Trẻ sơ sinh bị táo bón kéo dài khiến trẻ có nguy cơ bị nứt kẽ hậu môn, sa trực tràng, hay tích tụ độc tố trong cơ thể,… Nguyên nhân khiến trẻ sơ sinh bị táo bón? Làm sao để phòng ngừa và điều trị nếu bé rơi vào tình trạng này? Bài viết này sẽ cung cấp cho mẹ những thông tin hữu ích, đồng thời, giải đáp cho mẹ những thắc mắc về táo bón ở trẻ sơ sinh.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Táo bón ở trẻ sơ sinh là tình trạng trẻ gặp khó khăn khi đi tiêu hoặc đi tiêu không thường xuyên như bình thường. Tình trạng này không phổ biến nhưng nếu trẻ mắc phải, mẹ cần phát hiện và có biện pháp điều trị sớm. (1)
Trẻ sơ sinh có thể bị táo bởi mỏi nhiều nguyên nhân khác nhau. Do đó, khi trẻ sơ sinh bị táo bón, mẹ cần phát hiện sớm và có phương pháp điều trị phù hợp. (2)
Trong một số trường hợp, bé gặp khó khăn đi đại tiện, đau rát hậu môn khi cố gắng đẩy phân ra ngoài. Điều này khiến trẻ cảm thấy sợ hãi và có xu hướng cố nhịn đi tiêu khiến tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh ngày càng nghiêm trọng hơn, kéo dài hơn.
Thông thường, trẻ sơ sinh bị táo bón khi bắt đầu chuyển từ sữa mẹ sang sữa công thức và các loại thức ăn đặc, hay chuyển từ các loại thức ăn nhuyễn sang thức ăn thô hơn. Sự thay đổi trong chế độ ăn uống hằng ngày của trẻ sơ sinh khiến cơ chế nhu động ruột của bé không kịp làm quen, dẫn đến táo bón. Bên cạnh đó, sự mất cân bằng trong chế độ dinh dưỡng, chế độ ăn thiếu chất xơ và chất lỏng cũng có thể khiến tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh xảy ra và trở nên nghiêm trọng hơn.
Trẻ sơ sinh đang được nuôi ăn bằng sữa mẹ hoàn toàn cũng có thể bị táo bón do sự thay đổi trong chế độ dinh dưỡng của mẹ gây ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ. Nếu mẹ thường xuyên ăn các loại thức ăn cay nóng, khó tiêu, ít chất xơ, nhiều đạm, hay ăn uống thiếu chất, ăn ngủ không hợp lý khiến sữa bị giảm chất lượng,…, thì trẻ dễ bị táo bón khi nạp vào cơ thể những chất dinh dưỡng này.
Hầu hết các thay đổi trong thói quen sinh hoạt đều có thể ảnh hưởng đến chức năng ruột của trẻ sơ sinh, khiến trẻ khó đi tiêu, dẫn đến táo bón ở trẻ sơ sinh. Sự thay đổi thói quen này cơ thể là sự thay đổi về thời tiết như thời tiết quá nóng hay quá lạnh, sự thay đổi chỗ ngủ, thay đổi môi trường,…
Táo bón ở trẻ sơ sinh có thể sẽ thường xuất hiện hơn nếu trẻ uống sữa công thức. Điều này có thể được lý giải bởi sữa công thức chứa quá nhiều đạm khiến trẻ không tiêu hóa được hết lượng đạm trong sữa. Nếu đây chính là nguyên nhân khiến trẻ bị táo bón, mẹ nên thay đổi một loại sữa khác và bắt đầu tập cho bé uống với liều lượng đúng theo hướng dẫn sử dụng được ghi trên bao bì. Bên cạnh đó, mẹ nên hạn chế cho trẻ dùng quá nhiều các chế phẩm từ sữa như phô mai, váng sữa,…
Ngoài ra, trẻ sơ có thể bị táo bón bởi một số bệnh lý nguy hiểm hiếm gặp như: gặp vấn đề với các đầu dây thần kinh trong ruột, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh, thiết hụt tuyến giáp hay một số vấn đề liên quan đến tủy sống.
