Rách cơ chóp xoay vai (rách cơ quay khớp vai) là tình trạng tổn thương khớp vai thường gặp ở độ tuổi trung niên, vận động viên, người chơi thể thao, người lao động chân tay… Nếu không điều trị sớm và đúng cách, chấn thương rách gân chóp xoay có thể dẫn đến hạn chế vận động của vai, lỏng khớp, viêm khớp, thoái hóa khớp sớm…
Cơ chóp xoay vai là gì? Cơ chóp xoay vai (tiếng Anh là Rotator Cuff) là vùng được cơ Delta bao phủ bên ngoài, gồm có 4 cơ: cơ dưới vai ở phía trước, cơ trên gai ở trên, cơ dưới gai ở sau trên và cơ tròn bé ở sau. Các cơ này kết hợp với nhau tạo thành một vùng bao quanh chỏm xương cánh tay, chóp xoay bám từ xương bả vai tới chỏm xương cánh tay. Chúng hoạt động phối hợp nhịp nhàng để tạo nên các động tác xoay của chỏm xương cánh tay, giữ vững chòm nằm cân bằng trong ổ chảo. (1)
Mỗi cơ này là một phần của vòng bít quay và đóng một vai trò quan trọng:
Rách cơ chóp xoay vai (tiếng Anh là Rotator Cuff Tear) là hiện tượng các cơ quay của khớp vai bị rách một phần hay toàn phần (đứt). Đây là bệnh lý phổ biến ở khớp vai. Giống như một cỗ máy đã vận hành trong thời gian quá lâu; dẫn tới tình trạng các sợi gân cơ chóp xoay ở vùng vai sẽ dần đi vào giai đoạn này sẽ bị mòn. Lúc đó, chóp xoay sẽ bị rách. (2)
Chấn thương có thể xuất hiện ở bất kỳ bộ phận nào của của cơ quay khớp vai nhưng vị trí dễ xuất hiện các vết rách nhất là cơ trên gai.
Hiện tượng cơ chóp xoay bị rách là do nhiều yếu tố gây nên, trong đó có 2 nhóm nguyên nhân chính là: nội tại và bên ngoài.
Bao gồm những thay đổi liên quan đến yếu tố tuổi tác, về rối loạn chuyển hóa, thiếu máu nuôi dưỡng, giảm số lượng tế bào, mỏng bó sợi collagen, tích tụ mô hạt và vôi hóa. Những thay đổi này có thể dẫn đến “rách thoái hóa”.
Đến từ những chấn thương bao gồm các sang chấn cấp tính hoặc những vi chấn thương nhỏ nhưng lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Một số chấn thương đặc trưng có thể gây rách chóp xoay là:
Bệnh lý chóp xoay gia tăng tỷ lệ thuận với tuổi tác, đặc biệt là những người trên 50 tuổi. Rất nhiều những vết rách li ti và không có triệu chứng được tìm thấy ở những người trong độ tuổi này. Đối với bệnh nhân lớn tuổi, yếu tố nội tại là yếu tố cơ bản, yếu tố bên ngoài không đáng kể.
Triệu chứng nổi bật khi bị rách chóp xoay là tình trạng đau vai, cụ thể:
Khi nhận thấy các dấu hiệu trên, người bệnh cần được thăm khám và chẩn đoán chính xác bệnh lý để có thể điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.
Nếu không được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, chức năng của cơ chóp xoay có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng dẫn tới giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh, cụ thể như:
Theo thời gian, các khớp vai sẽ dần bị lão hóa, nhưng việc thay đổi thói quen và tập luyện sẽ giúp giữ cho đôi vai khỏe mạnh và tránh gặp chấn thương.
