Chóng mặt, xoay tròn, mất thăng bằng là những biểu hiện thường gặp của bệnh rối loạn tiền đình mà bất kỳ ai cũng có thể gặp phải, không những gây ra khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày mà còn làm tăng nguy cơ té ngã dẫn đến chấn thương không mong muốn. TS.BS Lê Văn Tuấn, cố vấn chuyên môn Khoa Nội thần kinh, BVĐK Tâm Anh cho biết.
Hệ thống tiền đình bao gồm 2 phần: các ống bán khuyên và bộ phận tiền đình thực sự.
Bao gồm 3 ống bán khuyên, có hình vòng cung, mỗi ống bán khuyên đều có 1 đầu phẳng và 1 đầu phình to được gọi là bóng phình. Ở các bóng phình có chứa các tế bào thần kinh cảm giác (cơ quan bóng phình).
– Ống bán khuyên trên: nằm trên 2 ống còn lại, có vòng cung hướng lên trên, bóng phình hướng ra ngoài và đầu phẳng hướng vào trong.
– Ống bán khuyên ngang: là ống rộng và ngắn nhất, có vòng cung hướng ra ngoài và nằm trên mặt phẳng ngang.
– Ống bán khuyên sau: là ống hẹp nhưng dài nhất trong 3 ống, có vòng cung hướng ra sau, bóng phình hướng xuống dưới và đầu phẳng hướng lên trên.
Bộ phận này gồm 2 phần chính là soan nang (hình bầu dục) và cầu nang (hình cầu). Soan nang nằm trên gần với 5 lỗ thông với các ống bán khuyên, cầu nang nằm dưới gần với vòng xoắn nền của ốc tai.
Cấu tạo giải phẫu cơ quan tiền đình
Chức năng chính của hệ thống tiền đình là giữ thăng bằng cho cơ thể khi thực hiện các chuyển động như di chuyển, xoay người, cúi người…., được điều khiển bởi các nhóm thần kinh nằm trong não.
Phần ngoại vi của hệ thống tiền đình là một bộ phận của tai trong hoạt động như một thiết bị hướng dẫn quán tính và gia tốc thu nhỏ, giúp liên tục báo cáo thông tin về các chuyển động, vị trí của đầu và cơ thể đến các trung tâm tích hợp nằm trong thân não, tiểu não và vỏ não.
Rối loạn tiền đình (tiếng Anh là Vestibular Disorders) là những rối loạn có liên quan đến thăng bằng, xuất phát từ dây thần kinh số 8 và các đường nối kết của nó. Nếu bộ phận này bị tổn thương sẽ khiến thông tin dẫn truyền bị sai lệch và cơ thể bị mất thăng bằng, hoa mắt, chóng mặt, ù tai…(1)
Dây thần kinh số 8 là thần kinh cảm giác, bao gồm hai phần, mỗi phần đảm nhận chức năng giác quan riêng:
Dây thần kinh số 8 xuất phát từ cầu não, đi vào xương đá qua lỗ ống tai trong, là đường truyền dẫn thông tin điều khiển hệ thống tiền đình giữ thăng bằng cho cơ thể.
Bệnh gồm 2 dạng với các biểu hiện đặc trưng khác nhau:(2)
Thường gặp ở 90% – 95% bệnh nhân. Có nhiều nguyên nhân gây ra rối loạn tiền đình ngoại biên, biểu hiện lâm sàng đa dạng tùy thuộc theo nguyên nhân, với biểu hiện có thể là các cơn chóng mặt thoáng qua, chỉ xảy ra trong một thời gian ngắn, xuất hiện khi thay đổi tư thế như lắc đầu, từ tư thế nằm chuyển sang ngồi. Bên cạnh đó, còn có thể xuất hiện tình trạng chóng mặt thật nặng và kéo dài, người bệnh không thể đi đứng hay thay đổi từ nằm sang ngồi được.
Nếu người bệnh bị rối loạn tiền đình ngoại biên nặng thì ngoài chóng mặt dữ dội, còn có các triệu chứng đi kèm như nôn ói nhiều và kéo dài, ù tai, giảm thính lực, nặng đầu, khó tập trung, rối loạn vận mạch khiến da tái xanh, giảm nhịp tim, vã mồ hôi, nghiêm trọng hơn là té ngã gây chấn thương do không kiểm soát được thăng bằng.