Khi trẻ sơ sinh bị táo bón, phân của trẻ sẽ trở nên khô cứng hơn bình bình thường. Trường hợp nặng phân có dạng viên nhỏ như phân dệ. Điều này gây cảm thấy đau đớn, căng thẳng và khiến trẻ khóc khi đi tiêu. Hơn nữa, khi đi tiêu, bé thường phải cong lưng, thắt chặt mông, có thể tạo ra những âm thanh khi rặn, mặt đỏ và rặn lâu. Từ đó, táo bón trở thành nỗi ám ảnh của trẻ sơ sinh. (3)
Trẻ bị táo bón có tần suất đi tiêu thấp hơn bình thường. Tuy nhiên, tần suất đi tiêu hằng ngày của mỗi trẻ là khác nhau. Nó tùy thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, chế độ dinh dưỡng,… Đối với trẻ sơ sinh bú sữa mẹ hoàn toàn, nếu trẻ không đi tiêu trong vài ngày, mẹ không nên quá lo lắng vì đây không phải là điều bất thường, bé có thể đi tiêu 1 lần/tuần hoặc đi tiêu mỗi ngày một lần, sau khi bú.
Nếu tình trạng táo bón ở trẻ không được phát hiện sớm, táo bón kéo dài sẽ khiến trẻ kém ăn, không chịu bú mẹ do lượng thức ăn được nạp vào cơ thể không được hấp thụ hay đào thải ra ngoài. Từ đó, khiến trẻ cảm bị đầy bụng, trướng bụng, khó chịu, thường xuyên quấy khóc bất thường, ngủ không ngon giấc, sụt cân nhanh chóng.
Các biện pháp điều trị táo bón ở trẻ sơ sinh thường hướng về điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và rèn luyện cho trẻ các thói quen mới để khắc phục tình trạng này. (4)
Rèn luyện thói quen vệ sinh là một trong những mẹo trị táo bón hiệu quả nhất. Một số nghiên cứu cho thấy thời điểm tốt nhất để đi vệ sinh là sau bữa ăn.
Thói quen đi vệ sinh của bé cần được xây dựng dựa trên khoảng thời gian bé thường đi vệ sinh nhất và cữ ăn của trẻ để xác định thời gian đi tiêu, tình trạng đi tiêu của trẻ. Bằng cách này, mẹ có thể xác định thời gian “xi” hợp lý và rèn luyện cho bé thói quen đi vệ sinh mỗi lần mẹ phát ra tiếng “xi”.
Ngoài ra, nếu trẻ bị táo bón nặng, mẹ có thể dung nước ấm để kích thích cơ vòng hậu môn thả lỏng, giúp bé dễ đi ngoài hơn. Đồng thời, tắm nước ấm cũng khiến trẻ cảm thấy thoải mái và thư giãn hơn, làm dịu cảm giác đau tức vùng bụng do đầy hơi, táo bón.
Việc massage theo chiều kim đồng hồ đều đặn cho bé mỗi ngày sẽ kích thích nhu động ruột của trẻ hoạt động linh hoạt hơn, từ đó hỗ trợ việc đẩy phân ra ngoài. Mẹ có thể massage cho bé theo cách sau:
Bằng cách xoa bóp này, lượng thức ăn khó tiêu còn tích trữ trong dạ dày bé sẽ được làm mềm và dễ dàng di chuyển qua hệ thống đường ruột xuống hậu môn của bé. Bên cạnh đó, mẹ có thể kết hợp di chuyển chân của trẻ theo chuyển động khi đạp xe đạp trong tư thế nằm ngửa để giảm căng thẳng cho ruột, giúp ruột hoạt động dễ dàng hơn, cải thiện tình trạng táo bón.
