Trong mùa mưa bão, vô số sinh vật từ đất, bụi, rác, chất thải… hòa vào dòng nước, gây ô nhiễm môi trường. Điều này khiến người dân phải đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh tiêu hóa mùa bão lũ rất cao.
Mùa mưa bão khiến nguồn nước bị ô nhiễm, gây ra những bệnh lý đường tiêu hóa. Điều này gây nhiều tác động tiêu cực tới đời sống và sức khỏe của người dân.
Một số bệnh tiêu hóa mùa mưa bão thường gặp như:
Trong và sau mưa lũ, nhiều vi sinh vật, chất thải, bụi, rác… theo dòng nước tràn ra nhiều nơi. Điều này gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh. Ngoài ra, thực phẩm gặp thời tiết mưa ẩm cũng dễ bị ôi thiu, hỏng mốc. Người dân nếu không chọn lọc và chế biến kỹ rất dễ bị ngộ độc.
Nguồn nước sinh hoạt của người dân do mưa bão có nguy cơ ô nhiễm rất cao. Điều này gây ảnh hưởng xấu tới nguồn nước và thực phẩm khi chế biến thức ăn. Vì thế, mưa bão không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn là điều thuận lợi cho các vi sinh vật sinh sôi và phát triển, gây ô nhiễm nguồn nước và thực phẩm.
Đây là tình trạng nhiễm vi khuẩn Salmonella (vi khuẩn thương hàn) trong dạ dày và ruột, tương tự viêm dạ dày. Vi khuẩn Salmonella gồm S. typhi và S. paratyphi A, B, C. Tất cả đều có khả năng gây bệnh thương hàn.
Vi khuẩn đi vào hệ tiêu hóa, sau khi chết sẽ giải phóng nội độc tố. Vi khuẩn Salmonella khi chết càng nhiều sẽ càng giải phóng nhiều độc tố tấn công cơ thể người bệnh. Nội độc tố của vi khuẩn Salmonella gây tác động tiêu cực ở ruột, gây tổn thương niêm mạc ruột, kích thích gây đau bụng, làm chảy máu, gây thủng ruột.(1)
Bệnh dịch tả (bệnh tả) là bệnh truyền nhiễm cấp tính ở đường tiêu hóa. Phẩy khuẩn tả Vibrio cholerae là nguyên nhân gây bệnh, cụ thể là độc tố cholerae do vi khuẩn tả sinh ra trong ruột non. Độc đố liên kết cùng thành ruột gây cản trở dòng chảy bình thường của clorua và natri. Điều này kích thích cơ thể tiết ra lượng nước khổng lồ, dẫn tới tiêu chảy. Người bệnh thường có các triệu chứng như nôn, tiêu chảy, mất nước và điện giải nghiêm trọng (gây sốc nặng). Nếu trì hoãn chữa trị có thể dẫn tới tử vong.
Nguyên nhân tiêu chảy thường gặp là do nhiễm khuẩn. Sau mưa bão, điều kiện vệ sinh thường thấp kém, môi trường ô nhiễm, thiếu nước sạch. Phần lớn nhiễm khuẩn gây tiêu chảy sẽ lây truyền qua đường phân – tay – miệng, nước và thức ăn nhiễm bẩn. Ngoài ra, nguồn nước ở những khu vực xảy ra mưa lũ dễ bị nhiễm vi khuẩn tả, vi khuẩn Shigella, Salmonella, lỵ Amip, vi khuẩn E.coli và những vi khuẩn đường ruột khác.
Người bệnh tiêu chảy thường có số lần đi tiêu hơn 3 lần/ngày, đặc trưng với phân lỏng toàn nước, màu vàng, nâu hay trắng đục. Tiêu chảy là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh và gây thành dịch lớn.
Shigella (Shigellosis) là trực khuẩn Gram âm tính, không vỏ, không có lông, không có khả năng di động, không sinh nha bào. Vi khuẩn này có khả năng gây bệnh viêm dạ dày ruột, bệnh lỵ trực khuẩn. Shigella có 4 nhóm khác nhau gồm Shigella dysenteriae, Shigella flexneri, Shigella boydii, Shigella sonnei.
Trực khuẩn có thể tồn tại trong nước ngọt, rau sống, thức ăn khoảng 7 – 10 ngày ở điều kiện nhiệt độ phòng. Nếu trên quần áo nhiễm bẩn, trong đất, Shigella có thể tồn tại đến 6 – 7 tuần. Tuy nhiên, trực khuẩn dễ bị tiêu diệt nhanh trong nước sôi, dưới ánh sáng mặt trời hay những thuốc khử trùng thông thường.
Vi khuẩn Shigella được thải ra ngoài theo phân. Nguyên nhân nhiễm Shigella phổ biến là do dùng nước có vi khuẩn Shigella, ăn thức ăn được nấu bằng nước nhiễm khuẩn hay tiếp xúc trực tiếp với người bệnh. Bất cứ ai cũng có khả năng nhiễm trực khuẩn Shigella, đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi.
Bệnh viêm gan A (bệnh viêm gan siêu vi A) do virus viêm gan A gây ra. Bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa, nguồn thức ăn, nguồn nước bị ô nhiễm. Người bệnh thường bị suy giảm chức năng gan. Tuy nhiên, bệnh không gây tử vong như các loại viêm gan virus khác. Triệu chứng thường kéo dài không quá 6 tháng.
Đây là tình trạng viêm của lớp lót phía trong dạ dày, ruột non, đại tràng. Phần lớn là do nhiễm trùng. Một số trường hợp có thể xảy ra sau uống thuốc và nuốt phải chất độc hoá học như kim loại, chất gây bệnh… Bệnh thường lây qua thực phẩm, nước hay thông qua lây lan từ người sang người.
Virus là nguyên nhân phổ biến gây viêm dạ dày ruột, bao gồm norovirus và rotavirus. Virus nhiễm vào những tế bào ruột trong biểu mô của ruột non. Hậu quả là thoát chất lỏng, điện giải vào trong lòng ruột. Một số trường hợp gây giảm hấp thu carbohydrate, làm trầm trọng những triệu chứng do tiêu chảy thẩm thấu gây ra.(3)
Bệnh lan truyền do muỗi culex đẻ trứng trong nước ô nhiễm. Viêm não thường không có triệu chứng. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể bị hôn mê và tê liệt, đặc biệt ở người bệnh nhạy cảm.
Bệnh bại liệt (poliomyelitis) gây đau họng, táo bón hoặc tiêu chảy và sốt. Một số trường hợp nghiêm trọng có thể bị hôn mê. (4)
Cryptosporidium là loại ký sinh trùng đơn bào thuộc Apicomplexa. Chúng gây ảnh hưởng tới đường ruột, hệ hô hấp hoặc cả hệ miễn dịch, gây suy giảm miễn dịch cá thể dẫn tới tình trạng tiêu chảy, ho dai dẳng.
Bệnh do Cryptosporidium thường gặp là tiêu chảy cấp tính. Ở người có hệ miễn dịch kém, triệu chứng bệnh có thể nặng hơn, đe dọa tới tính mạng.
Triệu chứng bệnh do Cryptosporidium thường là đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, ói mửa, sốt nhẹ, cơ thể bị mất nước. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể không xuất hiện triệu chứng. Triệu chứng xuất hiện khoảng 2 – 10 ngày sau khi tiếp xúc ký sinh trùng, trung bình 7 ngày, kéo dài 1 – 2 tuần đối với người khỏe mạnh. Tình trạng nhiễm trùng có khả năng lâu hơn ở người bệnh có hệ miễn dịch suy yếu.
Bệnh do Amip là tình trạng nhiễm đơn bào Entamoeba histolytica. Bệnh có thể gây tổn thương đặc trưng như loét tại niêm mạc đại tràng, có thể gây ra những ổ áp xe tại các cơ quan khác nhau ( gan, não…). Bệnh do Amip thường kéo dài, mạn tính nếu không điều trị tích cực.
Kén amip qua nước uống, thức ăn… xâm nhập cơ thể qua đường tiêu hoá. Khi đến dạ dày, nhờ tác dụng của dịch vị phá vỡ vỏ, bốn nhân trong kén được giải phóng và phát triển thành 4 amip nhỏ rồi di chuyển tới cư trú tại hồi manh tràng. Đây là nơi giàu chất dinh dưỡng, có độ pH thích hợp và nhiều vi khuẩn cộng sinh.
Thời gian ủ bệnh thường kéo dài khoảng 1 – 2 tuần cho tới 3 tháng. Bệnh khởi phát có thể từ từ hay cấp tính. Ban đầu, người bệnh có dấu hiệu mệt mỏi, chán ăn, chóng mặt, đau bụng… thường không sốt hay sốt nhẹ. Vào thời kỳ toàn phát, bệnh biểu hiện với những triệu chứng chủ yếu gồm đau quặn bụng, mót rặn, đi ngoài “giả”, đi tiêu nhiều lần, phân nhầy lẫn máu.
