Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn: Nguyên nhân và cách điều trị

Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn là một trong những bệnh nguy hiểm do vi khuẩn phế cầu gây ra, bất kì ai cũng có nguy cơ mắc phải. Vậy, viêm tai giữa do phế cầu là gì? Điều trị như thế nào?

Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn là gì?

Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn là tình trạng nhiễm trùng ở tai giữa (nằm giữa màng nhĩ và tai trong), tác nhân gây bệnh do phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) – một loại vi khuẩn gram dương. Bất cứ ai cũng có nguy cơ mắc bệnh. Trong đó, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, người cao tuổi hoặc mắc bệnh mạn tính càng dễ bị bệnh do sức đề kháng kém.

Đây là một trong những căn bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra. Người bệnh có nguy cơ cao gặp phải những biến chứng nguy hiểm. Nghiêm trọng hơn, phế cầu khuẩn có khả năng kháng kháng sinh. Điều này gây khó khăn cho quá trình điều trị, ảnh hưởng đến khả năng hồi phục và sức khỏe của người bệnh.

Nguyên nhân viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Phế cầu khuẩn là một trong những tác nhân gây bệnh viêm tai giữa phổ biến. Vi khuẩn này tập trung chủ yếu ở vùng mũi họng. Khi có điều kiện thuận lợi (hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc bệnh đường hô hấp trên), chúng sẽ di chuyển vào tai giữa thông qua vòi nhĩ, gây tắc nghẽn và dẫn đến nhiễm trùng tai giữa. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm tai giữa do phế cầu có thể gồm: (1)

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, người cao tuổi.
• Mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên như viêm mũi, viêm họng, cảm lạnh…
• Mắc bệnh mạn tính như tiểu đường hoặc hen suyễn.
• Vệ sinh tai mũi họng không đúng cách hoặc sống trong môi trường ô nhiễm, khói bụi.

Triệu chứng viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Người bị viêm tai giữa do phế cầu khuẩn có thể xuất hiện triệu chứng đau nhức tai, nghe kém, tai chảy dịch bất thường, có cảm giác tai đầy hoặc áp lực. Khi nội soi hoặc chiếu đèn kiểm tra thấy màng nhĩ bị sưng, phản xạ ánh sáng bị dịch chuyển, màng nhĩ di động kém. Ngoài ra, trẻ em bị viêm tai giữa còn có những biểu hiện như:

• Sốt cao trên 39 độ C.
• Trẻ thường cố xoa hoặc kéo tai.
• Quấy khóc nhiều và khó chịu.
• Buồn nôn hoặc nôn, tiêu chảy.
• Ăn/bú kém.

Chẩn đoán viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Để chẩn đoán bệnh, các bác sĩ Tâm Anh sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng của người bệnh. Song song đó, bác sĩ sẽ chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán khác như:

• Nội soi tai: Dùng đèn soi hoặc máy nội soi để kiểm tra bên trong tai. Nếu màng nhĩ sưng lên, có khả năng tai bị nhiễm trùng.
• Đo nhĩ lượng: Dùng áp suất không khí để kiểm tra có dịch bên trong tai hay không.
• Đo thính lực: Kiểm tra mức độ phản xạ với âm thanh, có thể đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang Schuller 2 tai, CT vùng mũi xoang hoặc não, chụp MRI… Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện khi nghi ngờ bệnh có biến chứng.

Cách điều trị viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Điều trị bệnh viêm tai giữa do phế cầu khuẩn phụ thuộc vào độ tuổi, mức độ tổn thương và nhiều yếu tố khác nhau. Tùy vào từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp như: (2)

