Siêu âm tụy chẩn đoán bệnh gì và quy trình thực hiện ra sao?

Siêu âm tụy là kỹ thuật xét nghiệm được bác sĩ chỉ định khi người bệnh có dấu hiệu liên quan đến bệnh lý tại tuyến tụy như: ngứa tay chân, vàng da, đau thượng vị kèm nôn ói nhiều… Quy trình siêu âm tụy đơn giản nhưng mang lại hiệu quả chẩn đoán bệnh có độ chính xác cao.

Siêu âm tụy sẽ giúp cho bác sĩ có thể xác định được tình trạng tuyến tụy của người bệnh; từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán mức độ bệnh lý, nhằm đề ra các phương pháp điều trị, theo dõi đáp ứng… Vậy quy trình siêu âm tụy diễn ra như thế nào, giúp chẩn đoán bệnh gì và mang lại kết quả ra sao?

Hãy tìm hiểu những thông tin về tuyến tụy nói chung và kỹ thuật siêu âm tuyến tụy trong bài viết sau đây.

Siêu âm tụy là gì?

Tụy là bộ phận nội tạng nằm sâu ở ổ bụng, có vị trí ngay trước cột sống và sau phúc mạc. Tuyến tụy có độ cao khoảng 6 cm, độ dày khoảng 3 cm, trọng lượng 80 g và độ dài khoảng 15 cm.

Tụy có 2 chức năng chính:

• • Chức năng ngoại tiết: bài tiết sản xuất dịch tụy giúp quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra nhanh chóng hơn.

• • Chức năng nội tiết: giúp điều hòa chuyển hóa đường cũng như chuyển hóa một số quá trình liên quan khác.

Trước kia, để khảo sát được tuyến tụy, bác sĩ thường sẽ chỉ định người bệnh thực hiện phương pháp chụp X-quang. Tuy nhiên, chụp X-quang chỉ giúp khảo sát được phần giáp tiếp tụy, thế nên nhiều phần thông tin cần thiết khác sẽ bị hạn chế. Hiện nay, kỹ thuật siêu âm đã phát triển vượt bậc và siêu âm tụy đóng vai trò quan trọng trong việc khảo sát tình trạng bệnh lý tại tuyến tụy.

Kỹ thuật siêu âm tụy có thể gặp một vài khó khăn trong quá trình thực hiện. Khó khăn thường gặp nhất khi siêu âm tuyến tụy bao gồm: tuyến tụy nằm ở vị trí sau phúc mạc, kích thước nhỏ, thường bị che khuất bởi hơi và thức ăn trong đại tràng và dạ dày (đặc biệt là ở người thừa cân). Do đó người bệnh cần nhịn đói để quá trình thực hiện siêu âm tuyến tụy thuận lợi hơn.

Tại sao người bệnh cần phải thực hiện siêu âm tụy?

Siêu âm tụy được bác sĩ chỉ định người bệnh thực hiện khi cần đánh giá tình trạng hay các bệnh lý xảy ra ở tuyến tụy như ung thư, viêm hay các bệnh lý khác cũng như những biến chứng của chúng. Ngoài ra, những khối u ở vùng thân và đuôi tụy thường không có triệu chứng nên siêu âm còn đóng vai trò chính trong việc tầm soát chẩn đoán ung thư biểu mô tuyến tụy (PC). Quy trình siêu âm tụy đơn giản, ít xâm lấn hơn các phương thức chẩn đoán hình ảnh khác nên được sử dụng rộng rãi để hỗ trợ quá trình điều trị bệnh.

Dấu hiệu cảnh báo cần phải siêu âm tụy

Nếu cơ thể xuất hiện những dấu hiệu sau đây, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để thăm khám và siêu âm tụy theo chỉ định của bác sĩ:

• • Đau bụng thường xuyên: Người bệnh thường xuyên cảm thấy đau tức vùng bụng, những cơn đau này kéo dài và lặp lại nhiều lần. Đặc biệt, những cơn đau bụng này sẽ tăng cấp độ sau mỗi bữa ăn và có xu hướng lan sang các vùng khác: lưng dưới, thượng vị,…

• • Đầy hơi chướng bụng: Cảm giác khó tiêu hóa này là triệu chứng lâm sàng mà người mắc bệnh tuyến tụy thường gặp phải. Sự suy giảm chức năng của tuyến tụy có thể là nguyên nhân gây nên sự suy giảm chức năng của hệ tiêu hóa.

• • Nôn mửa: Khác với tình trạng nôn thông thường, nôn mửa do các vấn đề bệnh lý tại tuyến tụy sẽ là dịch nhầy, khi bệnh trở nặng người bệnh có thể nôn ra máu loãng, mật.