Chóng mặt là triệu chứng thường gặp nhất
Thường gặp với những biểu hiện của tình trạng tổn thương hệ thống tiền đình của hệ thần kinh trung ương, người bệnh đi đứng khó khăn, khi thay đổi tư thế bị choáng váng, chóng mặt, thỉnh thoảng kèm theo nôn ói. Tình trạng này là do có sự tổn thương nhân tiền đình, tổn thương đường liên hệ của các nhân dây tiền đình ở thân não, tiểu não mà nguyên nhân có thể là do tai biến mạch máu não, bệnh lý viêm, u não…
Thông thường, đây là bệnh lý thường gặp ở người cao tuổi. Tuy nhiên, bệnh ngày càng trẻ hóa, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến hơn ở người trưởng thành. Nếu không điều trị sớm, bệnh có thể gây ra những biến chứng ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe và cuộc sống của người bệnh.
Những đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:(3)
Như chúng ta thường biết, người cao tuổi bị rối loạn tiền đình chiếm tỷ lệ khá cao, do con người đến độ tuổi bắt đầu bị lão hóa cơ thể, một số cơ quan bị suy giảm chức năng.
Một nghiên cứu gần đây về dịch tễ học ở Mỹ ước tính 35% người từ 40 tuổi trở lên đã trải qua một số cơn rối loạn tiền đình. Những người từ 65 tuổi trở lên thường bị chóng mặt, trong đó chóng mặt do rối loạn ở hệ thống tiền đình chiếm khoảng 50%. Khoảng gần 8 triệu người Mỹ trưởng thành mắc bệnh mãn tính. Nguy hiểm hơn khi từ những năm 70 trở lại đây, hơn một ½ số ca tử vong do tai nạn ở người già là do các vấn đề liên quan đến, ngã do chóng mặt và mất cân bằng cân bằng.
Ở Việt Nam thực trạng này cũng diễn ra tương tự, số người mắc hội chứng ngày càng gia tăng và trẻ hóa.
Môi trường làm việc áp lực cao, thường xuyên căng thẳng hoặc thói quen sinh hoạt không khoa học cũng tiềm ẩn nguy cơ cao.
Stress khiến cơ thể sản sinh một lượng lớn hormone cortisol gây ra một loạt các bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, tim mạch,… gây tổn thương hệ thống thần kinh, trong đó có dây thần kinh số 8 khiến hệ thống tiền đình nhận được thông tin không chính xác và hoạt động không đúng yêu cầu, dẫn đến rối loạn. Do đó tỷ lệ mắc bệnh ở dân văn phòng, người lao động trí óc… ngày càng gia tăng.
Phụ nữ mang thai thường bị ốm nghén dẫn đến chán ăn, đặc biệt trong 3 tháng đầu, cơ thể không được cung cấp đủ dinh dưỡng khiến thai phụ chóng mặt, choáng váng. Đồng thời yếu tố tâm sinh lý thay đổi, lo lắng, mệt mỏi cũng ảnh hưởng không nhỏ đến bộ phận tiền đình, dễ dẫn tới hội chứng rối loạn tiền đình khi đang mang thai. Việc điều trị khi đang mang thai bắt buộc phải theo chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ hoặc biến chứng nguy hiểm.
Tình trạng bệnh có thể được chẩn đoán ban đầu dựa vào các dấu hiệu sau:(4)
Dựa vào tình trạng bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện thêm một số kiểm tra cận lâm sàng để củng cố cơ sở chẩn đoán bệnh:
Rối loạn tiền đình có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:
Căn bệnh trầm cảm đang ngày càng phổ biến, một trong những nguyên nhân chính là do khi mắc phải, đa số người bệnh bị hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, không thể đứng vững và sinh hoạt khó khăn, điều này khiến họ cảm thấy mệt mỏi, chán nản, lạc lõng.
Khi cơn đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng khi bệnh tái phát đột ngột ở nhất là lúc thức dậy vào buổi đêm, đang điều khiển phương tiện giao thông hoặc làm việc trên cao, có thể khiến họ gây ra tai nạn nguy hiểm cho chính bản thân và cả những người xung quanh.
Bệnh nhân có thể phải nằm liệt giường thậm chí tử vong
Nếu nguyên nhân rối loạn tiền đình là do hệ mạch máu não thì nguy cơ đột quỵ thật sự hay tái phát cao, do đó cần được chẩn đoán và điều trị thích hợp.
Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính (BPPV) là nguyên nhân phổ biến nhất của tình trạng chóng mặt khi thay đổi tư thế đột ngột, khiến bạn cảm thấy bản thân hoặc mọi thứ đang xoay tròn, lắc lư. Nguyên nhân gây ra bệnh lý này là do các tinh thể canxi nhỏ trong tai bị lạc chỗ.
