Rối loạn tuyến giáp có biểu hiện gì? Chữa như thế nào?

Rối loạn tuyến giáp là một nhóm gồm nhiều bệnh lý liên quan đến chức năng hoặc cấu trúc như: cường giáp, suy giáp, nhân giáp, viêm giáp… Nữ giới thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới, nhất là ở các giai đoạn thay đổi hormone như dậy thì, mang thai hoặc mãn kinh. Vậy người bệnh có biểu hiện thế nào? Điều trị ra sao? Bài viết sau đây sẽ cung cấp các thông tin chi tiết.

Tìm hiểu về rối loạn tuyến giáp

Rối loạn tuyến giáp là tình trạng bất thường về chức năng hoặc cấu trúc, gây ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan đích. (1)

Có 2 nhóm rối loạn chính:

• Rối loạn chức năng: cường giáp, suy giáp.
• Rối loạn cấu trúc: nhân giáp, u giáp, ung thư giáp.

Ngoài ra, các bệnh tự miễn hoặc nhiễm virus cũng có thể gây rối loạn hormone ở tuyến này, chẳng hạn: viêm giáp Hashimoto, bệnh Basedow, viêm giáp sau sinh, viêm giáp cấp tính, mạn tính…

Các rối loạn chính của tuyến giáp

Có 2 rối loạn chức năng chính là tăng chức năng giáp (cường giáp) và giảm chức năng giáp (suy giáp):

1. Cường giáp

Là tình trạng sản xuất quá nhiều hormone T3 và T4, làm tăng tốc độ chuyển hóa của cơ thể. Người bệnh cường giáp thường có các triệu chứng như: tim đập nhanh, hồi hộp, run tay, sụt cân bất thường, ra nhiều mồ hôi, dễ cáu gắt, mất ngủ, rối loạn kinh nguyệt…

Nguyên nhân chủ yếu gây cường giáp là bệnh Basedow, tiếp theo là bướu nhân độc hoặc viêm giáp giai đoạn đầu. Nếu không được điều trị kịp thời, cường giáp có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như rung nhĩ, suy tim hoặc cơn bão giáp.

2. Suy giáp

Là tình trạng tuyến giáp kém hoạt động, không sản xuất đủ hormone giáp để đáp ứng nhu cầu của cơ thể, khiến quá trình chuyển hóa chậm lại. Người bệnh có các dấu hiệu: mệt mỏi, tăng cân bất thường, da khô, rụng tóc, phù niêm, chậm chạp, dễ buồn ngủ, trầm cảm nhẹ, táo bón, rối loạn kinh nguyệt…

Nguyên nhân thường gặp của suy giáp là do viêm giáp Hashimoto; thiếu i-ốt (thường xảy ra đối với những người sống ở vùng trung du, đồi núi xa biển); người bệnh có tiền sử phẫu thuật hoặc xạ trị. Suy giáp kéo dài không được điều trị có thể dẫn đến biến chứng như suy giảm khả năng sinh sản, ảnh hưởng sức khỏe tâm thần, hôn mê phù niêm (có thể đe dọa tính mạng người bệnh)…

Lý do gây ra rối loạn tuyến giáp

Mỗi bệnh rối loạn tuyến giáp có những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau, như:

1. Cường giáp

Nguyên nhân:

• Bệnh Basedow: do rối loạn tự miễn, cơ thể tự tạo kháng thể kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức.
• Bướu giáp nhân độc: nhân giáp tự tiết hormone, khiến nồng độ hormone giáp trong cơ thể tăng cao.
• Viêm giáp: giai đoạn đầu của viêm giáp Hashimoto hoặc viêm giáp bán cấp có thể gây giải phóng nhiều hormone giáp.
• Dùng quá liều hormone tổng hợp.

Yếu tố nguy cơ:

• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh giáp tự miễn.
• Giới tính nữ.
• Stress kéo dài, nhiễm trùng, hút thuốc lá.
• Thừa i-ốt do ăn nhiều thực phẩm giàu i-ốt (tảo biển, rong biển, hải sản…) hoặc dùng thuốc chứa i-ốt (thuốc chứa hoạt chất amiodaron, thuốc cản quang).

