bị tiêu chảy kèm sốt phát ban dùng thuốc hạ sốt, cha mẹ nên tham khảo trực tiếp chỉ dẫn của bác sĩ để sử dụng thuốc đúng cách, an toàn và hiệu quả. Tùy vào tình trạng sức khỏe của trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định dùng loại thuốc hạ sốt phù hợp.

4. Trẻ tiêu chảy nên uống thuốc gì?

Trẻ bị tiêu chảy chỉ nên dùng kẽm, men vi sinh hoặc thuốc kháng sinh khi có chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Sốt phát ban kèm theo tiêu chảy hay trẻ bị tiêu chảy sau khi sốt phát ban có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến tình trạng nhiễm vi khuẩn, virus. Thế nên, trong mọi trường hợp, việc đưa trẻ đi khám, can thiệp chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng.