Thông liên nhĩ là một trong những dị tật tim bẩm sinh phổ biến nhất, xảy ra khi có một lỗ thông trên vách ngăn giữa tâm nhĩ phải và tâm nhĩ trái. Trường hợp lỗ thông lớn cần được điều trị sớm để ngăn ngừa biến chứng sau này. Vậy có những phương pháp điều trị thông liên nhĩ nào được áp dụng hiện nay?
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Tuấn Long, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội.
Khoảng 8 trong số 1.000 trẻ mới sinh phát hiện dị tật tim bẩm sinh. Khoảng 10% trong số những dị tật này là thông liên nhĩ.
Tim có bốn ngăn: hai tâm nhĩ ở trên và hai tâm thất ở dưới. Hai tâm nhĩ, trái và phải, được ngăn cách bởi một vách ngăn. Một khoảng trống (lỗ) tồn tại trên vách ngăn này là nguyên nhân gây bệnh thông liên nhĩ.
Ở trẻ bị thông liên nhĩ, máu giàu oxy chảy từ tâm nhĩ trái vào tâm nhĩ phải. Ở đó, nó trộn với máu đã khử oxy và được bơm đến phổi. Nếu lỗ thông liên nhĩ lớn, lượng máu tăng thêm sẽ lên phổi quá nhiều và khiến tim phải sẽ làm việc quá sức. Khi không được can thiệp kịp thời, tim phải cuối cùng sẽ to ra và yếu đi. Đồng thời, huyết áp trong phổi cũng có nguy cơ tăng lên, dẫn đến tăng áp động mạch phổi. (1)
ThS.BS Nguyễn Tuấn Long, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết, nhiều lỗ thông liên nhĩ kích thước nhỏ có khả năng tự đóng khi trẻ còn nhỏ. Đối với những lỗ không đóng nhưng không gây ra vấn đề về sức khỏe của trẻ, có thể không cần điều trị ngay nhưng vẫn phải phẫu thuật đóng lỗ thông liên nhĩ khi trẻ lớn lên.
Các dị tật vách liên nhĩ lớn (khiến lưu lượng máu qua phổi lớn hơn 150% bình thường) nên được can thiệp càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 10 năm kể từ khi phát hiện bệnh. Sau phẫu thuật, nếu được chăm sóc tốt và theo dõi sức khỏe tim mạch định kỳ, trẻ sẽ có cuộc sống bình thường và phát triển khỏe mạnh như những trẻ đồng lứa. Trong trường hợp trẻ xuất hiện tình trạng tăng áp động mạch phổi, cần có biện pháp can thiệp phù hợp để phòng tránh suy tim, rối loạn nhịp tim cũng như các biến chứng nghiêm trọng khác. (2)
Theo bác sĩ Long, để điều trị bệnh thông liên nhĩ, tùy theo vị trí, kích thước lỗ thông và tương quan giữa lỗ thông và các cấu trúc lân cận, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng thuốc, thông tim can thiệp hoặc phẫu thuật. (3)
Các biểu hiện lâm sàng của bệnh thường xuất hiện muộn. Điều trị nội khoa không giúp chữa trị dứt điểm thông liên nhĩ mà chỉ đóng vai trò hỗ trợ trước phẫu thuật. Ngoài ra, bác sĩ sẽ kê một số loại thuốc kiểm soát nhịp trong trường hợp bệnh nhân bị loạn nhịp tim; thuốc điều trị suy tim trong trường hợp tăng áp phổi, thuốc lợi tiểu và dãn mạch phổi…
Đây là phương pháp xâm lấn tối thiểu với dụng cụ chính là ống thông luồn qua mạch máu từ bẹn (hoặc cổ tay) đến tim. Bác sĩ tim mạch điều khiển ống dẫn vào các vị trí trong tim để cung lượng máu, áp lực và nồng độ oxy trong các buồng tim. Tiếp đến, bác sĩ đưa dụng cụ vào để bít lỗ thông liên nhĩ.
Lúc đầu, cấu trúc của dụng cụ bít lỗ thông sẽ giúp cố định dụng cụ tại lỗ thông. Theo thời gian, mô bình thường của tim phát triển và bao phủ hoàn toàn dụng cụ (nội mạc hóa). So với phẫu thuật tim hở, thủ thuật thông tim can thiệp có thời gian hồi phục ngắn hơn và không để lại sẹo ở ngực.
Ưu điểm của phương pháp thông tim can thiệp đóng lỗ thông:
Trường hợp lỗ thông liên nhĩ có kích thước rất lớn hoặc gần các cấu trúc tim lân cận, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật tim để đóng lỗ thông. Tuổi phẫu thuật thường trước khi vào tiểu học, thời gian có thể dao động nhưng ít khi phẫu thuật trong năm đầu.
Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, trẻ sẽ được gây mê toàn thân bằng phương pháp giảm đau cá thể hóa và gây tê mặt phẳng cơ dựng sống (ESP) giúp trẻ ít đau sau mổ và nhanh hồi phục. Nhờ đó, ở giai đoạn hậu phẫu, trẻ được rút nội khí quản sớm, có thể tự tập thở trở lại nhanh hơn, ăn uống, vận động sớm 48 giờ sau mổ.
Với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, bác sĩ sẽ chọn phương pháp phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, đường mổ nhỏ chỉ khoảng 5cm ở ngực. Một miếng vá lấy từ màng ngoài tim được sử dụng để khâu và đóng kín lỗ thông liên nhĩ.
Trẻ thường được xuất viện từ 3 đến 5 ngày sau phẫu thuật. Trong những ngày đầu về nhà, nên cho trẻ nằm nghỉ hoặc thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng như đọc sách, xem tivi.
Mất khoảng 6 tuần để vết mổ ở ngực lành lại. Sau đó, nếu không có vấn đề gì, trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn và có thể trở lại các hoạt động bình thường. Sau khi lỗ thông liên nhĩ được phẫu thuật đóng kín, hầu hết trẻ không có thêm triệu chứng hoặc các vấn đề khác liên quan đến bệnh.
Trường hợp bị thông liên nhĩ (dù đã phẫu thuật hay chưa), trẻ cũng cần lưu ý một số hạn chế trong sinh hoạt và vận động. Trẻ có thể tập thể dục nhẹ nhàng, nhưng nếu thông liên nhĩ đi kèm các biến chứng như loạn nhịp tim, suy tim hoặc tăng áp động mạch phổi, phù huynh cần tham vấn bác sĩ hình thức vận động phù hợp cho trẻ. (4)
Tùy thuộc vào kích thước lỗ thông liên nhĩ, phương pháp điều trị và thể trạng người bệnh, thời gian cần thiết để bệnh nhân hồi phục có thể khác nhau. Nếu lỗ thông nhỏ có thể tự đóng trong vòng từ 1-2 năm. Với những trẻ được phẫu thuật, các triệu chứng bệnh thông liên nhĩ sẽ được cải thiện ngay lập tức nhưng trẻ thường mất hàng tháng để hồi phục sau mổ.
Trẻ cần được theo dõi sức khỏe sau phẫu thuật đóng lỗ thông liên nhĩ bằng điện tâm đồ, holter điện tâm đồ, điện tâm đồ gắng sức, siêu âm tim… Dựa trên những kiểm tra này, bác sĩ có đánh giá về tình trạng sức khỏe của trẻ, từ đó cân nhắc xem liệu trẻ có cần thêm các thủ thuật khác hay không.
Về nguy cơ nhiễm trùng sau phẫu thuật tim, dị tật thông liên nhĩ thường không liên quan đến viêm nội tâm mạc nhiễm trùng. Mặc dù vậy, bác sĩ có thể kê thuốc kháng sinh cho trẻ, đặc biệt là những lúc trẻ cần can thiệp nha khoa, để phòng ngừa biến chứng này.
Phòng khám Tim mạch Nhi, Trung tâm tim mạch Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ chuyên gia giàu kinh nghiệm thăm khám, tầm soát, điều trị, theo dõi bệnh tim bẩm sinh từ sơ sinh đến khi trưởng thành. Hệ thống máy móc hiện đại và sự phối hợp liên chuyên khoa Sản, Nhi, Sơ sinh, Gây mê hồi sức, Chẩn đoán hình ảnh, Tim mạch Nhi, Ngoại tim mạch… giúp chẩn đoán và điều trị toàn diện bệnh tim bẩm sinh cho trẻ em và người lớn như thông liên nhĩ, thông liên thất, tứ chứng Fallot… Các bác sĩ Tim bẩm sinh chuyên môn cao và thấu hiểu tâm lý trẻ nhỏ cho bé cảm giác thoải mái và bố mẹ an tâm trong quá trình khám và điều trị.
Đặt lịch khám cho trẻ tại phòng khám Tim mạch Nhi, Trung tâm tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh thông liên nhĩ nếu được phát hiện sớm và điều trị phù hợp, trẻ có thể sống khỏe mạnh bình thường. Bố mẹ cần đưa trẻ đi khám tầm soát tim mạch định kỳ hoặc ngay khi có dấu hiệu bất thường để việc can thiệp điều trị thông liên nhĩ hiệu quả nhất.
