Phương pháp xạ trị ung thư tuyến tiền liệt có hiệu quả không?

Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, ung thư tuyến tiền liệt là bệnh ung thư phổ biến thứ 2 ở nam giới với gần 1,5 triệu ca mắc được ghi nhận trên toàn cầu. Bệnh thường có tiên lượng tốt nếu được điều trị sớm bằng phẫu thuật hoặc xạ trị. Hãy cùng tìm hiểu về các phương pháp xạ trị ung thư tuyến tiền liệt, ưu điểm cũng như những lưu ý về phương pháp này.

Xạ trị ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Xạ trị ung thư tuyến tiền liệt là phương pháp dùng các tia hoặc hạt năng lượng cao để phá hủy hoặc làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư trong tuyến tiền liệt.

Có 2 phương pháp xạ trị ung thư tuyến tiền liệt chính:

• Xạ trị chiếu ngoài (EBRT): Dùng máy gia tốc tuyến tính (LINAC) chiếu tia xạ có kiểm soát vào khu vực tuyến tiền liệt từ bên ngoài cơ thể.
• Xạ trị áp sát (brachytherapy): Đặt hạt phóng xạ vào tuyến tiền liệt hoặc gần tuyến tiền liệt để tia xạ tiêu diệt tế bào ung thư từ bên trong.

Việc lựa chọn phương pháp (EBRT, brachytherapy, hay kết hợp) cần phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của mỗi người bệnh.

Khi nào được chỉ định điều trị ung thư tuyến tiền liệt bằng xạ trị?

Tùy thuộc vào giai đoạn và các yếu tố khác của bệnh, kỹ thuật xạ trị có thể được chỉ định để: (1)

• Xạ trị triệt căn ở người bệnh mắc ung thư giai đoạn sớm nhưng không phù hợp để phẫu thuật. Tỷ lệ chữa khỏi ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm bằng xạ trị tương đương với phẫu thuật.
• Xạ trị sau phẫu thuật nếu phẫu thuật không loại bỏ hoàn toàn ung thư hoặc nếu có tái phát ở vùng tuyến tiền liệt đã cắt bỏ.
• Sử dụng sau phẫu thuật để giảm nguy cơ tái phát, được gọi là xạ trị bổ trợ.
• Xạ trị ung thư tiến triển xa (di căn), nhằm kiểm soát ung thư tiến triển trong thời gian dài nhất có thể hoặc được dùng để giảm nhẹ (palliative treatment) các triệu chứng như đau xương.

Ưu điểm của kỹ thuật xạ trị ung thư tuyến tiền liệt

Một số ưu điểm của xạ trị trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt gồm: (2)

• Chữa hiệu quả ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm, gần như tương đương với phẫu thuật nếu khối u còn nằm trong tuyến tiền liệt. Một nghiên cứu quy mô lớn đã thống kê tỷ lệ sống sau 10 năm ở bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ thấp là 98% và nguy cơ cao là 90% khi được xạ trị.
• Phù hợp với người bệnh không thể phẫu thuật, ví dụ do sức khỏe không đảm bảo hoặc ung thư đã lan rộng, không thể phẫu thuật triệt căn.
• Có thể được dùng linh hoạt như phương pháp triệt căn hoặc hỗ trợ phẫu thuật, giảm nhẹ,…
• Các kỹ thuật xạ trị hiện đại như: IMRT, IGRT, được thiết kế để tăng độ chính xác, cho phép cung cấp liều cao hơn đến khối u đồng thời giảm thiểu tổn thương cho các mô khỏe mạnh xung quanh.

Chống chỉ định thực hiện

Một số trường hợp cần cẩn trọng khi quyết định xạ trị ung thư tuyến tiền liệt như:

• Có tiền sử xạ trị liều cao vào vùng chậu.
• Người bệnh có chức năng tiết niệu và ruột kém.
• Người bệnh dùng thuốc nhạy cảm với tia xạ (ví dụ: methotrexate).
• Đang mắc bệnh viêm ruột và/hoặc tiền sử dính/tắc ruột.
• Từng thay khớp háng hai bên.
• Mắc một số bệnh tự miễn.
• Có thiết bị điện tử cấy ghép tim.
• Từng phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt qua niệu đạo (TURP).

Các phương pháp xạ trị ung thư tuyến tiền liệt phổ biến

Dưới đây là các phương pháp xạ trị có thể được dùng trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt:

1. Xạ trị chiếu ngoài (EBRT)

Xạ trị chiếu ngoài là phương pháp sử dụng thiết bị (máy gia tốc tuyến tính, hoặc LINAC) để chiếu các chùm tia năng lượng cao (thường là tia X, hoặc photon) từ bên ngoài cơ thể vào tuyến tiền liệt hoặc các khu vực ung thư đã lan rộng. Các kỹ thuật EBRT hiện đại sử dụng công nghệ tiên tiến để định hình chùm tia một cách chính xác, giảm thiểu tổn thương đến các mô khỏe mạnh xung quanh như bàng quang và trực tràng. Có nhiều kỹ thuật trong EBRT như:

• Xạ trị 3 chiều theo hình dạng khối u – 3D‑CRT (3-Dimensional Conformal Radiation Therapy): Tạo trường tia phù hợp với cấu trúc tuyến tiền liệt và các mô lân cận.
• Xạ trị điều biến liều – IMRT (Intensity-Modulated Radiation Therapy): Cho phép điều chỉnh cường độ tia và hình dạng trường rất chính xác nhằm giảm tổn thương mô lành.
• Xạ trị dưới sự hướng dẫn của hình ảnh – IGRT (Image-Guided Radiation Therapy): Sử dụng hình ảnh (CT, MRI, X-quang) để định vị chính xác vị trí tuyến tiền liệt trong mỗi lần điều trị.
• Xạ phẫu định vị thân – SBRT (Stereotactic Body Radiation Therapy): Cho phép sử dụng rất ít lần chiếu (ví dụ vài lần) với liều cao hơn mỗi lần, cho một số trường hợp chọn lọc.