• Quản lý và theo dõi: Phần lớn trường hợp mắc bệnh có thể thuyên giảm sau vài ngày. Bác sĩ có thể chỉ định theo dõi đối với trẻ em từ 6 tháng – 2 tuổi hoặc 2 tuổi trở lên nếu xuất hiện những triệu chứng như đau nhẹ 1 hoặc 2 bên tai, sốt dưới 30 độ C.
• Sử dụng thuốc: Bác sĩ sẽ chỉ định dùng thuốc dựa trên độ tuổi, mức độ tổn thương, tình trạng nhiễm trùng và nhiều yếu tố khác. Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ về loại thuốc, liều lượng và thời gian sử dụng. Tránh tự ý mua thuốc và dùng sai cách, dẫn đến những tác dụng ngoài ý muốn. Những loại thuốc thường được dùng để điều trị gồm kháng sinh, thuốc giảm đau, thuốc kháng histamin, thuốc xịt mũi…
• Đặt ống thông màng nhĩ: Phương pháp này được cân nhắc khi điều trị bằng thuốc không hiệu quả hoặc nhiễm trùng lan rộng. Bác sĩ sẽ tạo một lỗ nhỏ trên màng nhĩ, làm sạch dịch trong tai và đặt vào một ống thông nhỏ. Điều này giúp không khí lưu thông và ngăn chặn dịch tích tụ.

Biến chứng viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Viêm tai giữa cấp tính do khuẩn phế cầu có thể chuyển thành mạn tính nếu không kiểm soát và điều trị kịp thời. Theo thời gian, bệnh còn có khả năng gây ra những biến chứng như:

1. Mất thính lực

Đây là một trong những biến chứng phổ biến của bệnh viêm tai giữa do phế cầu khuẩn. Mất thính lực có thể chỉ là tạm thời và sẽ biến mất khi khỏi nhiễm trùng. Tuy nhiên, bệnh tái phát hoặc tiến triển nặng có thể làm tổn thương màng nhĩ, dẫn đến mất thính lực vĩnh viễn.

2. Thủng màng nhĩ

Khoảng 5 – 10% trường hợp trẻ bị viêm tai giữa dẫn đến thủng màng nhĩ. Tai giữa bị viêm kéo dài khiến mủ và dịch nhầy tích tụ dày đặc trong tai giữa. Về lâu dài tạo áp lực lên màng nhĩ và làm rách màng nhĩ. Một số trường hợp màng nhĩ có thể tự lành, trong khi số khác cần phẫu thuật để can thiệp.

3. Viêm xương chũm

Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn nếu không được điều trị kịp thời có thể khiến tổn thương lan đến xương chũm (một phần của xương thái dương) và gây viêm. Nghiêm trọng hơn, tình trạng này còn có khả năng dẫn đến những biến chứng nội sọ như áp xe não, viêm màng não, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người bệnh.

4. Chậm phát triển ở trẻ

Viêm tai giữa ở trẻ kéo dài, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, ảnh hưởng đến khả năng nghe. Điều này khiến trẻ có thể chậm nói và phát triển trí não do không thể nghe rõ người khác nói.

5. Nhiễm trùng lây lan sang các bộ phận cơ thể khác

Nhiễm trùng tai giữa nếu không được điều trị kịp thời hoặc không đáp ứng tốt điều trị có nguy cơ lây lan sang những bộ phận khác. Tổn thương có thể di chuyển đến các mô lân cận, gây viêm xương chũm và hình thành u nang chứa mủ. Nặng hơn, bệnh còn có thể tấn công các mô trong hộp sọ như não và màng não, gây viêm màng não.

Biện pháp phòng ngừa viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa viêm tai giữa do phế cầu khuẩn hiệu quả, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi – những đối tượng có hệ miễn dịch yếu:

• Tiêm vắc xin phòng ngừa phế cầu khuẩn, cúm theo mùa và những loại vắc xin cần thiết khác theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Khám sức khỏe định kỳ 1 – 2 lần mỗi năm.
• Vệ sinh tai đúng cách bằng tăm bông hoặc khăn mềm thấm ướt rồi lau nhẹ vành tai và vùng sau tai. Tránh lấy ráy tai thường xuyên hoặc dùng vật nhọn ngoáy sâu vào trong tai.
• Rửa tay thường xuyên với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, chạm tay vào các bề mặt bẩn.
• Nuôi trẻ bằng sữa mẹ ít nhất 6 tháng đầu đời, hạn chế để trẻ ngậm ti giả.
• Giữ ấm cơ thể vào mùa lạnh.
• Bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết, uống đủ nước.
• Đeo khẩu trang khi đến những khu vực đông người hoặc nhiều khói bụi.
• Tránh thói quen chạm tay lên mắt, mũi và miệng.
• Nếu mắc cảm lạnh hoặc các bệnh đường hô hấp trên, người bệnh nên điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ để hạn chế bệnh tiến triển nặng, gây viêm tai giữa.

