Xơ vữa động mạch có chữa được không? Phương pháp điều trị hiệu quả

Xơ vữa động mạch có chữa được không? Tuy đây là quá trình tự nhiên trong cơ thể nhưng có thể kiểm soát và ngăn bệnh phát triển nhanh gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Xơ vữa động mạch là quá trình thoái hóa của động mạch. Quá trình bắt đầu ngay từ khi còn trẻ, tiến triển theo suốt đời sống của con người, gây hẹp dần động mạch. Nếu không can thiệp kịp thời, động mạch có thể tắc hoàn toàn dẫn đến nhồi máu cơ tim, đột quỵ, hoại tử chi dưới…

Xơ vữa động mạch có chữa được không?

Quá trình xơ vữa là quá trình tự nhiên, diễn ra âm thầm mỗi ngày bên trong động mạch. Chúng ta không thể triệt tiêu hẳn quá trình này được. Chúng ta chỉ có thể làm giảm tốc độ hình thành mảng xơ vữa, giảm nguy cơ vỡ mảng xơ vữa gây nhồi máu cơ tim, làm chậm quá trình suy tim, suy thận… Lúc đó, chúng ta sẽ sống khỏe mạnh, lâu dài hơn. Tuổi thọ của chúng ta sẽ đạt cao hơn. (1)

BS.CKII Huỳnh Ngọc Long, Phó Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết thủ phạm chính gây xơ vữa động mạch là do khối LDL cholesterol tích tụ và lắng đọng trong thành động mạch, dưới lớp tế bào nội mạc.

Khối LDL-C (dân gian hay gọi là mỡ xấu) là khối cầu, chuyên chở các chất không tan được trong nước như: Cholesterol, triglyceride… đến tận từng tế bào. Trong khi lưu hành trong máu, gặp những chỗ có tổn thương nội mạc, khối mỡ xấu tích tụ vào chỗ đó, rồi dần dần bị ép bởi huyết áp, lấn sâu vào thành mạch.

Khi khối mỡ xấu xâm nhập bạch cầu được báo động, di chuyển đến thực bào khối mỡ xấu này. Bạch cầu tiết ra rất nhiều men để tiêu hóa khối mỡ xấu này. Bạch cầu phồng lên rất to, giống như bọt xà phòng, thấy được dưới kính hiển vi (nên còn gọi là tế bào bọt).

Điều đặc biệt là, bạch cầu không thể tiêu hóa khối mỡ xấu. Đến khi chết, bạch cầu bị vỡ ra, vừa giải phóng khối mỡ xấu nguyên vẹn này và vừa đồng thời giải phóng nhiều chất hóa học để gọi đồng đội đến tiếp viện. Bạch cầu mới đến, tiếp tục thực bào khối mỡ xấu, tiết men tiêu hóa rất nhiều, nhưng vẫn không tiêu hóa nổi, rồi chết.

Quá trình này diễn ra liên tục, từ đó mảng xơ vữa được hình thành, dày lên theo thời gian, đội lớp tế bào nội mạc, ép hẹp lòng mạch máu. Nếu mảng xơ vữa hình thành nhanh, lớp tế bào nội mạc phủ phía trên bị mỏng dần, đến lúc mảng xơ vữa bị vỡ miệng ra.

Chính chỗ vỡ đó sẽ kích hoạt quá trình đông máu, tạo thành cục máu trắng, sau đó là cục máu đỏ, gây tắc mạch hoàn toàn, tế bào không máu nuôi sẽ hoại tử ồ ạt. Đó là cơ chế của nhồi máu. Ví dụ: Nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, nhồi máu thận…

Các biến chứng Xơ vữa động mạch

Theo BS.CKII Huỳnh Ngọc Long, các biến chứng của xơ vữa động mạch phụ thuộc vào động mạch nào bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn. Nếu không được điều trị đúng cách, các quá trình này sẽ đến sớm hơn, biến chứng sẽ xảy ra nhiều hơn. (2)