2. Xạ trị áp sát

Xạ trị áp sát hoặc xạ trị bên trong là phương pháp đặt các nguồn phóng xạ nhỏ trực tiếp vào hoặc gần tuyến tiền liệt. Phương pháp này thường được áp dụng cho ung thư giai đoạn sớm, nguy cơ thấp hoặc kết hợp với EBRT cho ung thư có nguy cơ cao hơn. Hiện nay, phương pháp xạ trị áp sát liều cao đã được chứng minh hiệu quả tốt cho nam giới mắc ung thư tuyến tiền liệt và một số bệnh ung thư sinh dục nữ.

Một số nguy cơ có thể gặp phải

Giống như bất kỳ phương pháp điều trị nào khác, xạ trị ung thư có thể gây một số tác dụng phụ ngắn hạn và dài hạn. Tác dụng phụ ngắn hạn thường gặp trong quá trình thực hiện, trong khi tác dụng phụ dài hạn có thể xuất hiện sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

Một số tác dụng phụ ngắn hạn có thể gặp khi xạ trị ung thư tuyến tiền liệt gồm:

• Cảm thấy mệt mỏi.
• Tiểu rát, buốt, cảm giác nóng khi đi tiểu.
• Da đỏ, bong tróc nhẹ hoặc hơi khó chịu ở vùng được chiếu xạ.
• Tiểu khó, tiểu chậm hoặc dòng tiểu yếu.
• Tiểu ra máu nhẹ (hematuria).
• Nguy cơ bí tiểu nếu tuyến tiền liệt sưng hoặc tắc nghẽn.
• Tiêu chảy hoặc phân lỏng, thường nhẹ và tạm thời.
• Đau hậu môn, cảm giác nóng rát hoặc khó chịu khi đi vệ sinh.

Một số tác dụng phụ dài hạn có thể gặp gồm:

• Viêm trực tràng mạn tính, cảm giác mót rặn, đau khi đi tiêu, chảy máu trực tràng,…
• Viêm bàng quang, niệu đạo mạn tính.
• Gây độc ruột non, có thể dẫn đến tắc ruột, thủng ruột.
• Ảnh hưởng đến chức năng sinh dục như gây rối loạn cương dương, xuất tinh khô.
• Suy giảm chức năng sinh sản.

Các lưu ý dành cho bệnh nhân

Dưới đây là những lưu ý quan trọng dành cho bệnh nhân xạ trị ung thư tuyến tiền liệt:

• Thông báo với bác sĩ về tiền sử bệnh, tất cả thuốc đang dùng.
• Nên thảo luận cụ thể về các tác dụng phụ có thể gặp cũng như cách chăm sóc, kiểm soát tác dụng phụ.
• Tuân thủ lịch xạ trị theo kế hoạch.
• Uống đủ nước mỗi ngày để giảm tác dụng phụ đường tiểu.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, dễ tiêu, ưu tiên ăn nhiều rau, trái cây.
• Hạn chế thực phẩm cay, giàu chất béo hoặc đồ uống có caffeine nếu dễ bị tiêu chảy hoặc tiểu nhiều.
• Tiếp tục theo dõi sức khỏe định kỳ sau khi kết thúc xạ trị.
• Xạ trị kéo dài nhiều tuần có thể gây stress, lo lắng hoặc mệt mỏi tâm lý. Tham gia nhóm hỗ trợ, tư vấn tâm lý hoặc trao đổi với bác sĩ sẽ giúp giảm căng thẳng.

Khoa Xạ trị, Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM là địa chỉ xạ trị uy tín, chất lượng. Khoa Xạ trị có đội ngũ y bác sĩ, kỹ sư xạ trị được đào tạo chuyên sâu về điều trị ung thư, hệ thống trang thiết bị hiện đại, đồng bộ, đảm bảo tiêu chuẩn AAPM của Hiệp hội Kỹ sư Vật lý Hoa Kỳ, quy trình xạ trị tối ưu, khép kín. Các bước khám, tư vấn, lập kế hoạch, xạ trị, theo dõi và chăm sóc sau xạ trị đều được thực hiện tại bệnh viện. Người bệnh cũng được điều trị đa mô thức từ nhiều chuyên khoa như Tiết niệu, Nam học, Ung bướu,… để tăng hiệu quả chữa bệnh.

Để đặt lịch khám, tư vấn, xạ trị ung thư tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin:

Trên đây là một số thông tin tổng quan về phương pháp xạ trị ung thư tuyến tiền liệt. Hy vọng độc giả đã có được những thông tin hữu ích. Nếu có nhu cầu khám, chẩn đoán và điều trị bệnh tuyến tiền liệt, khách hàng có thể đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được tư vấn bởi đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm.