Rối loạn nhịp tim ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách trị

Rối loạn nhịp tim ở trẻ em là tình trạng nhịp tim bất thường ở trẻ, có thể đập quá nhanh, quá chậm, bỏ nhịp hoặc có thêm nhịp. Bên cạnh các rối loạn nhịp tim vô hại, vẫn có một số rối loạn nhịp tim ở trẻ rất nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi TS.BS Nguyễn Thị Duyên – Phó khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội.

Rối loạn nhịp tim ở trẻ em là gì?

TS.BS Nguyễn Thị Duyên – Phó khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, rối loạn nhịp tim không chỉ xảy ra ở người lớn mà cũng có thể ảnh hưởng đến trẻ em. Khi bị rối loạn nhịp tim, nhịp tim trẻ có thể đập quá nhanh (nhịp tim nhanh), quá chậm (nhịp tim chậm) hoặc không đều. Hậu quả làm tim bơm máu không hiệu quả, đồng nghĩa với việc não, phổi và các cơ quan khác không nhận đủ máu, dẫn đến không thể hoạt động tốt và dễ bị tổn thương.

Phân loại tình trạng rối loạn nhịp tim ở trẻ em

Rối loạn nhịp tim ở trẻ em được phân loại dựa trên vị trí khởi phát tình trạng này ở trong tim: tâm nhĩ (buồng trên) hoặc tâm thất (buồng dưới); liên quan đến tim đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều (rung tim). (1)

Theo TS.BS Nguyễn Thị Duyên, các loại rối loạn nhịp tim nguy hiểm cần được chẩn đoán và điều trị sớm bao gồm:

1. Nếu nhịp tim quá nhanh

• Nhịp nhanh trên thất (SVT): Rối loạn này xuất phát từ buồng nhĩ, là loại rối loạn nhịp thường gặp thứ hai ở trẻ sơ sinh, tuy nhiên, hầu hết các trường hợp có thể tự biến mất và chỉ dùng thuốc đã có thể đủ để kiểm soát bệnh lý này.
• Rung nhĩ: Đây là rối loạn nhịp cũng ở vị trí hai buồng nhĩ phía trên với nhịp tim dao động từ 280 đến 500 nhịp mỗi phút. Rung nhĩ có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
• Hội chứng Wolff-Parkinson-White: Xảy ra do có thêm một đường dẫn xung điện phụ ở trong tim, gây ra một dạng rối loạn nhịp tim hiếm gặp nhưng nguy hiểm, có thể xuất hiện trên nền dị dạng cấu trúc tim bẩm sinh.
• Nhịp nhanh thất: Nhịp tim nhanh này bắt nguồn từ tâm thất và ít gặp hơn nhịp nhanh trên thất. Một đợt rối loạn nhịp nhanh thất nếu chỉ kéo dài khoảng vài giây thì thường vô hại, nhưng nếu kéo dài lâu hơn thì có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

2. Nếu nhịp tim quá chậm

• Hội chứng nút xoang: Xảy ra khi nút xoang trong tim hoạt động không bình thường và nhịp tim chậm lại; thường xuất hiện ở trẻ có mẹ bị bệnh hệ thống mà không được điều trị hoặc ở trẻ đã được phẫu thuật tim hở.
• Block tim độ cao: Đây là tình trạng tắc nghẽn xung điện ở bên trong tim, có thể là một tình trạng tạm thời hoặc vĩnh viễn.

3. Rối loạn nhịp tim di truyền

• Hội chứng QT kéo dài: Xảy ra khi tâm thất mất nhiều thời gian cực (thời gian giãn cơ tim), gây ra nhịp tim nhanh nguy hiểm cần được chẩn đoán sớm.
• Nhịp nhanh thất đa hình có liên quan Catecholamin: Đây là một tình trạng hiếm có thể gây ngất, xuất hiện vào thời điểm nồng độ adrenaline cao như khi tập thể dục hay xúc động mạnh. Nếu không được điều trị, nhịp nhanh thất đa hình có thể khiến tim ngừng đập.

4. Bên cạnh đó là các rối loạn nhịp lành tính như:

• Nhịp nhanh xoang: Đây là loại rối loạn nhịp tim sơ sinh thường gặp nhất. Xảy ra bắt nguồn từ nút xoang và nhịp tim có thể lên đến 170 nhịp/phút. Nhịp nhanh xoang thường không cần điều trị vì đây thường là phản ứng của cơ thể khi đau, nhiễm trùng hoặc kích động.
• Co bóp nhĩ hoặc thất sớm: Là tình trạng ở tâm nhĩ hoặc tâm thất xuất hiện các nhát bóp sớm, dư thừa. Đây là một tình trạng thường tự hết mà không cần điều trị.