• Bệnh động mạch vành: Động mạch vành là động mạch nuôi cơ tim. Xơ vữa mạch vành gây hẹp thiếu máu nuôi, cơ tim sẽ chết gây triệu chứng đau ngực (đau thắt ngực). Khi tế bào cơ tim chết nhiều, bệnh nhân bị suy tim, khó thở, mệt khi gắng sức.
• Bệnh động mạch cảnh: Động mạch cảnh là động mạch nuôi tế bào não. Khi hẹp động mạch cảnh nặng, tế bào não chết gây triệu chứng chóng mặt, yếu liệt tay chân. Đây là biểu hiện của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA). Khi mạch cảnh tắc, bệnh nhân hôn mê, liệt hẳn tay, chân, nửa người, chúng ta gọi là đột quỵ.
• Bệnh động mạch chi dưới: Khi xơ vữa dẫn đến hẹp động mạch chân, gây đau cách hồi (đau bắp chân khi đi lại nhiều), da lạnh hơn, thay đổi màu da, cảm giác rát bỏng… Sau đó, chân bị hoại tử do động mạch nuôi bị tắc hoàn toàn.
• Phình động mạch: Xơ vữa động mạch cũng gây phình động mạch – một biến chứng nghiêm trọng. Hầu hết những người bị phình động mạch không có triệu chứng rõ ràng. Nếu phình động mạch vỡ ra sẽ gây chảy máu bên trong cơ thể, đe dọa tính mạng. Ví dụ: Phình động mạch chủ ngực, động mạch chủ bụng.
• Bệnh thận mạn tính: Xơ vữa động mạch khiến các động mạch dẫn đến thận bị hẹp, làm giảm lượng máu giàu oxy đến thận. Tế bào thận sẽ chết, dần dần dẫn đến suy thận.

Phương pháp điều trị xơ vữa động mạch hiệu quả cao

BS.CKII Huỳnh Ngọc Long nhấn mạnh, chúng ta không thể ngăn chặn hoàn toàn quá trình xơ vữa động mạch. Tuổi càng cao, quá trình xơ vữa càng nhanh, mạnh hơn và càng dễ bị nhồi máu hơn. Bên cạnh yếu tố tuổi tác, còn có các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi được sau đây: (3)

• Tiền sử bản thân đã phát hiện 1 động mạch trong cơ thể bị tắc do tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, đặt stent động mạch vành, đặt stent động mạch chi dưới hoặc chụp CT phát hiện hẹp trên 50% mạch vành, mạch chi, mạch cảnh…
• Tiền sử trong gia đình, có người đột tử trước 55 tuổi, nghi ngờ do tim.

Nếu ai có các yếu tố trên đây cần phải thật sự nghiêm túc kiểm soát 9 yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được dưới đây, để phòng ngừa tình trạng xơ vữa mạch vành tiến triển nhanh, nghiêm trọng hơn:

• Thuốc lá: Tinh thể khói thuốc là cacbon và các hóa chất gây co thắt động mạch, gây chết tế bào nội mạc, dẫn đến xơ vữa động mạch và hẹp động mạch lan tỏa. Điều này làm cản trở cho việc nong mạch hay mổ bắc cầu động mạch sau này.
• Tăng huyết áp: Huyết áp cao gây tổn thương nội mạch ở các chỗ chia đôi, khởi động quá trình xơ vữa động mạch. Huyết áp cao, gây ép khối mỡ xấu LDL cholesterol nhanh chóng xâm nhập vào sâu trong thành mạch, gây xơ vữa nhanh hơn. Do đó, giữ cho huyết áp ổn định thấp <130 mmHg sẽ ít biến chứng hơn ổn định cao >130-139 mmHg.
• Đái tháo đường với đường huyết tăng cao sẽ làm lớp tế bào nội mạc bị chết nhanh hơn, gây xơ vữa động mạch sớm hơn.
• Trị số LDL cholesterol tăng cao trong máu. LDL-C là nguyên nhân chính gây xơ vữa. LDL-C luôn luôn có mặt trong máu từ khi mới sinh ra đời. Tùy vào bệnh kết hợp: tăng huyết áp, đái tháo đường, đã đặt stent, tiền sử nhồi máu cơ tim… sẽ quyết định cần hạ LDL-C đến bao nhiêu là đạt mục tiêu. Khi khám bệnh, nên hỏi bác sĩ để biết rõ trị số LDL-C là bao nhiêu và mục tiêu LDL-C cần đạt là bao nhiêu để cùng với bác sĩ hợp sức đẩy lùi quá trình xơ vữa phía trong động mạch.
• Chế độ ăn uống không cân đối
• Ít vận động
• Tinh thần căng thẳng cũng ảnh hưởng lên quá trình xơ vữa động mạch
• Trị số CRP (C reactive protein) siêu nhạy trong máu.