Do tính chất công việc, nhiều người bệnh thường dành cả ngày để cúi xuống thiết bị hoặc bàn phím. Hãy tập thói quen kéo bả vai ra sau, giãn cơ vai, điều chỉnh lại tư thế ngồi thẳng, tránh khom lưng. Bên cạnh đó, bạn có thể thực hiện một số bài tập đơn giản tại nhà hoặc ở phòng tập cũng giúp tăng cường các cơ nở bả vai. Các bài tập luyện cần thực hiện đúng cách, phù hợp với lứa tuổi, sức khỏe và đúng tư thế.
Ai cũng biết hút thuốc lá và thuốc lá không khói có hại cho sức khỏe, đặc biệt là những bệnh về phổi và đường hô hấp. Nhưng bạn có biết rằng ngoài yếu tố lão hóa, hút thuốc lá còn là yếu tố nguy cơ dẫn đến rách cơ chóp xoay? (3) Việc hút thuốc sẽ làm tăng gấp đôi nguy cơ vết rách không lành lại bất kể vết rách nhỏ đến mức nào. Vì vậy, hút thuốc không chỉ gây bệnh lý mà còn khiến việc điều trị khó khăn hơn.
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng ở những người có cholesterol cao, tỷ lệ rách cơ chóp xoay vai cao hơn (4). Và cũng giống như tác hại của hút thuốc lá, nghiên cứu đã chỉ ra rằng những bệnh nhân có mức cholesterol cao hơn phải đối mặt với nguy cơ thất bại lớn hơn khi phẫu thuật nội soi. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện sẽ giúp kiểm soát ổn định lượng cholesterol.
Chấn thương thường là hệ quả của những vận động quá sức. Nhưng nguyên nhân chính không nằm ở việc lặp đi lặp lại các vận động nặng mà ở việc tăng cường vận động quá sức một cách đột ngột trong một khoảng thời gian ngắn. Vì vậy, việc tập thể dục rèn luyện sự dẻo dai sẽ giúp các gân cơ bắt kịp động lực và sẵn sàng cho các vận động nặng.
Để xác định tình trạng rách khớp quay vai cần có sự phối hợp của các triệu chứng lâm sàng và các chẩn đoán cận lâm sàng khác. (5)
Đây là phương pháp dựa trên nguyên tắc khám so sánh bên đối diện:
Rách cơ chóp xoay vai thường không thể tự hồi phục được, vị trí chấn thương sẽ ngày càng rách rộng thêm. Hậu quả là làm mất cân bằng “cặp đôi lực” và dẫn đến suy giảm chức năng của khớp vai, thậm chí có thể giả liệt. Khớp vai ngày càng mất vững gây ra hiện tượng chỏm xương cánh tay bị di trú lên trên (do cơ Delta kéo mà không có nút chặn) chạm vào mỏm cùng vai gây thoái hóa khớp vai.
ThS.BS Vũ Tú Nam cho biết, việc lựa chọn phương pháp điều trị bảo tồn hay phẫu thuật dựa vào nhiều yếu tố như: mức độ tổn thương; mong muốn về chất lượng cuộc sống của bệnh nhân; nhu cầu vận động; tuổi tác; cơ địa cá nhân…
Phương pháp bao gồm: chườm lạnh; thay đổi thói quen hoạt động; lý liệu pháp tập trung phục hồi tầm vận động khớp vai; tiêm cortisone nhằm giảm đau và hỗ trợ vật lý trị liệu. Phương pháp này được chỉ định đối với một số trường hợp:
Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, phương pháp phẫu thuật nội soi khớp vai được áp dụng điều trị đa số những tổn thương của chóp xoay. Ưu điểm của phương pháp này là ít xâm lấn, hồi phục nhanh, nguy cơ nhiễm trùng thấp, và đặc biệt là khắc phục được tình trạng teo cơ delta của phương pháp mổ mở truyền thống. Phương pháp này giúp điều trị dứt điểm các trường hợp:
Còn đợi gì mà không nhanh chóng liên hệ bệnh viện đa khoa Tâm Anh để nhận được nhiều sự tư vấn đề hội chứng rách cơ chóp xoay vai hay còn gọi là rách gân cơ chóp quay vai.
Hương Thảo