• • Các triệu chứng khác: Sụt cân nhanh, ngứa, vàng da. Bên cạnh đó, khi bệnh nhân bị nghi ngờ là ung thư tuyến tụy hoặc xuất hiện biến chứng của bệnh viêm tụy cấp cũng cần phải sớm tiến hành quy trình siêu âm tụy.

Siêu âm tụy phát hiện được bệnh lý gì?

1. Siêu âm tụy giúp phát hiện sớm viêm tụy

Kỹ thuật siêu âm tuyến tụy thường sẽ được bác sĩ chỉ định khi cần tìm ra các liên quan thứ phát hoặc nguyên phát. Quy trình này có thể cho thấy được tuyến to lan tỏa, giảm âm toàn thể và lượng dịch nhỏ ở gần tuyến tụy,…

2. Nang giả tụy

Nang giả tụy xuất hiện sau viêm tuỵ, nang này chứa những mảnh lắng hoặc chứa các vách không đều do hoại tử mô hoặc do chảy máu.

3. Viêm tụy cấp và tụy mạn

Bệnh lý viêm tụy cấp lặp đi lặp lại sẽ tạo cơ hội phát triển viêm tụy mạn. Quá trình siêu âm cho thấy tuyến tụy teo nhỏ, các vùng tăng âm không đều của vôi hóa hoặc xơ hóa. Tăng âm trong viêm tụy mạn thường ở dưới dạng mảng và sẽ không đồng nhất. Sự hình thành xơ hóa và vôi hóa nay có thể tạo thành khối mô gây tắc ống mật chủ và tắc ống tụy.

4. Giãn ống tụy

Giãn ống tụy có thể xảy ra do quá trình viêm tụy mạn gây nên. Giãn ống tụy thường không đều do các đoạn giãn bị xen kẽ các đoạn hẹp do xơ. Trong đó, nguy hiểm nhất là tình trạng giãn ống tụy do u tụy gây tắc nghẽn.

5. U tụy

Ung thư biểu mô tụy thường xuất hiện dưới dạng giảm âm, bờ không rõ. Các khối u đầu tụy thường sẽ được phát hiện sớm bởi các biểu hiện như: vàng da, ngứa. Khối u ở đuôi và thân tụy thường phát hiện chậm hơn do người bệnh không có triệu chứng hoặc có triệu chứng mơ hồ như đau thượng vị, khó tiêu…

Quy trình siêu âm tụy như thế nào?

1. Chuẩn bị gì trước khi siêu âm tụy

• • Mặc trang phục thoải mái, rộng rãi giúp cho quá trình thao tác của bác sĩ siêu âm được dễ dàng hơn.

• • Người bệnh cần nhịn ăn trước khi thực hiện quy trình siêu âm từ 6 – 8 giờ đồng hồ. Thông thường quy trình siêu âm tụy sẽ được tiến hành vào buổi sáng lúc người bệnh chưa ăn sáng; vì đây là lúc thức ăn từ tối hôm trước đã được tiêu hóa, hình ảnh siêu âm sẽ rõ và chính xác hơn.

• • Trường hợp siêu âm cấp cứu, quy trình siêu âm tụy có thể được thực hiện nhanh chóng một cách trực tiếp mà không cần phải nhịn ăn.(1)

2. Thực hiện kỹ thuật siêu âm tụy

Quy trình siêu âm tụy thường sẽ bao gồm những bước sau:

• • Bước đầu tiên: Bác sĩ siêu âm sẽ hướng dẫn người bệnh nằm ngửa, đưa 2 tay cao lên đầu, chân cần duỗi thẳng. Đồng thời, bệnh nhân cũng cần để lộ vùng bụng từ mũi ức đến phần khớp mu và thả lỏng người một cách tự nhiên.

• • Bước thứ 2: Bác sĩ sẽ thăm hỏi người bệnh về triệu chứng và tiền sử bệnh, đồng thời thoa gel lên vùng bụng.

• • Bước cuối cùng: Khi thực hiện quy trình siêu âm tụy, người bệnh có thể được yêu cầu nằm nghiêng trái/phải hoặc uống thêm nước. Đồng thời người bệnh sẽ phối hợp hít – thở theo từng nhịp (bác sĩ siêu âm sẽ hướng dẫn chi tiết) để kết quả siêu âm được chính xác hơn.