Thay đổi lối sống

1. Chế độ ăn uống lành mạnh

Theo BS.CKII Huỳnh Ngọc Long, bằng cách ưu tiên các loại thực phẩm tốt cho tim, người bệnh có thể kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch, như cân nặng, huyết áp, mức cholesterol, glucose trong máu. (4)

Một chế độ ăn uống lành mạnh cho tim bao gồm: ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt; ít carbohydrate tinh chế, chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, natri. Ví dụ như, chuyển từ bánh mì trắng sang sử dụng bánh mì ngũ cốc nguyên hạt; ăn trái cây và rau thay vì khoai tây chiên hoặc bánh quy giòn; sử dụng dầu ô liu thay vì chất béo rắn; giảm lượng đường và chất thay thế đường càng nhiều càng tốt.

2. Bỏ thuốc lá

Hút thuốc lá hoặc sử dụng thuốc lá dưới hình thức khác sẽ làm hỏng lớp tế bào nội mạc động mạch, gây ra sự tích tụ mảng bám trong động mạch.

Bên cạnh đó, thuốc lá cũng làm giảm lượng cholesterol tốt (lipoprotein mật độ cao, hay HDL cholesterol), tăng huyết áp, làm tăng áp lực lên động mạch. Do đó, bỏ thuốc lá là cách hiệu quả nhất để ngăn chặn tình trạng xơ vữa động mạch thêm trầm trọng và giảm biến chứng nguy hiểm.

3. Tập thể dục

Tập thể dục giúp tuần hoàn và để cơ thể sử dụng oxy hiệu quả hơn. Người bệnh tập thể dục vừa phải trong khoảng 30 phút mỗi ngày.

Mặc dù tập thể dục trong khoảng thời gian ít nhất 30 phút là lý tưởng nhưng người bệnh có thể chia hoạt động của mình thành các phân đoạn ngắn (khoảng 10 phút mỗi lần).

4. Hạn chế căng thẳng

Các kỹ thuật như thư giãn có hướng dẫn, hít thở sâu, thiền và yoga có thể giúp giảm căng thẳng một cách lành mạnh. Ngoài ra, thông qua tập thể dục, nói chuyện với bạn bè và gia đình hoặc đến gặp bác sĩ tâm lý cũng giúp giảm bớt căng thẳng hiệu quả.

5. Giảm cân

Thừa cân là yếu tố gây tăng huyết áp, đái tháo đường, thoái hóa xương khớp, ung thư… Tất cả đều làm đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch. Giữ cân nặng lý tưởng sẽ giúp giảm quá trình xơ vữa động mạch.

6. Thuốc

Các loại thuốc được sử dụng để điều trị xơ vữa động mạch:

• Thuốc hạ LDL cholesterol và Triglyceride:
• Thuốc huyết áp: Một số nhóm thuốc khác nhau hoạt động theo những cách khác nhau để hạ huyết áp.