Hội chứng này có thể được cải thiện thông qua các bài tập tiền đình do bác sĩ hướng dẫn nhằm giúp các tinh thể canxi trở về đúng vị trí ban đầu.(5)
Viêm mê đạo tai là tình trạng nhiễm trùng tai trong, xảy ra khi một cấu trúc mỏng manh nằm sâu bên trong tai bị viêm. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến việc kiểm soát cân bằng và thính giác của cơ thể mà còn gây ra các triệu chứng như đau tai, ù tai, chảy mủ tai, buồn nôn và sốt cao…..
Viêm dây thần kinh tiền đình là nguyên nhân gây ra các cơn chóng mặt đột ngột kèm theo buồn nôn, nôn ói và mất thăng bằng. Nguyên nhân được nghĩ nhiều nhất có thể là do siêu vi gây ra và làm ảnh hưởng đến dây thần kinh tiền đình – bộ phận truyền thông tin âm thanh và điều chỉnh cân bằng từ tai trong đến não bộ.
Bệnh Ménière là chứng rối loạn tai trong gây ra tình trạng chóng mặt, ù tai, giảm thính lực. Nguyên nhân gây ra bệnh lý này có thể là do sự gia tăng lượng dịch trong tai, do virus, dị ứng hoặc phản ứng tự miễn dịch của cơ thể. Trong một số trường hợp, bệnh có thể làm cho tình trạng giảm thính lực ngày càng trầm trọng hơn và có thể kéo dài vĩnh viễn.
Việc thay đổi chế độ ăn như ăn lạt, giảm muối, cà phê, bia rượu có thể làm giảm các triệu chứng do bệnh Ménière gây ra. Đối với những trường hợp nặng cần phải can thiệp phẫu thuật để làm giảm các triệu chứng của bệnh, tuy nhiên người mắc phải bệnh lý này rất hiếm khi cần phẫu thuật.
Rò quanh ngoại dịch tai trong là khi có một lỗ hổng hoặc khuyết điểm xuất hiện ở vị trí ngăn cách tai giữa và màng tai trong, gây ra tình trạng chóng mặt hoặc nặng hơn là mất thính lực. Rò quanh ngoại dịch có thể do bẩm sinh, chấn thương vùng đầu hoặc khiêng vác nặng gây nên. Khi mắc phải bệnh lý này, bạn cần được can thiệp phẫu thuật để lấp đầy lỗ trống hoặc vết rách trong tai.
U thần kinh thính giác hay u dây thần kinh số 8 là một dạng u lành tính, không gây ung thư và phát triển chậm. Tuy nhiên, nó có thể chèn ép dây thần kinh thính giác và gây mất cân bằng cho cơ thể, dẫn đến tình trạng giảm thính lực, ù tai và chóng mặt. Trong một số trường hợp, khối u này có thể chèn vào dây thần kinh mặt, dẫn đến đau nhói hay liệt cơ mặt. Khối u thần kinh thính giác có thể được loại bỏ bằng phương pháp phẫu thuật hoặc điều trị bằng bức xạ để ức chế sự phát triển.
Ngộ độc tai là tình trạng tai trong bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt là sau ốc tai và các tế bào thần kinh thính giác khi sử dụng thuốc hoặc hóa chất điều trị bệnh làm suy giảm chức năng hoặc thậm chí là mất thính giác. Tình trạng này có thể cải thiện khi người bệnh ngưng sử dụng thuốc hoặc hóa chất.
Cống tiền đình là một ống xương nhỏ, kéo dài từ khoảng không nội của tai trong đến não. Khi cống tiền đình giãn rộng hơn mức bình thường thì người bệnh có khả năng bị mất thính lực. Trên thực tế, chưa tìm ra nguyên nhân cụ thể gây ra bệnh lý này nhưng nhiều ý kiến cho rằng, gen di truyền là một trong những yếu tố khiến cống tiền đình giãn rộng.
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị nào cho người mắc bệnh lý này. Tuy nhiên, việc chẩn đoán sớm và tránh tình trạng chấn thương đầu là cách tốt nhất để bảo vệ thính giác của bạn.
Đau đầu Migraine là tình trạng đau đầu nhiều, kéo dài vài giờ đến 3 ngày, có thể kèm theo chóng mặt, nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh, giảm thính lực và ù tai, một số người còn có biểu hiện mờ mắt. Bệnh lý này thường xuất hiện ở những người có tiền sử đau nửa đầu. Rối loạn tiền đình có thể xảy ra ở người bị migraine nhưng không có biểu hiện đau đầu.
