Nhắc đến Achilles (hay A – sin), người ta thường nhớ tới một nhân vật trong thần thoại Hy Lạp. Chiến binh vĩ đại với một cơ thể bất khả chiến bại đã chết vì vết thương do mũi tên bắn vào gót chân. Và do đó, gân gót được gọi tên là “gân Achilles”. Đứt gân gót chân, bệnh nhân sẽ không chết nhưng gần như mất toàn bộ chức năng đi lại của đôi chân. Vậy đứt gân Achilles là gì, nguyên nhân từ đâu và cách điều trị, phòng ngừa như thế nào?
Đứt gân gót chân (Achilles Tendon Ruptures) là một tổn thương ảnh hưởng đến mặt sau của cổ chân. Đây là tổn thương có thể xảy ra với bất kỳ đối tượng nào, đặc biệt là những người chơi thể thao.
Gân Achilles là một cấu trúc gân cực kỳ khỏe và chắc chắn, kết nối các cơ ở phía sau bắp chân với xương gót. Gân gót chân là một trong những gân quan trọng nhất trong việc di chuyển đi lại, đóng vai trò chủ đạo trong các hoạt động chạy, nhảy xa, bật cao. Cử động rõ ràng nhất của gân gót được thể hiện khi đứng chịu lực bằng mũi ngón chân (đứng nhón gót, đứng kiễng chân).
Nếu chịu tải một lực căng quá mức, gân Achilles có thể bị rách (đứt) một phần hay hoàn toàn.
Hình ảnh gân gót chân khi bị đứt
Tổn thương gân gót chân xảy ra do gia tăng áp lực đột ngột lên gân Achilles. Việc tăng áp lực lên gân gót chân có thể bắt nguồn từ một số nguyên nhân phổ biến như:
Bên cạnh đó, một số yếu tố khác có liên quan tới nguy cơ đứt gân gót bao gồm:
Chấn thương khi chơi thể thao là một trong những nguyên nhân dẫn đến đứt gân gót chân Asin
Các triệu chứng gân Achilles bị đứt/rách thường không biểu hiện rõ rệt, nhưng phần lớn bệnh nhân sẽ trải qua các dấu hiệu như:
Ngay khi bệnh nhân có các dấu hiệu của chấn thương, đặc biệt là mất khả năng đi lại bình thường sau chấn thương, nên đi đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh để tổn thương nặng thêm.
Cảm giác đau nhói, sưng tấy vùng quanh gót chân là triệu chứng phổ biến nhất của chấn thương gân gót chân mà người bệnh cần lưu ý
Một số thói quen luyện tập dưới đây sẽ giúp phòng ngừa nguy cơ tổn thương gân Achilles:
Chấn thương là một trong những nỗi lo sợ đối với cả những người chơi thể thao không chuyên lẫn vận động viên chuyên nghiệp. Xem thêm các cách phòng tránh chấn thương thể thao tại đây để giữ an toàn cho bản thân khi tham gia các hoạt động thể chất.
Hình ảnh đội ngũ bác sĩ của Trung tâm Phẫu thuật khớp – Y học thể thao tại BVĐK Tâm Anh tham gia hội chẩn và nghiên cứu ảnh chụp Cắt lớp vi tính 3D của bệnh nhân
Phương pháp điều trị đứt gân Achilles phụ thuộc vào độ tuổi, nhu cầu hoạt động của bệnh nhân và mức độ nghiêm trọng của chấn thương.
Bao gồm các bước tiếp cận sau:
Ưu điểm của phương pháp điều trị không phẫu thuật là tránh những rủi ro liên quan đến phẫu thuật. Tuy nhiên, nhược điểm của cách tiếp cận không phẫu thuật là tăng khả năng gân không liền hoặc đứt lại; và quá trình hồi phục cũng mất nhiều thời gian hơn.
Ở một số trường hợp, đi lại với sự trợ giúp của nạng kết hợp với chườm đá và tập luyện sẽ giúp điều trị chấn thương mà không cần can thiệp phẫu thuật
Quá trình phẫu thuật được thực hiện bằng việc rạch một đường mổ ở phía sau gót chân và khâu phục hồi phần gân rách. Ở một số trường hợp mất đoạn gân lớn, việc tái tạo có thể được gia cố, ghép đọan bằng các gân khác.
Hiện nay, công nghệ hiện đại đã có thể giúp khâu phục hồi gân gót qua da. Với ưu điểm sẹo mổ nhỏ, thẩm mỹ, ít đau, giảm biến chứng như mổ mở mà vẫn đem lại hiệu quả tương tương.
Phẫu thuật nối gân Achilles được xem là một trong những kỹ thuật phẫu thuật ít xâm lấn, giảm thiểu các rủi ro có thể gặp phải sau và trong quá trình phẫu thuật. Bác sĩ có kinh nghiệm, chuyên môn cao và cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại là 2 yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của ca mổ.
Hình ảnh một ca phẫu thuật nối gân gót Achilles
Các bài tập vật lý trị liệu sẽ giúp tăng cường cơ bắp chân và khả năng chịu lực của gân Achilles. Phần lớn người bệnh có thể trở lại hoạt động bình thường trong vòng 4-6 tháng. Việc duy trì rèn luyện sức bền và sự ổn định sau phẫu thuật là vô cùng quan trọng.
Gân kết nối giữa xương và cơ được tạo nên từ khoảng 85% collagen. Việc hấp thụ không đủ lượng vitamin, khoáng chất và các chất dinh dưỡng đa lượng – đặc biệt là protein – sẽ gây giảm khả năng chữa lành vết thương và làm trầm trọng thêm tình trạng mất gân. Do đó, việc bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết để củng cố sự dẻo dai cho gân có thể giúp cải thiện tình trạng gân bị đứt. Collagen là một loại protein, được tạo ra từ các axit amin chính là glycine và proline. Các sản phẩm gelatin, đậu nành, thịt gà và pho mát (glycine). Bơ, măng tây, trứng và pho mát (proline) là thực phẩm khuyến khích được sử dụng.
Bên cạnh đó, Leucine – một axit amin quan trọng cũng cần được bổ sung vào chế độ ăn uống của bệnh nhân bị đứt gân Achilles. Đây là axit amin duy nhất có khả năng kích thích trực tiếp sự hình thành gân. Người bệnh có thể tìm thấy Leucine trong một số nguồn thực phẩm như: đậu lăng, cá ngừ, cá tuyết, pho mát, hạnh nhân, sữa và whey protein.
Một trong những đặc điểm của tổn thương gân là lưu lượng máu đến gân khá kém, dẫn đến việc cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho các cơ quan lân cận trở nên khó khăn. Tăng cường nitrat trong chế độ ăn uống (có thể tìm thấy trong củ dền, rau bina, rau rocket và cần tây) sẽ ảnh hưởng tích cực đến lượng oxit nitric trong máu, từ đó hỗ trợ tăng lưu lượng máu qua các mao mạch.
Gân gót chân là cơ quan đóng vai trò vô cùng quan trọng bởi nó hỗ trợ phần lớn việc di chuyển, chạy nhảy và chịu áp lực tải trọng cơ thể. Do đó, việc đứt gân gót chân sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới chất lượng cuộc sống và khả năng lao động, sinh hoạt thường ngày của người bệnh. Khi có bất kỳ triệu chứng nào báo hiệu tổn thương gân gót chân, người bệnh nên được thăm khám để chẩn đoán kịp thời và điều trị dứt điểm, hạn chế những biến chứng nguy hiểm.
