Áp lực tưới máu mạch vành là một trong những chỉ số quan trọng giúp đánh giá khả năng cung cấp máu giàu oxy cho cơ tim – yếu tố thiết yếu để duy trì hoạt động bơm máu của tim. Khi chỉ số này giảm, cơ tim không được nuôi dưỡng đầy đủ, làm tăng nguy cơ xảy ra các biến chứng nguy hiểm như suy tim, thiếu máu cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim. Dù là một khái niệm chuyên sâu trong sinh lý tim mạch, nhưng nếu hiểu rõ chỉ số này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn về sức khỏe tim mạch.
Áp lực tưới máu mạch vành (Coronary Perfusion Pressure – CPP) là hiệu số giữa huyết áp tâm trương và áp lực trong tâm thất trái vào cuối kỳ tâm trương. Trên thực tế, CPP phản ánh khả năng cung cấp máu giàu oxy cho cơ tim thông qua hệ thống động mạch vành. Chỉ số này đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc duy trì hoạt động của tim, đặc biệt trong các tình huống cấp cứu như ngừng tim hoặc suy tim.
Áp lực tưới máu mạch vành (CPP) là một chỉ số quan trọng giúp đánh giá hiệu quả tuần hoàn máu tới cơ tim. Khi CPP giảm, nguy cơ thiếu máu cơ tim tăng lên, dẫn đến rối loạn chức năng tim hoặc tổn thương cơ tim nghiêm trọng. Trong các tình huống cấp cứu tim mạch, duy trì CPP ở mức đủ cao là yếu tố sống còn, đặc biệt trong hồi sức tim phổi (CPR).
Lượng máu tưới cho cơ tim qua hệ động mạch vành chủ yếu diễn ra trong thì tâm trương, khi tâm thất trái giãn ra và huyết áp trong động mạch vành vượt trội hơn so với áp lực trong buồng thất trái. Và khi áp lực trong thất trái (đặc biệt lúc tim trái giãn ra tối đa) tăng, hoặc khi huyết áp tâm trương giảm, dòng máu đến cơ tim sẽ bị giảm dần, và làm tăng nguy cơ thiếu máu.
Áp lực tưới máu mạch vành (CPP) phản ánh chênh lệch giữa áp lực đẩy máu vào động mạch vành và áp lực cản trở dòng máu chảy vào cơ tim (1). Chỉ số này đặc biệt quan trọng vì nó quyết định lượng máu – và oxy – được cung cấp cho cơ tim, nhất là trong thì tâm trương (khi tim nghỉ). Có hai cách phổ biến để tính CPP tùy theo bối cảnh lâm sàng:
CPP = DBP – LVEDP
CPP = DBP – PCWP
PCWP (Pulmonary Capillary Wedge Pressure): Áp lực mao mạch phổi bít – áp lực tại điểm cuối của hệ tuần hoàn mao mạch phổi – được ước tính gần đúng với áp lực thất trái khi giãn ra tối đa trong một số trường hợp lâm sàng, đặc biệt khi đo qua catheter động mạch phổi (Swan – Ganz catheter) trong hồi sức hoặc ICU.
Lưu ý:
Tùy vào tình trạng bệnh nhân (ví dụ: có dùng catheter động mạch phổi hay không), bác sĩ sẽ lựa chọn công thức phù hợp. (2)
Áp lực tưới máu mạch vành không thể đo trực tiếp mà được tính toán thông qua các thông số huyết động. Trong hồi sức tim phổi, CPP được đo bằng cách đặt catheter vào động mạch để lấy huyết áp tâm trương và đo áp lực nội tâm thất hoặc áp lực nêm mao mạch phổi. Theo đó, một số thiết bị như: catheter Swan – Ganz sẽ giúp theo dõi liên tục các thông số này trong môi trường hồi sức hoặc phẫu thuật tim mạch. (3)
Áp lực tưới máu mạch vành (CPP) là yếu tố then chốt giúp đảm bảo cơ tim được cung cấp đủ oxy để duy trì chức năng bơm máu. Khi CPP bị giảm, tim có thể không nhận đủ máu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng. Dưới đây là những vấn đề tim mạch có thể liên quan đến sự thay đổi CPP:
Suy tim là tình trạng tim không đủ khả năng bơm máu hiệu quả để nuôi dưỡng các cơ quan trong cơ thể. Khi cơ tim bị yếu, đặc biệt là tâm thất trái, áp lực cuối tâm trương thất trái (LVEDP) tăng lên, làm giảm CPP. Lúc này, CPP thấp sẽ làm giảm lượng máu đến nuôi cơ tim, tạo ra vòng xoắn bệnh lý khiến tim ngày càng suy yếu. Theo đó, bệnh nhân suy tim có thể gặp các triệu chứng như: mệt mỏi, khó thở, phù chân và giảm khả năng gắng sức.
Bệnh động mạch vành xảy ra khi mạch máu nuôi tim bị hẹp hoặc tắc do mảng xơ vữa bám vào lòng động mạch, làm giảm lưu lượng máu đến cơ tim. Khi CPP giảm sẽ khiến tình trạng thiếu máu cơ tim trầm trọng hơn.
Thiếu máu cơ tim xảy ra khi lưu lượng máu nuôi tim không đủ đáp ứng nhu cầu oxy, đặc biệt là trong lúc tim phải làm việc nhiều. Lúc này áp lực tưới máu mạch vành thấp đồng nghĩa với việc cơ tim không được cung cấp đủ máu khi cần. Và khiến bệnh nhân gặp các triệu chứng như: đau thắt ngực, khó thở khi gắng sức, hoặc đôi khi chỉ là cảm giác tức ngực nhẹ.
