Kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư là liệu pháp miễn dịch được sử dụng phổ biến nhiều năm trên thế giới. Liệu pháp này là gì và tại sao được dùng trong điều trị ung thư?
Tư vấn chuyên môn bài viết: BS Phạm Mạnh Hoàn – Cố vấn chuyên môn BVĐK Tâm Anh.
Thuốc kháng thể đơn dòng là liệu pháp đã được phát triển hơn 35 năm trước và gần đây được sử dụng chống lại virus SARS-CoV-2 bằng cách dính với các vị trí cụ thể trên protein gai của SARS-CoV-2, ngăn không cho virus xâm nhập vào tế bào của vật chủ. (1)
Theo những đánh giá mới nhất của các nhà nghiên cứu cho thấy, hiệu lực của vắc xin ngừa Covid-19 có thể giảm dần theo thời gian, các nước đang tập trung đẩy mạnh mũi vắc xin tăng cường để gia tăng miễn dịch. Tuy nhiên, vắc xin không thể bảo vệ được tất cả mọi người, đặc biệt là với:
Trước khi được ứng dụng trong dự phòng và điều trị Covid-19, thuốc kháng thể đơn dòng đã được thử nghiệm và sử dụng từ lâu để điều trị một số loại ung thư và bệnh tự miễn dịch, cũng như bệnh dại, bệnh Ebola và các bệnh khác.
Có thể hình dung hệ thống miễn dịch của cơ thể con người là một mạng lưới phức tạp, bao hàm các protein, tế bào đặc trưng, mô và cơ quan mang trọng trách phát hiện và tiêu diệt các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus. Ngoài ra, hệ thống miễn dịch còn hỗ trợ loại bỏ những tế bào đã bị hư hỏng, trong đó bao gồm những tế bào ung thư.
Kháng thể là một trong những nhân tố quan trọng của hệ thống miễn dịch. Một kháng thể sẽ tự động liên kết với phân tử rõ ràng (kháng nguyên) trên bề mặt của một tế bào bị bệnh. Lúc đó, chúng sẽ hoạt động như “lá cờ” thu hút những phân tử chống lại bệnh, hoặc giữ vai trò kích hoạt, thúc đẩy sự phá hủy tế bào.
Tuy nhiên, những tế bào ung thư có phương thức hoạt động vô cùng tinh vi vượt qua hệ thống miễn dịch mà không bị phát hiện, hoặc thậm chí không làm ảnh hưởng đến hoạt động của hệ miễn dịch.
Kháng thể đơn dòng là kháng thể được tạo ra từ phòng thí nghiệm, có nguồn gốc từ một dòng tế bào lympho B và có ái lực cao với một yếu tố quyết định kháng nguyên của tác nhân gây bệnh. (2)
Thuốc tác động tương tự như kháng thể tự nhiên trong cơ thể:
Ngoài ra, kháng thể đơn dòng còn được sử dụng trong các xét nghiệm chẩn đoán như western blot hay hóa mô miễn dịch.
Thuốc kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư hoạt động theo vô số phương thức không giống nhau (3). Chúng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ thống miễn dịch chống lại ung thư gồm:
Thuốc kháng thể đơn dòng đã được phát triển và áp dụng trong điều trị một số bệnh ung thư phổ biến bao gồm:
Kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư thường được truyền qua đường tiêm bắp. Tần suất người bệnh điều trị bằng phương pháp này còn tùy thuộc vào bệnh ung thư mắc phải và loại thuốc đang điều trị. Một số loại thuốc kháng thể đơn dòng được dùng để điều trị ung thư có thể được sử dụng kết hợp với một số phương pháp điều trị khác như hóa trị liệu hoặc liệu pháp hormone.
Thuốc kháng thể đơn dòng đã được sử dụng từ lâu trong y học. Tính đến năm 2019, FDA đã cấp phép cho hơn 80 kháng thể đơn dòng, dùng chủ yếu trong các lĩnh vực ung thư, khớp học, huyết học. Với bề dày lịch sử nghiên cứu và phát triển, những loại thuốc này được áp dụng trong điều trị có tính an toàn cao và ít tác dụng phụ.
Một số tác dụng phụ phổ biến khi sử dụng thuốc bao gồm: phát ban hoặc ngứa, có phản ứng tương tự như mắc cúm: mệt mỏi, đau nhức cơ bắp; viêm da, huyết áp thấp,…
Nhìn chung, rất hiếm trường hợp bệnh nhân gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng thuốc. Một tỷ lệ rất thấp người bệnh có thể gặp phải các tác dụng phụ nghiêm trọng như: Các phản ứng giống như dị ứng nghiêm trọng nhưng rất hiếm khi dẫn đến tử vong, một số kháng thể đơn dòng tăng nguy cơ cao huyết áp, viêm phổi, viêm da (một số vết loét có thể gặp ở mô lót má và nướu),…
Trước khi quyết định sử dụng bất kỳ phương pháp điều trị ung thư nào, bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ điều trị để đánh giá lợi ích và rủi ro của mỗi phương pháp, từ đó quyết định xem liệu phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng có phù hợp với người bệnh hay không.
Các câu hỏi mà bạn có thể đặt ra cho bác sĩ điều trị bao gồm:
Thực tế, các xét nghiệm tế bào ung thư có thể cho biết liệu phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng có mang lại hiệu quả điều trị cho bạn hay không.
Kháng thể đơn dòng từ lâu đã được ứng dụng trong điều trị một số loại ung thư và bệnh tự miễn dịch trên thế giới. Nhưng thực tế tại Việt Nam, nhiều bệnh nhân vẫn chưa có nhiều thông tin về phương pháp điều trị này. Đừng ngần ngại đề cập đến lợi ích thực tiễn mà phương pháp này mang lại cho việc điều trị ung thư với bác sĩ. Hãy đưa ra những câu hỏi như bằng chứng về phương pháp điều trị trong các nghiên cứu? Nó có làm chậm sự phát triển của ung thư không? Đây là phương pháp điều trị chúng ta áp dụng đầu tiên hay sau các phương pháp khác khi các phương pháp không phát huy hiệu quả mong muốn?
Trước khi quyết định sử dụng bất kỳ phương pháp điều trị bệnh nào, bệnh nhân cần hiểu rõ được lợi ích và nguy cơ dù là nhỏ nhất. Từ đó có thể đưa ra quyết định phù hợp nhất với phương hướng điều trị của bản thân.
Nên cân đối ngân sách điều trị của bản thân với các phương pháp điều trị phù hợp. Từ đó lựa chọn những phương pháp điều trị mang lại hiệu quả cao, phù hợp với tình hình tài chính của bản thân.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Ung thư hiện vẫn đang là nỗi trăn trở của toàn cầu khi số ca mắc và mức độ nguy hiểm ngày càng gia tăng. Thuốc kháng thể đơn dòng trong điều trị ung thư hiện đang được nhiều quốc gia trên thế giới đánh giá cao về tính an toàn và hiệu quả, nâng cao chất lượng sống và mở ra niềm hy vọng mới cho người bệnh.