Triệu chứng rối loạn nhịp tim ở trẻ thường gặp

TS.BS Nguyễn Thị Duyên cho biết, có rất nhiều trẻ bị rối loạn nhịp tim nhưng lại không có bất kỳ triệu chứng nào. Đối với những trẻ khác thì có một số triệu chứng phổ biến như:

• Cảm thấy yếu, mệt mỏi;
• Cảm giác tim đập nhanh;
• Cảm thấy chóng mặt;
• Ngất xỉu;
• Ăn uống kém;
• Khó thở.

Các triệu chứng của rối loạn nhịp tim ở trẻ em thường không điển hình, dễ bỏ sót. Do đó, phụ huynh cần đưa trẻ đến thăm khám bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp. (2)

Nguyên nhân gây rối loạn nhịp tim ở trẻ em

Nguyên nhân của rối loạn nhịp tim ở trẻ thường không rõ ràng. Rối loạn nhịp tim có thể xảy ra do các yếu tố bên trong như bệnh của chính cơ tim hoặc bị ảnh hưởng bởi yếu tố ngoài tim. Một số nguyên nhân được biết đến ở trẻ em, có thể kể đến như:

• Vấn đề về di truyền;
• Bất thường cấu trúc tim bẩm sinh hay mắc phải;
• Sau phẫu thuật tim;
• Liên quan đến tình trạng nhiễm trùng, dùng thuốc ảnh hưởng đến hệ dẫn truyền tim;
• Phản ứng bình thường sốt hay khi tập thể dục.

Phương pháp chẩn đoán rối loạn nhịp tim ở trẻ em

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử sức khỏe của trẻ và tiền sử gia đình; tìm kiếm các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhịp tim. Ngoài ra, bác sĩ có thể cần kiểm tra cận lâm sàng, bao gồm:

• Điện tâm đồ (ECG): nhằm đánh giá hoạt động điện của tim:

1. Điện tâm đồ lúc nghỉ: Trẻ được đặt ở tư thế nằm, dán các điện cực trước ngực và ở chi kết nối với máy ECG giúp ghi lại hoạt động điện của tim trong một phút hoặc lâu hơn.
2. Điện tâm đồ gắng sức (ECG gắng sức): Trẻ được lắp máy ECG như trên, đồng thời sẽ đi bộ trên thảm chạy. Lúc này điện tâm đồ được ghi lại nhằm đánh giá nhịp tim trong khi gắng sức. (3)

• Đeo Holter theo dõi nhịp tim liên tục trong 24 giờ: Trẻ được kiểm tra nhịp tim tối thiểu trong vòng 24 giờ trong khi thực hiện các hoạt động thường ngày của mình.
• Nghiên cứu điện sinh lý (EPS): Đối với xét nghiệm này, bác sĩ luồn một ống nhỏ vào một mạch máu lớn ở chân hoặc cánh tay. Bác sĩ di chuyển ống thông đến trái tim của trẻ, tìm ra loại tín hiệu điện bất thường gây ra sự rối loạn nhịp và vị trí của tín hiệu.
• Nghiệm pháp bàn nghiêng: Phương pháp này được thực hiện nếu trẻ thường xuyên ngất xỉu nhằm kiểm tra nhịp tim và huyết áp khi trẻ thay đổi tư thế.
• Các phương pháp khác giúp tìm nguyên nhân và đánh giá biến chứng của rối loạn nhịp tim như: xét nghiệm máu, siêu âm Doppler tim…

Rối loạn nhịp tim ở trẻ em có nguy hiểm không?

Có nhiều rối loạn nhịp tim ở trẻ em xảy ra đơn lẻ, vô hại và không cần điều trị, tuy nhiên một số trường hợp khác lại cần được điều trị sớm nếu không có thể gây nguy hiểm cho trẻ. Rối loạn nhịp tim có thể xuất hiện do phản ứng với các yếu tố bên ngoài như sốt, nhiễm trùng và một số loại thuốc nhưng cũng có thể do các tổn thương thực thể tại tim, điển hình là khuyết tật tim bẩm sinh. Tuy nhiên, đôi khi, nhịp tim của trẻ cũng có thể thay đổi sinh lý trong một thời gian ngắn do trẻ quấy khóc, chơi đùa hay theo nhịp thở.