Khi áp lực tưới máu mạch vành giảm nghiêm trọng hoặc giảm đột ngột – đặc biệt là trong bối cảnh tắc hoàn toàn một nhánh động mạch vành sẽ dẫn đến hoại tử một vùng cơ tim, gọi là nhồi máu cơ tim. Tình trạng này nếu không xử trí nhanh có thể gây rối loạn nhịp tim, sốc tim hoặc tử vong, vô cùng nguy hiểm.
Trong trường hợp ngừng tim, lưu lượng máu đến các cơ quan, trong đó có cả tim gần như bằng 0. Trong quá trình hồi sức tim phổi (CPR), việc duy trì CPP ≥ 15 mmHg được chứng minh là cần thiết để tăng khả năng phục hồi tuần hoàn tự phát (ROSC). Và CPP quá thấp trong CPR là dấu hiệu tiên lượng xấu. Các chiến lược hồi sức hiện đại hướng tới việc theo dõi và tối ưu CPP trong thời gian ép tim ngoài lồng ngực.
Khi áp lực tưới máu mạch vành (CPP) bất thường, đặc biệt là giảm thấp – các bác sĩ có thể nghi ngờ có sự suy giảm tưới máu cơ tim, từ đó chỉ định thực hiện một số xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán tim mạch chuyên sâu như:
FFR là kỹ thuật xâm lấn được thực hiện trong quá trình chụp động mạch vành qua da giúp xác định mức độ hẹp mạch vành có thực sự ảnh hưởng đến lưu lượng máu nuôi cơ tim hay không. Nếu giá trị FFR ≤ 0,80 cho thấy có sự suy giảm tưới máu đáng kể, và cần can thiệp (đặt stent hoặc phẫu thuật bắc cầu).
Điện tâm đồ là xét nghiệm cơ bản và nhanh chóng để phát hiện rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim. Khi áp lực tưới máu mạch vành giảm, các dấu hiệu như ST chênh, T âm, hoặc sóng Q bệnh lý có thể xuất hiện.
Siêu âm tim cho phép đánh giá chức năng tim, độ co bóp cơ tim, và áp lực trong các buồng tim. Phương pháp còn giúp ước tính áp lực cuối tâm trương thất trái (LVEDP) – một thành phần của công thức tính CPP và có thể phát hiện rối loạn vận động thành tim do thiếu máu.
Chụp CT mạch vành là phương pháp chẩn đoán không xâm lấn giúp khảo sát tình trạng động mạch vành và phát hiện các mảng xơ vữa, vôi hóa, hẹp mạch – nguyên nhân thường gặp khiến CPP giảm.
Phương pháp giúp đánh giá lưu lượng máu đến các vùng cơ tim lúc nghỉ và khi gắng sức và phát hiện vùng cơ tim bị thiếu máu dù chưa có tổn thương cấu trúc rõ rệt. Đây là kỹ thuật hữu ích trong chẩn đoán sớm bệnh động mạch vành.
Các men tim sẽ tăng cao khi cơ tim bị tổn thương, ví dụ như trong nhồi máu cơ tim do áp lực tưới máu mạch vành giảm nghiêm trọng. Lúc này, Troponin sẽ là chỉ dấu nhạy và đặc hiệu nhất cho tổn thương cơ tim.
Ngoài ra, một số phương pháp chẩn đoán khác như chụp MRI tim sẽ cho hình ảnh chi tiết về cấu trúc và chức năng tim. Đồng thời phát hiện viêm cơ tim, xơ hóa, hoặc các vùng hoại tử do thiếu máu kéo dài.
Dưới đây là một số biện pháp giữ cho CPP ổn định:
Ở người khỏe mạnh, áp lực tưới máu mạch vành nên duy trì từ 50 – 60 mmHg để đảm bảo đủ máu nuôi cơ tim. Trong hồi sức tim mạch, mục tiêu là đạt CPP ≥ 15 mmHg để cải thiện cơ hội hồi phục.
Nhiều yếu tố sinh lý và bệnh lý có thể ảnh hưởng đến chỉ số áp lực tưới máu mạch vành, điển hình như:
Người bệnh khi gặp các dấu hiệu dưới đây nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị.
Nếu áp lực tưới máu mạch vành giảm hoặc không ổn định, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiều bệnh lý tim mạch nguy hiểm như suy tim, thiếu máu cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim.
Để được chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời, bạn nên đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh – nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia tim mạch đầu ngành, cùng mô hình điều trị đa chuyên khoa phối hợp chặt chẽ giữa: khoa Tim mạch, khoa Hồi sức cấp cứu, khoa Nội tiết, khoa Thần kinh… giúp xử lý hiệu quả các ca bệnh phức tạp. Hệ thống thiết bị hiện đại, cùng các kỹ thuật chẩn đoán tiên tiến… sẽ hỗ trợ đánh giá toàn diện tình trạng tưới máu cơ tim và đưa ra phác đồ điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân.
Để đặt lịch khám bệnh hoặc cần tư vấn các vấn đề tim mạch cùng với chuyên gia tại BVĐK Tâm Anh, Quý khách hàng vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Có thể thấy áp lực tưới máu mạch vành không chỉ là một chỉ số sinh lý, mà còn là dấu hiệu cảnh báo sớm cho nhiều vấn đề tim mạch nghiêm trọng. Việc theo dõi và duy trì CPP ở mức ổn định giúp đảm bảo cơ tim luôn được cung cấp đủ oxy, từ đó phòng tránh hiệu quả các tình trạng thiếu máu cơ tim, suy tim hay ngừng tim. Nếu bạn đang gặp các vấn đề về huyết áp hoặc có nguy cơ mắc bệnh tim mạch, hãy chủ động khám tim định kỳ để được theo dõi chỉ số CPP và tư vấn kịp thời từ chuyên gia.