3. Những điều bệnh nhân cần lưu ý khi siêu âm tụy

Kết quả của kỹ thuật siêu âm tuyến tụy có thể bị hạn chế do nhiều nguyên nhân khác nhau. Một số trường hợp khó khăn trong việc siêu âm tụy: thừa cân, bị chướng hơi, liệt ruột, vừa trải qua quá trình phẫu thuật, nội soi ổ bụng,… Người bệnh có thể phải thực hiện phối hợp thêm một số kỹ thuật khác để đạt được kết quả chẩn đoán bệnh tuyến tụy chính xác nhất: CT, MRI.(2)

Người bệnh cần hiểu rõ tình trạng của mình để chuẩn bị sẵn sàng cho trường hợp kết quả siêu âm tụy không mang lại hiệu quả chẩn đoán bệnh như mong đợi. Ngoài ra, trên kết quả siêu âm tụy, một số bệnh lý khác cũng có thể dễ bị nhầm lẫn với tổn thương ở tuyến tụy như:

• Người bệnh xuất hiện khối u đặc sau phúc mạc (đặc biệt là khối u tuyến thượng thận).
• Có hạch khoang sau phúc mạc.

Lợi ích và rủi ro khi siêu âm tụy

Phần lớn các kỹ thuật siêu âm được ứng dụng trong y học đều không có tác động xâm lấn, không đau đớn. Tuy nhiên trong một vài trường hợp siêu âm tụy, bác sĩ cần đè ép nên người bệnh có thể cảm thấy không thoải mái nhẹ.

Hiện nay, phương pháp siêu âm được thực hiện tại hầu hết các cơ sở y tế lớn nhỏ khác nhau. Với chi phí không quá cao, người bệnh có thể dễ dàng thực hiện kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này.

Siêu âm tuyến tụy không sử dụng tia bức xạ nên rất an toàn cho người bệnh. Ngoài ra, siêu âm cũng sẽ thể hiện được rõ ràng các mô mềm không được hiển thị tốt trên hình ảnh chụp X-quang.

Các câu hỏi thường gặp về siêu âm tụy

1. Siêu âm tụy có cần nhịn ăn không?

Người bệnh cần nhịn ăn trước khi siêu âm vùng tuyến tụy từ 6 – 8 giờ đồng hồ. Điều này sẽ giúp đánh giá được chính xác tình trạng tuyến tụy; nếu còn thức ăn trong hệ tiêu hóa, khả năng cao một số cấu trúc có thể bị che lấp, dẫn đến kết quả siêu âm không chính xác.

2. Siêu âm có phát hiện được ung thư tụy không?

Kỹ thuật siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh tiên tiến giúp phát hiện sớm ung thư tụy đến 94%. Tuy vậy, hiệu quả chẩn đoán của siêu âm tuyến tụy phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: máy móc thiết bị siêu âm, bác sĩ siêu âm, tình trạng hiện tại của bệnh nhân,…

3. Siêu âm tụy giá bao nhiêu?

Quy trình siêu âm tụy có chi phí như thế nào là thắc mắc của rất nhiều người bệnh. Nhìn chung chi phí siêu âm sẽ không quá đắt và người bệnh hoàn toàn có thể thực hiện phương pháp chẩn đoán hình ảnh này. Chi phí siêu âm tụy phụ thuộc vào nhiều yếu tố: trang thiết bị siêu âm, đội ngũ y bác sĩ, chất lượng dịch vụ,… Chính vì vậy, chi phí siêu âm tuyến tụy ở những cơ sở y tế khác nhau sẽ có sự chênh lệch đáng kể.

4. Nên siêu âm tụy ở đâu?

Người bệnh có thể thực hiện quy trình siêu âm tụy ở hầu hết các cơ sở y tế. Tuy nhiên, để có thể đạt được kết quả chẩn đoán tình trạng bệnh hiệu quả nhất, người bệnh cần chọn siêu âm tại bệnh viện uy tín được trang bị đầy đủ trang thiết bị hiện đại, y bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm.

Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh và Điện quang Can thiệp tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh thuộc nhóm cơ sở y tế được người bệnh tin tưởng hàng đầu hiện nay. Tại đây trang bị đầy đủ máy móc thiết bị y khoa hiện đại bậc nhất được nhập khẩu trực tiếp từ các nước tiên tiến: Đức, Mỹ, Hàn Quốc,… cùng đội ngũ bác sĩ, chuyên gia y khoa dày dặn kinh nghiệm trong lĩnh vực thăm khám và chẩn đoán bệnh lý.

Để biết thêm thông tin về quy trình siêu âm tụy hoặc các vấn đề khác về siêu âm ổ bụng, bạn có thể liên hệ với Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh theo địa chỉ:

Trên đây là những thông tin cơ bản liên quan đến quy trình siêu âm tụy mà nhiều người bệnh quan tâm. Để có được hướng điều trị bệnh vùng tuyến tụy hiệu quả nhất, người bệnh cần chọn nơi thăm khám và thực hiện siêu âm tụy chất lượng cao. Một cơ sở y tế sở hữu đội ngũ y bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, kỹ thuật, máy móc siêu âm hiện đại là nơi bạn nên lựa chọn để siêu âm tụy, nhằm nhận được kết quả chẩn đoán chính xác và hướng điều trị phù hợp từ các bác sĩ.