Rối loạn phân ly là một nhóm các bệnh lý tâm thần thường gặp, chiếm tỷ lệ khoảng 11 – 300/100.000 dân số. Bệnh khởi phát từ một sự kiện căng thẳng, thường xảy ra ở những người trẻ, nữ mắc nhiều hơn nam.
Rối loạn phân ly là rối loạn tâm thần liên quan đến sự ngắt kết nối khỏi suy nghĩ, cảm xúc, ký ức hoặc cảm giác về danh tính của bệnh nhân. Bệnh nhân thoát ra khỏi tình trạng này bằng cách không tự chủ, có hại cho sức khỏe và ảnh hưởng tới chức năng sống hằng ngày.
Những người trải qua một sự kiện sang chấn thường sẽ có một số mức độ phân ly trong chính sự kiện đó hoặc trong những giờ, ngày hoặc tuần tiếp theo. Ví dụ, một sự kiện có vẻ ‘không có thật’ hoặc người đó cảm thấy tách rời khỏi những gì đang diễn ra xung quanh như thể đang xem các sự kiện trên truyền hình. (1)
Các triệu chứng và dấu hiệu của rối loạn phân ly tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng, nhưng có thể bao gồm:
Các rối loạn phân ly được liệt kê trong DSM-5 của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ như sau:
Rối loạn phân ly được nhiều chuyên gia cho là có nguồn gốc từ trải nghiệm thời thơ ấu bất lợi bao gồm lạm dụng và mất mát, nhưng các biểu hiện lại khó nhận biết hoặc chẩn đoán nhầm ở đối tượng trẻ em và thanh thiếu niên. Lý do dẫn đến những hạn chế này vì: (2)
Vì vậy, việc nhận biết các triệu chứng phân ly ở trẻ em được xem là một thách thức.
Rối loạn phân ly thường phát triển như một cách đối phó với chấn thương. Môi trường gia đình khó đoán hoặc đáng sợ cũng có thể khiến đứa trẻ ‘tách rời’ khỏi thực tế trong thời gian căng thẳng. Mức độ nghiêm trọng của bệnh ở tuổi trưởng thành có thể liên quan trực tiếp đến mức độ nghiêm trọng của chấn thương thời thơ ấu.
Ngoài việc phát triển các xét nghiệm chẩn đoán cho trẻ em và thanh thiếu niên, một số phương pháp tiếp cận đã được phát triển để cải thiện sự nhận dạng và hiểu biết về phân ly ở trẻ em. Những nghiên cứu gần đây đã tập trung vào các bất thường về hóa thần kinh, chức năng và cấu trúc của não (có thể do chấn thương thời thơ ấu) để làm rõ cơ sở thần kinh của các triệu chứng liên quan đến phân ly.
Các sự kiện chấn thương xảy ra trong thời kỳ trưởng thành như chiến tranh, tra tấn hoặc trải qua một thảm họa thiên nhiên cũng có thể gây ra rối loạn. (3)
Nếu không được điều trị, các ảnh hưởng có thể xảy ra đối với người bị rối loạn phân ly có thể bao gồm:
Chẩn đoán có thể khó vì căn bệnh này rất phức tạp và các triệu chứng của chúng thường gặp đối với một số bệnh lý khác. Ví dụ:
Hiệu quả của các phương pháp điều trị rối loạn phân ly vẫn chưa được nghiên cứu. Các lựa chọn điều trị dựa trên các nghiên cứu điển hình. Các tùy chọn có thể bao gồm:
Phòng khám Tâm lý BVĐK Tâm Anh TP.HCM là mô hình phòng khám tích hợp trong bệnh viện đa khoa, dịch vụ tư vấn khám chữa bệnh toàn diện. Phòng khám áp dụng phương pháp trắc nghiệm, tham vấn hoặc chọn lọc phương pháp điều trị phù hợp cho từng trẻ. Các liệu pháp vẽ tranh, âm nhạc, trò chơi hoặc trò chuyện phù hợp với từng lứa tuổi. Phòng khám còn phối hợp làm việc giữa bác sĩ chuyên khoa tâm thần kinh và chuyên viên tâm lý mang đến hiệu quả điều trị cao. Đặc biệt, thông tin khách hàng được bảo mật tuyệt đối.
BS.CKII Lâm Hiếu Minh, nguyên Phó khoa khám Tâm lý – Tâm thần trẻ em, Bệnh viện Tâm Thần TP.HCM, từng là bác sĩ nội trú tâm thần trẻ em tại Bệnh viện Théophile Roussel và Đại học Paris 5 (Pháp), Phó Tổng thư ký hội Khoa học Tâm lý Giáo dục TP.HCM… sẽ đưa ra những liệu pháp tâm lý chuyên biệt dành cho trẻ nhỏ thông qua việc quan sát, lắng nghe hay chơi đùa cùng trẻ.
ThS Huỳnh Thị Phương Dung cũng có nhiều kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực tâm lý: chuyên viên tham vấn học đường trường Lê Hồng Phong và phòng Tâm lý Trường Việt Úc, nguyên giảng viên Đại học Mở, chuyên gia tham vấn và trị liệu tâm lý tại phòng khám Tâm lý lâm sàng, Bệnh viện Đại học Y Dược.
Phụ huynh có thể đặt lịch khám cho trẻ với bác sĩ tại Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Rối loạn phân ly là dạng bệnh không thể chủ quan, xem thường. Cần trang bị kiến thức về sức khỏe tinh thần để có thể giáo dục cũng như tự kiểm soát được bản thân để tránh rơi vào tình trạng nặng dẫn đến bệnh. Tránh stress trong học tập, công việc và đời sống là cách tốt nhất để ngăn chặn bệnh tiến triển nặng và bên cạnh đó cũng nên hòa nhập, sinh hoạt, vui chơi giải trí lành mạnh, phát huy tinh thần tương thân tương ái, tính tập thể giúp đỡ lẫn nhau trong đời sống hàng ngày cũng như đời sống tinh thần.