Chăm sóc người bị viêm tai giữa do phế cầu khuẩn

Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc người bị viêm tai giữa do phế cầu khuẩn, giúp giảm triệu chứng, rút ngắn thời gian hồi phục và phòng ngừa biến chứng:

• Vệ sinh tai và mũi: Nếu tai chảy dịch, người chăm sóc không nên dùng bông bịt kín tai hoặc lau quá sâu. Thay vào đó, chỉ cần để dịch thoát ra ngoài một cách tự nhiên. Tránh để nước lọt vào tai, đặc biệt là khi tắm, vì có thể khiến bệnh nặng hơn. Đồng thời, cần vệ sinh mũi cho người bệnh bằng nước muối sinh lý 2 – 3 lần mỗi ngày.
• Chế độ ăn uống: Người chăm sóc nên chuẩn bị những loại thức ăn dễ tiêu hóa và đầy đủ chất dinh dưỡng, cho người bệnh uống đủ nước. Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi, hãy cho trẻ bú mẹ hoàn toàn và có thể cân nhắc tăng số lần bú. Đối với trẻ bú bình, nên giữ trẻ ở tư thế ngồi thẳng khi bú, tránh cho bú nằm.
• Lối sống và sinh hoạt: Lưu ý rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, tiếp xúc với đồ dùng bẩn. Không sử dụng chung các vật dụng cá nhân như bàn chải, khăn tắm… Trường hợp trẻ nhỏ mắc bệnh, người thân nên cho trẻ ở nhà để chăm sóc và theo dõi.

Câu hỏi liên quan

1. Ai có nguy cơ cao mắc viêm tai giữa do phế cầu?

Bất cứ ai cũng có thể mắc viêm tai giữa do phế cầu khuẩn. Tuy nhiên, nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn nếu thuộc một trong những đối tượng sau:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
• Người cao tuổi.
• Người mắc bệnh mạn tính.
• Mắc bệnh cảm lạnh và các bệnh về đường hô hấp trên.
• Tiền sử gia đình có người bị mắc viêm tai giữa.
• Sống trong khu vực không khí ô nhiễm, thường xuyên tiếp xúc với khói bụi và khói thuốc lá.

2. Viêm tai giữa do phế cầu có lây không?

Viêm tai giữa do phế cầu không lây từ người sang người. Tuy nhiên, tác nhân gây bệnh là vi khuẩn phế cầu có thể lây lan qua đường hô hấp khi người mang mầm bệnh ho hoặc hắt hơi. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể khi gặp điều kiện thuận lợi có thể gây viêm tai giữa hoặc những bệnh khác như viêm họng, viêm kết mạc, viêm phổi…

3. Viêm tai giữa do phế cầu có nguy hiểm không?

Đây là bệnh lý nguy hiểm và cần được điều trị kịp thời. Nếu không, bệnh có thể chuyển thành mạn tính, khiến người bệnh nghe kém hoặc điếc. Ngoài ra, tai giữa nằm gần nhiều cơ quan quan trọng như xương chũm, màng nhĩ, não… Vì vậy, tình trạng viêm không được can thiệp nhanh chóng sẽ làm tăng nguy cơ tổn thương những cơ quan xung quanh, đe dọa tính mạng của người bệnh.

4. Khi nào nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế?

Người bệnh nên đến thăm khám ngay khi nhận thấy những dấu hiệu bất thường như:

• Sốt cao kéo dài;
• Đau nhức tai nhiều ngày liền không thuyên giảm;
• Có mủ hoặc chất lỏng chảy ra từ tai;
• Đối với trẻ nhỏ, cần theo dõi những biểu hiện như sốt cao, quấy khóc, nghe kém, chán ăn…

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Viêm tai giữa do phế cầu khuẩn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời. Vì vậy, nếu phát hiện những triệu chứng bất thường như đau tai, chảy dịch hoặc suy giảm khả năng nghe, người bệnh nên thăm khám với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị theo phương pháp tốt nhất.