Điều trị không đúng cách hay dùng thuốc trị không đúng bệnh sẽ gây lãng phí tiền bạc, công sức, thời gian trong khi tình trạng bệnh có thể trở nên nặng hơn và dẫn đến nhiều biến chứng khó lường.(6)
Rối loạn chức năng tiền đình là căn bệnh phổ biến, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể phòng tránh bằng những cách đơn giản sau:
Chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp cải thiện đáng kể tình trạng bệnh
Nên có chế độ dinh dưỡng hợp lý và tốt cho hệ tim mạch, não như ăn nhiều rau xanh, cá, hạn chế mỡ động vật.
Bổ sung đủ nước hàng ngày
Mỗi ngày người bệnh nên uống khoảng 1,5 – 2 lít nước để cơ thể được cung cấp đủ nước cho các quá trình trao đổi chất và các hoạt động của cơ thể được diễn ra hiệu quả. Đồng thời cũng có thể cho người bệnh uống thêm các loại nước ép hoa quả, sinh tố.
Thường xuyên tập thể dục rất quan trọng trong việc duy trì sức khỏe.
Stress, căng thẳng sẽ khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn chính vì vậy cần tạo tâm lý vui vẻ thoải mái, tránh căng thẳng, không nên ngồi lâu một chỗ.
Kết quả thăm dò cho thấy:
Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng về việc hiểu và nắm rõ các dấu hiệu của bệnh để kịp thời thăm khám và điều trị. Do đó, bệnh nhân cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, để phát hiện và can thiệp kịp thời ngay khi thấy xuất hiện dấu hiệu của bệnh rối loạn chức năng tiền đình, để giúp phòng ngừa những bệnh lý nặng như tai biến mạch não, u não…
TS.BS Lê Văn Tuấn giải đáp những thắc mắc thường gặp về căn bệnh khá nguy hiểm ngay dưới đây:
Người mắc bệnh cần thay đổi một số thói quen không tốt, trong đó cần chú ý không nên để gối cao khi nằm ngủ. Gối để ở độ cao vừa phải sẽ giúp tuần hoàn máu tốt hơn, từ đó có thể ngăn chặn các triệu chứng bệnh xảy ra cũng như các biến chứng nguy hiểm khác.
Hội chứng tiền đình là bệnh lý liên quan đến bệnh thần kinh và tai mũi họng, vì thế khi phát hiện các dấu hiệu mắc bệnh, bạn có thể đến thăm khám và điều trị tại chuyên khoa Nội thần kinh hoặc Tai Mũi Họng của các cơ sở y tế uy tín.
Đối với bệnh nhân mắc bệnh tiền đình, nếu cơ thể rơi vào tình trạng mất nước sẽ rất nguy hiểm. Do đó, trong giai đoạn cấp, khi bệnh nhân đang chóng mặt, nôn mửa, mất thăng bằng tư thế có thể bù nước điện giải qua đường truyền.
Đa số nam giới thường phải chịu áp lực cao về công việc, cuộc sống, tâm lý trụ cột gia đình dễ dẫn đến trạng thái căng thẳng, stress, lo âu quá mức, làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Đồng thời, nam giới thường chủ quan và ít quan tâm đến sức khỏe nên thường xem nhẹ và bỏ qua những triệu chứng “sớm” của bệnh rối loạn chức năng cơ quan tiền đình như: hoa mắt, chóng mặt, đau đầu…
Rối loạn tiền đình có thể ảnh hưởng cả hai giới tính nam và nữ
Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: loại bệnh, mức độ bệnh, thời gian phát hiện, phương pháp điều trị… Bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi, không tái phát nếu người bệnh điều trị đúng và đủ liệu trình theo chỉ định. Do đó, để điều trị triệt để, trước tiên bệnh nhân cần đến đúng chuyên khoa, xác định đúng nguyên nhân để có phương án điều trị phù hợp.
Ngoài ra, bạn có thể xem 1 video chia sẻ và trả lời rất nhiều câu hỏi thực tế từ căn bệnh hội chứng tiền đình.
Đa số các trường hợp là không nguy hiểm. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng rối loạn tiền đình lại làm ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống cũng như sinh hoạt hàng ngày của người bệnh, nhất là khi những cơn chóng mặt, đau đầu, hoa mắt xuất hiện bất ngờ. Những triệu chứng của bệnh lý tiền đình cũng gây ra không ít chấn thương cho người lớn tuổi, nhẹ thì trầy xước, chảy máu, nặng thì té ngã, chấn thương…
Một số nguyên nhân gây rối loạn tiền đình có thể nguy hiểm đến tính mạng như u não, tai biến mạch máu não…và các trường hợp này cần được chẩn đoán và điều trị ngay.