Nhiễm Giardia (Giardiasis) là bệnh nhiễm ký sinh đơn bào đường ruột trên. Bệnh do loại trùng roi Giardia lamblia gây ra. Bệnh xuất hiện trên toàn cầu, đặc biệt ở các vùng có điều kiện vệ sinh kém. Nguy cơ trẻ em nhiễm bệnh cao hơn người lớn. Các trường hợp suy giảm miễn dịch (AIDS) có thể bị bệnh nặng, kéo dài.
Các trận dịch bệnh Giardia lớn thường liên quan tới nguồn nước bị nhiễm bẩn. Các trận dịch nhỏ thường liên quan tới thức ăn, thực phẩm hay ở cùng nhà trẻ.
Những thể lâm sàng của bệnh là tiêu chảy cấp tính, tiêu chảy mạn tính và hội chứng giảm hấp thu. Người bệnh có thể xuất hiện những triệu chứng như:
Sán máng (Schistosomiasis) là loài sán dẹp, ký sinh chủ yếu ở hệ tuần hoàn, dùng máu làm nguồn dinh dưỡng. Có 5 loài sán máng gây bệnh ở người gồm Schistosoma haematobium, Schistosoma mansoni, Schistosoma japonicum, Schistosoma intercalatum và Schistosoma mekongi.
Sán máng sống chủ yếu ở trong máu. Con cái đẻ trứng. Trứng sẽ xuyên qua thành mao mạch để di chuyển vào những mô ruột và bàng quang, sau đó đào thải ra ngoài theo phân, nước tiểu. Những triệu chứng ở đường ruột gồm đau bụng, tiêu chảy (có thể đại tiện ra máu). Ở hệ tiết niệu, sán máng làm người bệnh đi tiểu thường xuyên, tiểu gắt buốt, tiểu máu.
Giun là loài động vật đa bào. Chúng ký sinh chủ yếu trong đường ruột của người và động vật. Một số trường hợp giun có thể ký sinh tại những cơ quan nội tạng khác hay trong máu. Các loại giun phổ biến thường sống ký sinh ở người như giun đũa, giun móc, giun tóc, giun kim. Đây cũng là bệnh về tiêu hóa mùa bão thường gặp.
Người bệnh nhiễm giun sẽ xuất hiện các triệu chứng như:
Bệnh giun Dracunculus (bệnh giun Guinea) do loài giun Dracunculus medinensis gây ra. Các trường hợp nhiễm bệnh sau khi dùng nguồn nước bẩn từ hồ, ao, giếng nông… chứa bọ chét nước (copepods) nhiễm ấu trùng của Dracunculus. Bọ chét sẽ chết do acid dịch vị rồi giải phóng những ấu trùng thâm nhập thành dạ dày và ruột non, vào ổ bụng, khoang sau phúc mạc của vật chủ. Đây là nơi giun đực, giun cái gặp nhau và thụ tinh.
Người bệnh thường không xuất hiện triệu chứng trong khoảng 1 năm đầu mắc bệnh. Một vài ngày hoặc vài giờ trước khi bị nổi mụn nước trên da, người bệnh có thể xuất hiện những triệu chứng gồm sốt, nổi mề đay, ngứa, chóng mặt, buồn nôn, nôn, tiêu chảy và sưng đau ở nơi giun xuất hiện. Đa phần tổn thương xuất hiện tại cẳng chân và bàn chân. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể xuất hiện tại những vị trí khác trên cơ thể.
Một vài trường hợp tổn thương gan có thể liên quan đến việc uống nước nhiễm các chất hóa học. Các chất như MTBE (Methyl Tertiary-Butyl Ether) và dung môi clo đều có liên quan đến tổn thương gan.
Việc sử dụng nguồn nước bị nhiễm các chất này có thể không gây ra các rối loạn lớn về sức khỏe. Tuy nhiên, về lâu dài có thể gây viêm gan, suy gan, suy thận hoặc hình thành sỏi thận. Hóa chất cũng có thể làm trầm trọng thêm các bệnh khác. Ngoài ra, một số vấn đề về thần kinh như rối loạn tăng động, giảm chú ý ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) cũng liên quan đến việc uống nước bị ô nhiễm hóa chất trong thời gian dài. (2)
Để ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh tiêu hóa mùa bão lũ, cần lưu ý:
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các vấn đề về gan từ nhẹ đến nặng (gan nhiễm mỡ, viêm gan cấp tính, mạn tính, xơ gan, ung thư gan…). Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về gan với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh tiêu hóa mùa bão lũ tuy nguy hiểm nhưng có thể phòng tránh được. Khi có dấu hiệu nhiễm bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh, người bệnh cần nhanh chóng đến khám và điều trị tại những cơ sở y tế gần nhất, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.