2. Suy giáp

Nguyên nhân:

• Viêm Hashimoto: là bệnh tự miễn phổ biến nhất gây phá hủy mô.
• Thiếu i-ốt: thường gặp ở vùng thiếu hụt i-ốt.
• Sau phẫu thuật hoặc xạ trị.
• Dùng các thuốc chứa hoạt chất lithium, amiodaron, interferon.
• Do yếu tố bẩm sinh: tuyến giáp lạc chỗ, loạn sản, rối loạn tổng hợp hormone giáp.

Yếu tố nguy cơ:

• Nữ giới trung niên và lớn tuổi.
• Tiền sử bệnh tuyến giáp hoặc từng chiếu xạ vùng cổ.
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh giáp tự miễn.
• Hấp thu thiếu/thừa i-ốt.

3. Các rối loạn khác

• Bướu giáp: thường do thiếu i-ốt mạn tính hoặc đôi khi do thừa i-ốt, do bệnh tự miễn.
• Ung thư giáp: liên quan đến yếu tố di truyền, phơi nhiễm phóng xạ, viêm giáp mạn tính.
• Viêm giáp bán cấp, viêm giáp sau sinh: thường liên quan đến yếu tố miễn dịch hoặc do nhiễm virus.

Rối loạn tuyến giáp có biểu hiện gì?

Người bệnh có biểu hiện khác nhau tùy theo nguyên nhân rối loạn, loại rối loạn, mức độ rối loạn:

1. Cường giáp

• Triệu chứng toàn thân: sụt cân bất thường, mệt mỏi, yếu cơ, run tay.
• Tim mạch: tim đập nhanh, hồi hộp, tăng huyết áp tâm thu.
• Thần kinh: dễ cáu gắt, lo lắng, mất ngủ, kém tập trung.
• Tiêu hóa: tiêu chảy, thường có cảm giác đói.
• Da và tóc: da ấm, tóc dễ gãy rụng.
• Sinh dục: rối loạn kinh nguyệt ở nữ, giảm ham muốn ở nam giới.

Người bệnh cường giáp do Basedow có thể có triệu chứng lồi mắt, phù niêm trước xương chày.

2. Suy giáp

• Triệu chứng toàn thân: mệt mỏi, tăng cân bất thường, chịu lạnh kém.
• Tim mạch: nhịp tim chậm, hạ huyết áp.
• Thần kinh: chậm chạp, giảm trí nhớ, ngủ nhiều, trầm cảm.
• Tiêu hóa: táo bón mạn tính, chán ăn.
• Da và tóc: da khô, thô ráp, phù niêm, tóc rụng, khàn tiếng.
• Sinh dục: rối loạn kinh nguyệt ở nữ, giảm ham muốn ở nam giới.

Rối loạn tuyến giáp có nguy hiểm không?

Bệnh có thể nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bởi đây là tuyến nội tiết quan trọng, điều hòa nhiều chức năng của cơ thể. Tùy vào mức độ rối loạn và thời gian bệnh, bệnh sẽ gây biến chứng như:

1. Cường giáp

• Làm tim đập nhanh kéo dài, gây rối loạn nhịp tim, suy tim, rung nhĩ.
• Sụt cân bất thường, yếu cơ.
• Phụ nữ mang thai bị cường giáp có thể tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, tiền sản giật.
• Cơn bão giáp – biến chứng nghiêm trọng, có thể gây tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

2. Suy giáp

• Bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu.
• Người lớn tuổi tăng nguy cơ suy tim, hôn mê phù niêm – biến chứng nguy hiểm có tỷ lệ tử vong cao.
• Trẻ em bị suy giáp bẩm sinh không được điều trị kịp thời có thể chậm phát triển trí tuệ vĩnh viễn.
• Phụ nữ có thai bị suy giáp có thể tăng nguy cơ sảy thai, tiền sản giật, thai nhẹ cân, chậm phát triển.

Làm cách nào để nhận biết rối loạn tuyến giáp?

Để chẩn đoán bệnh, bác sĩ cần kết hợp khai thác bệnh sử cá nhân của người bệnh, bệnh sử gia đình, khám lâm sàng tỉ mỉ và thực hiện các xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh:

• Xét nghiệm máu: là kiểm tra thường quy trong chẩn đoán và theo dõi các bệnh rối loạn chức năng. Bác sĩ sẽ đo nồng độ các hormone trong huyết thanh như: hormone TSH, hormone T3, T4; FT3, FT4. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm tìm các kháng thể kháng TRAb, anti-TPO, anti-Tg để chẩn đoán bệnh tự miễn như viêm Hashimoto, Basedow.
• Siêu âm: nhằm xác định hình thái, kích thước, có/không có nhân giáp, vị trí (trong trường hợp tuyến giáp lạc chỗ).
• Sinh thiết bằng kim nhỏ: thực hiện trong trường hợp nghi ngờ có nốt, khối hoặc u ác tính.