Các triệu chứng của rối loạn tiền đình như chóng mặt, hoa mắt… có thể kéo dài trong vài giờ hoặc vài ngày, sau đó sẽ giảm dần. Nhưng trong một số trường hợp, quá trình phục hồi diễn ra từ từ và có thể mất khoảng 3 tuần để các triệu chứng biến mất hoàn toàn.
Ngoài ra, bệnh lý tiền đình có thể tái đi tái lại nhiều lần. Nếu không tìm ra chính xác nguyên nhân cũng như phương pháp điều trị hiệu quả thì bệnh có thể kéo dài suốt đời. Vì thế, người mắc bệnh lý tiền đình không nên chần chừ mà cần đi khám ngay.
Người mắc hội chứng rối loạn tiền đình hoàn toàn có thể tập yoga vì đây là phương pháp giúp người bệnh lấy lại thăng bằng và làm giảm chóng mặt đáng kể. Trên thực tế đã có rất nhiều người giảm bệnh nhờ luyện tập yoga kết hợp với uống thuốc điều trị.
Đối với những người đang bị cơn chóng mặt, đặc biệt chóng mặt nặng, chóng mặt liên quan đến tư thế thì không nên tập trong giai đoạn này.
Với tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng, rối loạn chức năng tiền đình đang trở thành nỗi ám ảnh đối với cả nam và nữ, mọi lứa tuổi, đôi khi các triệu chứng chỉ xuất hiện vài ngày nhưng cũng có thể kéo dài, thường xuyên tái phát. Hàng ngàn bệnh nhân tiền đình và những người mắc các bệnh lý thần kinh đã tìm thấy cơ hội cải thiện chất lượng cuộc sống sau khi điều trị tại BVĐK Tâm Anh.
Để chữa trị rối loạn tiền đình dứt điểm, người bệnh cần khám đúng chuyên khoa, với chuyên gia giàu kinh nghiệm và tuân thủ phác đồ điều trị
Không chỉ quy tụ nhiều chuyên gia đầu ngành, BVĐK Tâm Anh cũng đầu tư trang thiết bị hiện đại, máy móc tiên tiến được nhập khẩu đồng bộ từ các nước Anh, Pháp, Mỹ, Thụy Sĩ… như X-Quang kỹ thuật số, CT Scanner và cộng hưởng từ MRI… Đặc biệt, BVĐK Tâm Anh là đơn vị đầu tiên ở Việt Nam sở hữu thiết bị đo chức năng tiền đình bằng Ảnh động nhãn đồ VNG-Videonystagmography – một thiết bị đo khám mới, hiện đại, nhỏ gọn, giúp đánh giá bất thường mắt dù là nhỏ nhất, cho kết quả chi tiết, khách quan; từ đó có thể chẩn đoán chính xác tổn thương của tiền đình nằm ở não (trung ương) hay ngoại biên hoặc tai trong, còn có thể chẩn đoán 1 số bệnh như u dây thần kinh số 8, thậm chí cả nhồi máu não, tắc mạch máu não…
Thiết bị Ảnh động nhãn đồ (VNG-Videonystagmography) là một chuỗi phép đo khách quan đánh giá chức năng tiền đình (hệ thống thăng bằng), tìm nguyên nhân của rối loạn tiền đình
Ngoài ra hệ thống tập phục hồi chức năng tiền đình (TRV) đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam cũng được trang bị đầy đủ tại BVĐK Tâm Anh Hà Nội giúp nâng cao hiệu quả và thời gian điều trị.
Hệ thống tập phục hồi chức năng tiền đình hiện đại hàng đầu thế giới
Với sự đầu tư về cơ sở vật chất, chất lượng dịch vụ cao cấp, BVĐK Tâm Anh là nơi tin cậy để Quý Khách hàng gửi gắm niềm tin, chăm sóc sức khỏe toàn diện. Để được tư vấn và đăng ký khám, vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Đi khám đúng nơi và luôn tuân thủ phác đồ điều trị bệnh rối loạn tiền đình là 2 việc cấp thiết bạn cần phải làm, nhằm giúp cơ thể nhanh chóng phục hồi trở lại vị trí ban đầu. Bệnh viện đa khoa Tâm Anh là 1 trong những địa điểm đáng tin cậy, với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm trong quá trình xử lý hội chứng rối loạn này.