Trẻ sơ sinh bị táo bón, bố mẹ nên hỗ trợ bé vận động. Trẻ được vận động nhiều hơn không chỉ giúp trẻ rèn luyện một cơ thể dẻo dai, khỏe mạnh mà còn giúp các cơ quan trong hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
Đối với trẻ sơ sinh còn đang bú mẹ hoàn toàn, mặc dù trẻ sơ sinh bị táo bón sẽ kén ăn hay thậm chí là bỏ bú nhưng mẹ nên cố gắng cho con bú đủ sữa trong mỗi cữ bú. Bên cạnh đó, mẹ nên cân chỉnh lại chế độ dinh dưỡng hằng ngày của mình, thêm nhiều chất xơ, chất khoáng và vitamin, uống đủ nước. Các chất này sẽ dung nạp vào bên trong cơ thể, chuyển hóa vào sữa mẹ giúp trẻ hấp thụ dễ dàng, từ đó giúp phân của trẻ mềm hơn, dễ bị đẩy ra ngoài, cải thiện tình trạng táo bón. Hơn nữa, mẹ nên bổ sung sữa chua vào chế độ dinh dưỡng hằng ngày để tăng cường lợi khuẩn, hỗ trợ hệ tiêu hóa. Mẹ hạn chế các món ăn cay, nóng, thức uống có cồn,…
Đối với trẻ đang dùng sữa công thức, mẹ nên chú ý pha sữa đúng theo chỉ dẫn, đo đủ lượng nước trước khi thêm bột vào để đảm bảo pha đúng tỷ lệ giữa nước và sữa. Ngoài ra, mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ và thử thay đổi loại sữa cho bé.
Đối với trẻ đã bắt đầu ăn dặm, mẹ nên chú ý bổ sung đủ các chất dinh dưỡng cần thiết trong thực đơn của bé, đồng thời, bổ sung thêm một số loại trái cây, rau quả để tăng cường lượng chất xơ cho trẻ. Một số loại thực phẩm giúp cải thiện tình trạng táo bón hiệu quả gồm:
Để ngăn ngừa tình trạng táo bón ở trẻ sơ sinh, mẹ có thể thực hiện một số biện pháp sau:
Táo bón ở trẻ sơ sinh thương không nghiêm trọng nhưng nó có thể gây ám ảnh cho trẻ khiến tình trạng táo bón bị kéo dài, gây táo bón mãn tính. Hơn nữa, trẻ sợ hãi mỗi lần đi tiêu và có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm khi cố gắng đẩy phân ra ngoài như nứt hậu môn, sa trực tràng,… (5). Do đó, nếu mẹ đã thử các cách điều trị táo bón thông thường nhưng tình trạng táo bón của bé vẫn không được cải thiện hoặc xuất hiện các dấu hiệu bất thường:
Trẻ uống sữa công thức sẽ đi tiêu ít hơn, phân có thể không to mà nhỏ như viên bi, phân dê, bé dễ bị táo bón hơn trẻ uống sữa mẹ. Do đó, khi phai sữa công thức, mẹ nên chú ý:
Một số nghiên cứu cho thấy trong sữa mẹ có chứa chất nhuận tràng tự nhiên có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa cho trẻ sơ sinh. Do đó, trẻ bú mẹ hoàn toàn rất hiếm bị táo bón.
Thông thường, trẻ có thể đi tiêu sau mỗi lần bú hoặc thậm chí đi tiêu 1 lần/tuần đối với trẻ lớn hơn. Lưu ý, trẻ đi tiêu ít không phải là táo bón nếu phân của trẻ vẫn mềm.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trẻ sơ sinh bị táo bón không phải là một vấn đề hiếm gặp. Tuy nhiên, khi phát hiện trẻ bị táo bón, mẹ nên đưa bé đến gặp bác sĩ để được kiểm tra, xác định nguyên nhân chính xác gây táo bón và được hướng dẫn phương pháp điều trị phù hợp.
Giản Đơn