Chữa rối loạn tuyến giáp như thế nào?

Tùy vào từng loại, mức độ rối loạn, nguy cơ biến chứng, tình trạng sức khỏe người bệnh… bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Người bệnh cường giáp có thể được kê đơn thuốc kháng giáp tổng hợp hoặc điều trị bằng i-ốt phóng xạ; người bệnh suy giáp có thể dùng hormone tổng hợp; bướu giáp lớn hoặc u ác tính có thể phẫu thuật…

Những phương pháp điều trị rối loạn phổ biến như:

• Điều trị nội khoa:
  • Cường giáp: sử dụng thuốc kháng giáp tổng hợp (Methimazole, PTU) để kiểm soát quá trình sản xuất hormone giáp, kết hợp với thuốc chẹn beta để giảm các triệu chứng run tay, tim đập nhanh.
  • Suy giáp: sử dụng hormone giáp tổng hợp để ổn định chức năng, giảm bướu cổ.
  • Viêm giáp do nhiễm trùng: sử dụng kháng sinh hoặc thuốc chống viêm để giảm triệu chứng khó chịu.
• Bổ sung i-ốt (với bướu cổ do thiếu i-ốt):
  • Người bệnh cần bổ sung thực phẩm giàu i-ốt như rong biển, tảo biển…; tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất như kẽm, selen, magie…; sử dụng muối i-ốt để chế biến món ăn.
• Điều trị bằng i-ốt phóng xạ:
  • I-ốt phóng xạ phá hủy mô giáp, giúp thu nhỏ tuyến giáp và giảm sản xuất hormone giáp. Phương pháp này áp dụng cho người bệnh Basedow hoặc bướu nhân độc giáp (cường giáp).
  • Người bệnh có thể cần bổ sung hormone tổng hợp tạm thời hoặc suốt đời sau điều trị.
• Phẫu thuật:
  • Với các trường hợp người bệnh có bướu to, kèm triệu chứng khó thở, khó nuốt, nghi ngờ ung thư giáp, bác sĩ có thể cắt một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp tùy theo kích thước và tính chất bướu.
  • Người bệnh có thể cần bổ sung hormone giáp tổng hợp suốt đời sau khi phẫu thuật.

Với các trường hợp rối loạn tuyến giáp gây bướu cổ nhưng bướu nhỏ, không ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sinh hoạt của người bệnh, bác sĩ thường không điều trị mà chỉ cần theo dõi, tái khám định kỳ 6 – 12 tháng/lần. Người bệnh cũng cần tuân thủ các hướng dẫn điều trị, xây dựng chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh để hỗ trợ quá trình điều trị.

Có thể phòng ngừa rối loạn chức năng tuyến giáp không?

Không thể phòng ngừa tất cả các loại rối loạn chức năng, chỉ có thể phòng ngừa bướu giáp lành tính do thiếu i-ốt. Do đó, mọi người nên chủ động phòng ngừa các yếu tố nguy cơ gây bệnh bằng các biện pháp như:

• Không tự ý dùng các loại thuốc khi không có chỉ định của bác sĩ, nhất là thuốc chứa hoạt chất amiodarone, lithium, interferon…
• Ngủ đủ giấc, hạn chế thức khuya và căng thẳng kéo dài.
• Cần có biện pháp bảo vệ khi làm các công việc có tiếp xúc với kim loại nặng, phóng xạ, làm việc trong môi trường ô nhiễm…
• Khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm và kịp thời điều trị các bất thường về sức khỏe.

Rối loạn tuyến giáp là nhóm bệnh có thể xuất hiện ở mọi người, mọi lứa tuổi, nhất là ở phụ nữ từ 40 tuổi trở lên, người có tiền sử rối loạn giáp, từng xạ trị vùng cổ, ngực hoặc gia đình có người mắc bệnh, người có chế độ ăn thiếu i-ốt… Do đó, những trường hợp này cần đến bệnh viện khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các rối loạn nếu có, tránh bệnh tiến triển nặng gây ảnh hưởng sức khỏe.