Táo bón là một trong những “bệnh lý” thường gặp ở trẻ em, báo hiệu hệ tiêu hóa trẻ không khỏe mạnh, chế độ ăn uống thiếu chất xơ, thiếu nước. Táo bón ở trẻ em lâu ngày sẽ ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, gây khó khăn cho việc điều trị. Vậy làm thế nào để nhận biết sớm dấu hiệu trẻ bị táo bón, nguyên nhân là gì và có những phương pháp nào điều trị hiệu quả?
Thống kê cho thấy, ít nhất 30% trẻ bị táo bón cần được điều trị và chăm sóc một cách khoa học. Trẻ bị táo bón nặng và kéo dài sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, gây khó khăn cho việc điều trị. Do đó, bố mẹ cần trang bị kiến thức cơ bản về triệu chứng của bệnh để sớm nhận biết, ngăn chặn bệnh kéo dài.
Táo bón ở trẻ em là tình trạng trẻ đi tiêu không thường xuyên (ít hơn 3 lần/tuần) hoặc đi tiêu khó khăn, đau đớn, khó chịu gây căng thẳng cho chính bản thân trẻ và gia đình. Một số trường hợp táo bón không phải do bệnh tật hoặc nguyên nhân nào khác được gọi là táo bón vô căn. Do đó, bố mẹ cần sớm nhận biết táo bón ở trẻ em để ngăn chặn tình trạng táo bón kéo dài (mãn tính). (1)
Theo tiêu chuẩn của NICE (National Institute for Health and Care Excellence) năm 2010, táo bón sẽ được xác định nếu có ít nhất 2 trong số các tiêu chí sau:
Táo bón ở trẻ em có rất nhiều cách phân loại như phân loại theo nguyên nhân, bệnh lý… Nhưng để tiếp cận nhanh chóng và hạn chế bỏ sót bệnh lý, trẻ bị táo bón có thể chia làm hai nhóm:
Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em được chia thành 2 nhóm chính:
Trẻ thường bị táo bón do chế độ ăn ít chất xơ, dư thừa chất béo có nguồn gốc từ động vật, ăn nhiều đường, uống không đủ nước; lười vận động; thường xuyên trì hoãn việc đại tiện. Trẻ nhịn đi tiêu càng lâu thì phân trong ruột càng to dẫn đến việc đi tiêu càng khó khăn. Đây cũng là nguyên nhân gây táo bón mãn tính ở trẻ.
Ở trẻ nhũ nhi, có thể do việc chuyển từ sữa mẹ sang sữa công thức hoặc khi chuyển từ thức ăn lỏng sang thức ăn đặc. Trẻ đến tuổi đi học liên quan đến việc thường xuyên trì hoãn việc đại tiện do sợ cô giáo hay nhà vệ sinh bẩn.
Trẻ sẽ dễ bị táo bón hơn nếu mắc phải một số bệnh lý thực thể như: bệnh nứt hậu môn, tắc nghẽn ống tiêu hóa do khối u, trĩ huyết khối, trực tràng dãn lớn… Bên cạnh đó, táo bón ở trẻ em có thể do một số bệnh lý như bệnh về thần kinh (Hirschsprung, chấn thương đầu, tủy sống); vấn đề tâm lý (trầm cảm, rối loạn lo âu); rối loạn nội tiết (chuyển hóa tăng canxi máu, hạ kali máu); bệnh tuyến giáp (cường giáp, suy giáp); bệnh mô liên kết (xơ cứng bì, lupus); nhiễm độc chì.
Ngoài ra, trẻ có thể bị táo bón do tác dụng phụ của một số loại thuốc như: thuốc chống trầm cảm; thuốc kháng cholinergic; thuốc kháng axit; thuốc lợi tiểu; thuốc chống viêm không steroid (ibuprofen, diclofenac); thuốc chứa codein và morphin; thuốc chống co giật, thuốc sắt…
Nếu trẻ bị táo bón có nhu động bình thường, nguyên nhân thường là do rối loạn cơ chế tống phân, bắt nguồn từ các vấn đề ở cơ thắt, cơ vòng hậu môn. Trẻ mắc phải loại táo bón này thường khó phát hiện thông qua thăm khám thông thường.
Táo bón ở trẻ em có thể là do hoạt động của nhu động ruột kém. Trẻ bị táo bón do nguyên nhân này thường có các triệu chứng kèm theo như chướng bụng, ít có nhu cầu đại tiện.
Ở một số trẻ, táo bón xảy ra do rối loạn chức năng sàn chậu. Hậu môn, trực tràng cũng nằm trong số các cơ quan bị ảnh hưởng và dẫn đến tình trạng táo bón. Trẻ bị táo bón do nguyên nhân này, khi đi tiêu thường phải rặn nhiều, đại tiện không hết phân, cần sự hỗ trợ mới có thể tống phân ra ngoài hết được.
Xem thêm: Trẻ đi tiêm phòng về bị táo bón phải làm sao?