Do đó, khi trẻ có biểu hiện bất thường nhịp tim, phụ huynh nên đưa trẻ khám chuyên khoa Tim mạch nhi để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Cách điều trị rối loạn nhịp ở trẻ em

Theo TS.BS Nguyễn Thị Duyên, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe chung của trẻ, nguyên nhân cũng như mức độ nghiêm trọng của loại rối loạn nhịp, bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị phù hợp. Một số trẻ chỉ cần theo dõi, giảm thiểu các yếu tố ảnh hưởng, loại bỏ nguyên nhân gây bệnh, nhưng một số trường hợp khác lại cần được điều trị bằng thuốc thậm chí can thiệp như:

• Dùng thuốc: Nhiều chứng rối loạn nhịp tim đáp ứng với thuốc và không cần điều trị bổ trợ nào khác. Tuy nhiên, thuốc có thể có tác dụng phụ và phải được theo dõi chặt chẽ.
• Sốc điện chuyển nhịp tim: Đây là phương pháp tác động đến các xung điện trong tim, giúp khôi phục nhịp tim trở lại bình thường. Sốc điện tim thường được sử dụng trong những trường hợp cấp cứu.
• Đốt điện sinh lý bằng sóng cao tần: Quy trình này liên quan đến việc đặt ống thông tim và sử dụng năng lượng cao tần để triệt đốt vị trí gây khởi phát rối loạn nhịp tim. Phương pháp này thường được sử dụng để điều trị các loại loạn nhịp tim nhanh không đáp ứng hoặc không thể dùng thuốc.
• Sử dụng các thiết bị cấy ghép:

1. Máy tạo nhịp tim: Đây là những thiết bị nhỏ được đặt ngay dưới da, sử dụng các xung điện để tạo nhịp khi nhịp tim của trẻ quá chậm gây nguy hiểm đến tính mạng.
2. Máy khử rung tim cấy ghép (ICD): Thiết bị này cũng được đặt dưới da, sử dụng xung điện sốc chuyển nhịp khi xuất hiện các cơn nhịp nhanh thất gây ảnh hưởng tính mạng trẻ. (4)

• Phẫu thuật Maze: Bác sĩ sẽ rạch các đường ở tâm nhĩ trái và phải để ngăn chặn các xung điện gây rung nhĩ. Liệu pháp này được chỉ định để điều chỉnh những bất thường trong tâm nhĩ.

Biện pháp phòng ngừa loạn nhịp tim trẻ em

Nếu trẻ có nguy cơ cao bị rối loạn nhịp tim, TS.BS Nguyễn Thị Duyên khuyến nghị phụ huynh lưu ý một số vấn đề như:

• Tránh các tác nhân gây loạn nhịp tim.
• Điều trị các tình trạng sức khỏe khác có thể gây rối loạn nhịp tim cho trẻ.
• Thay đổi lối sống lành mạnh cho tim như chọn thực phẩm tốt cho tim, hoạt động thể chất, hướng tới cân nặng khỏe mạnh, tránh khói thuốc lá và kiểm soát căng thẳng.
• Bổ sung thêm kiến thức về bệnh của con em, hướng dẫn bé cách tự chăm sóc bản thân học cách đo nhịp tim cho bé bằng ống nghe hoặc bắt mạch và học cách kêu gọi sự trợ giúp nếu xuất hiện tình huống nguy hiểm.
• Thực hiện đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ. Sử dụng và tuân thủ theo chỉ định sử dụng thuốc của bác sĩ như liều dùng, thời gian dùng. Không nên tùy ý sử dụng thuốc khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ điều trị.
• Đều đặn đưa bé đi tái khám định kỳ 3-6 tháng/lần để theo dõi và đánh giá tiến độ điều trị của bé.

Để đặt lịch khám cho trẻ tại Trung tâm Tim mạch, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, Quý khách hàng vui lòng liên hệ:

Cũng như người lớn, một số trường hợp rối loạn nhịp tim ở trẻ em có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm. Do đó, trẻ có nhịp tim bất thường cần tuân thủ điều trị và tái khám theo lịch hẹn để bác sĩ theo dõi chặt chẽ tình trạng sức khỏe của bé và can thiệp kịp thời nếu rối loạn nhịp tiến triển.