7. Đặt stent nong mạch

Đây là phương pháp nong mạch bằng bóng, sau đó đặt 1 giá đỡ mạch máu (stent) để giữ cho lòng động mạch mở rộng giống như ban đầu. Ví dụ: nong và đặt stent động mạch vành, động mạch cảnh, động mạch chậu…

Trung tâm Can thiệp mạch BVĐK Tâm Anh áp dụng nhiều kỹ thuật hiện đại, đặc biệt là khoan cắt mảng xơ vữa động mạch bằng mũi khoan phủ kim cương giúp đặt stent thành công cho những trường hợp mạch máu vôi hóa, hẹp nặng.

Trung tâm Can thiệp mạch, BVĐK Tâm Anh thực hiện thường quy các kỹ thuật hiện đại trong can thiệp mạch như: DRA (chích động mạch quay xa – giảm biến chứng, đi lại sớm sau thủ thuật 2-3 tiếng); Cardiac Swing – chụp mạch vành tối thiểu lượng thuốc cản quang, an toàn cho bệnh nhân suy tim, suy thận; IVUS (siêu âm trong lòng mạch giúp chọn stent kích thước lớn, phòng tái hẹp); iFR/FFR (đo phân suất lưu lượng mạch vành không dùng thuốc Adenosine); Rotablator (khoan cắt mảng xơ vữa vôi hóa bằng đầu khoan phủ kim cương)…, giúp hàng trăm bệnh nhân hẹp nghẽn mạch vành nặng, xơ vữa động mạch, vôi hóa phức tạp, lớn tuổi (80-90 tuổi) kèm nhiều bệnh nền được cứu chữa kịp thời, hồi phục nhanh và về nhà sớm.

8. Phẫu thuật cắt bỏ nội mạc

Đây là phương pháp xẻ dọc động mạch ra, bóc tách lớp nội mạch và mảng xơ vữa, khâu mạch máu lại, lòng động mạch sẽ rộng ra như trước khi hẹp. Phẫu thuật này thường áp dụng cho trường hợp hẹp động mạch cảnh, hẹp động mạch chi dưới.

9. Phẫu bắc cầu động mạch

Phẫu thuật nối giữa mạch cung cấp máu với đoạn mạch sau chỗ hẹp, để tăng lượng máu đến nuôi nhiều hơn. Ví dụ: Phẫu thuật nối giữa động mạch chủ và động mạch vành. Phẫu thuật nối giữa động mạch cảnh còn tốt đến mạch cảnh đối diện đã bị tắc. Phẫu thuật nối giữa động mạch chậu còn tốt sang mạch chậu đối bên đã bị tác…

Xét nghiệm xơ vữa động mạch

Để chẩn đoán xơ vữa động mạch, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện:

• Xét nghiệm Doppler sử dụng sóng siêu âm hoặc sóng âm thanh.
• Chụp động mạch cộng hưởng từ (MRA) – một loại quét MRI đặc biệt.
• Chụp CT động mạch vành
• Chụp động mạch sử dụng tia X và chất cản quang (DSA) để xem đường đi của máu bên trong.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đầu tư hệ thống máy móc hiện đại như máy siêu âm tim và mạch máu 4D hiện đại, máy chụp cộng hưởng từ 1,5 – 3 Tesla, hệ thống chụp MSCT tim và động mạch vành 768 lát cắt, hệ thống can thiệp mạch số hóa xóa nền (DSA) cánh tay robot xoay 360 độ… cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong chẩn đoán và điều trị hiệu quả xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch.

Để đặt lịch khám, điều trị tại Trung tâm Tim mạch, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, quý khách có thể liên hệ:

Qua bài viết này, hi vọng bạn đã có câu trả lời cho thắc mắc xơ vữa động mạch có chữa được không. Bên cạnh việc điều trị theo chỉ định của bác sĩ, việc thay đổi chế độ ăn uống, điều chỉnh lối sống… cũng giúp làm chậm quá trình xơ vữa động mạch, phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.