Bên cạnh việc đi đại tiện ít hơn bình thường, phân cứng hơn, trẻ bị táo bón có thể gặp các triệu chứng sau:
Một số trường hợp trẻ có biểu hiện ngứa ở hậu môn, khi đi đại tiện thấy máu tươi trong phân. Nguyên nhân là do phân cứng cọ xát với hậu môn dẫn đến hình thành các vết nứt ở trên da xung quanh hậu môn. Tình trạng này sẽ nguy hiểm hơn nếu vết nứt không được xử trí đúng cách mà biến chứng thành ổ viêm hoặc ổ áp xe. (2)
Ở những trường hợp táo bón nặng có thể gây tắc ruột do cục phân lớn mắc kẹt trong trực tràng. Tình trạng này có thể dẫn đến các triệu chứng khác như thường xuyên thấy phân dính vào quần ở dạng bết (són phân), hoặc có chất nhầy dính trong phân. Bố mẹ cần lưu ý triệu chứng này, tránh nhầm lẫn với tiêu chảy, cần tham khảo ý kiến tư vấn của bác sĩ để được điều trị đúng cách.
Đặc biệt, một số trẻ gắng sức rặn hoặc căng thẳng, lo lắng vì không thể đi ngoài sẽ có nguy cơ mắc bệnh trĩ nội, trĩ ngoại, hoặc kết hợp cả hai. Đây là bệnh lý gây ngứa, đau và có thể làm chảy máu.
Khám cho trẻ bị táo bón sẽ bao gồm khám lâm sàng và thực hiện một số cận lâm sàng liên quan:
Bác sĩ sẽ cần bố mẹ cung cấp thêm một số thông tin về chế độ dinh dưỡng hàng ngày của trẻ, tần suất đi tiêu, tình trạng táo bón ở trẻ em đã kéo dài bao lâu, tiền sử bệnh, tính chất phân, các triệu chứng đi kèm… Tiếp đó, bác sĩ sẽ khám lâm sàng cho trẻ, bao gồm:
Sau khi khám lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện một số cận lâm sàng liên quan để xác định nguyên nhân cụ thể gây táo bón ở trẻ em:
Khi trẻ bị táo bón, bố mẹ không nên quá lo lắng mà hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế có chuyên khoa Nhi uy tín để được thăm khám và hướng dẫn xử trí đúng cách. (3)
Cân chỉnh lại chế độ dinh dưỡng và thói quen ăn uống hàng ngày là điều cần thiết để cải thiện tình trạng táo bón ở trẻ em:
Bố mẹ nên khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn, tránh để trẻ ngồi yên xem tivi quá nhiều. Thường xuyên tham gia các hoạt động vừa sức, đều đặn sẽ giúp hỗ trợ nhu động ruột hoạt động hiệu quả hơn.
Việc trì hoãn đại tiện sẽ khiến táo bón ở trẻ em ngày càng nghiêm trọng hơn. Vì vậy, bố mẹ nên tạo cho trẻ thói quen đi đại tiện phù hợp. Tốt nhất, nên cho trẻ đi tiêu vào một khung giờ mỗi ngày để hình thành giờ sinh học cho cơ thể.
Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng một số thuốc chống táo bón để trẻ đi ngoài bình thường. Thuốc này được sử dụng hằng ngày nhằm làm phân mềm, trẻ đi ngoài không đau đớn, không sợ hãi, khôi phục thói quen đi ngoài đều đặn. Bố mẹ cần cho trẻ sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ để có kết quả tốt nhất.
Thụt hậu môn có thể được thực hiện khi trẻ không thể đi đại tiện được. Bố mẹ nên tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ về loại thuốc, cách dùng, cách thụt hậu môn để đảm bảo hiệu quả và an toàn cho trẻ.
Nếu trẻ bị táo bón do các bệnh lý ngoại nhi như bệnh Hirschsprung, dị dạng hậu môn trực tràng… bác sĩ có thể sẽ chỉ định điều trị táo bón cho trẻ bằng phương pháp phẫu thuật.
Trẻ bị táo bón có nguy hiểm không sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây táo bón và cách chăm sóc, điều trị táo bón ở trẻ em. Nếu nguyên nhân táo bón do các bệnh lý nguy hiểm như tắc ruột, Hirschsprung… trẻ cần được hỗ trợ y tế ngay lập tức. Táo bón tái đi tái lại, kéo dài không chỉ là vấn đề về sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và sự phát triển của trẻ.
Táo bón là bệnh lý rối loạn tiêu hóa phổ biến ở trẻ nhỏ khiến nhiều bố mẹ chủ quan, không quan tâm điều trị đúng mức. Khi trẻ bị táo bón nặng và kéo dài sẽ có nguy cơ gặp nhiều biến chứng nguy hiểm như:
Bên cạnh các biến chứng nguy hiểm, nếu tình trạng kéo dài có thể gây nên những hậu quả táo bón ở trẻ em như:
Một số biện pháp góp phần phòng ngừa hiệu quả bệnh lý táo bón ở trẻ em, gồm:
Đa số táo bón có thể tự điều trị tại nhà, song nếu gặp phải các tình trạng sau bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được bác sĩ thăm khám và điều trị như táo bón kèm theo dấu hiệu cảnh báo; táo bón kéo dài không khỏi mặc dù đã áp dụng nhiều biện pháp chữa trị khác nhau tại nhà, quấy khóc nhiều, bỏ bú, sụt cân… (4)
Trẻ bị táo bón thỉnh thoảng có xuất hiện vài cơn đau bụng, mức độ nhẹ là phổ biến. Đó là kết quả của việc phân tích tụ trong đường ruột quá nhiều, trẻ cần đi đại tiện. Tuy nhiên, nếu trẻ đau bụng một cách đột ngột, đau dữ dội, liên tục kéo dài mà không thuyên giảm thì có thể đây là dấu hiệu của các biến chứng nguy hiểm như:
Lúc này, bố mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế uy tín nhanh nhất để có thể can thiệp kịp thời.
Đau bụng, buồn nôn, nôn, trướng bụng, không đi tiêu. Đây là tình trạng cực kỳ nguy hiểm, bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín ngay lập tức.
Xem thêm: Trẻ bị táo bón và nôn trớ xử lý như thế nào?
Đau bụng và đầy hơi là do sự phát triển quá mức của các vi khuẩn gây hại trong đường ruột.
Sau khi trẻ đi đại tiện, nếu bố mẹ thấy phân lẫn máu, trong giấy lau có vệt máu đỏ tươi thì nên đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế vì đó có thể là dấu hiệu của vết nứt ở hậu môn, u hoặc polyp vùng hậu môn trực tràng.
Được đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khang trang, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại nhất thế giới, quy tụ đội ngũ y bác sĩ là những chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực Nhi – Sơ sinh… Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cam kết mang đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ một cách toàn diện và tối ưu. Không gian bệnh viện, phòng khám, khu vui chơi cho trẻ được bố trí thân thiện, giúp trẻ vui chơi thoải mái, quên đi các triệu chứng khó chịu của bệnh.
Thêm vào đó, hệ thống chống nhiễm khuẩn nghiêm ngặt theo tiêu chuẩn quốc tế… đảm bảo trẻ được bảo vệ hoàn toàn trong suốt thời gian tại bệnh viện, tránh tình trạng lây nhiễm chéo.
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp khi trẻ bị táo bón, bố mẹ có thể tham khảo:
Lựa chọn thực phẩm phù hợp, lành mạnh là cách tốt nhất để ngăn ngừa táo bón ở trẻ em. Bố mẹ nên ưu tiên cho trẻ ăn những thực phẩm giàu chất xơ và nước như các loại rau lá xanh, cà rốt, bí đỏ, táo, lê, mận… ngũ cốc nguyên hạt. Đồng thời, các thực phẩm giàu probiotic như sữa chua không đường sẽ hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột, góp phần cải thiện quá trình tiêu hóa.
Mọc răng không phải là nguyên nhân trực tiếp gây táo bón ở trẻ em. Tuy nhiên, trong giai đoạn mọc răng, trẻ có thể bị táo bón do sự thay đổi về chế độ ăn uống và tâm lý. Khi mọc răng, trẻ thường xuyên chảy nước dãi, gây khó chịu và stress, có thể dẫn đến biếng ăn, nhu động ruột kém hiệu quả.
Có, trong một số trường hợp táo bón là nguyên nhân gây chảy máu đường ruột, hậu môn ở trẻ. Khi bị táo bón, phân trở nên khô, cứng, gồ ghề, khó di chuyển trong hệ ruột. Điều này có thể gây tổn thương niêm mạc ruột, chảy máu hậu môn, nứt kẽ hậu môn khi trẻ gắng sức rặn để tống phân ra ngoài.
Có, đau bụng là một triệu chứng thường gặp khi trẻ bị táo bón. Cơn đau bụng thường xảy ra ở vùng bụng dưới, có thể xảy ra ở mức độ nhẹ hoặc đau bụng dữ dội, âm ĩ tùy từng trẻ.
Táo bón không phổ biến ở trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn có thể xảy ra do mẹ cho con bú có chế độ dinh dưỡng không phù hợp, thiếu nước.
Để được tư vấn và đặt lịch hẹn với các chuyên gia Nhi – Sơ sinh hàng đầu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách hàng vui lòng liên hệ đến:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Táo bón ở trẻ em là một trong những bệnh lý rối loạn tiêu hóa phổ biến ở trẻ. Việc trang bị những kiến thức cơ bản về cách xử trí và chăm sóc trẻ đúng cách giúp bố mẹ có hướng điều trị táo bón ở trẻ hiệu quả, bảo vệ trẻ luôn khỏe mạnh và phát triển thông minh.
