Ung thư thực quản có thể làm hẹp thực quản, khiến bệnh nhân khó nuốt, ăn uống kém, dẫn đến sụt cân, suy dinh dưỡng. Đối với bệnh nhân ung thư thực quản, chế độ ăn uống có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị, giúp phục hồi sức khỏe. Vì vậy, bệnh nhân cần biết được ung thư thực quản nên ăn gì và kiêng ăn gì.
Theo thống kê của GLOBOCAN năm 2020, trên thế giới có khoảng 604.100 ca mới mắc và 544.076 ca tử vong do ung thư thực quản. Tại Việt Nam, ung thư thực quản đứng thứ 14 trong những loại ung thư thường gặp với 3.281 ca mắc mới, 3.080 ca tử vong mỗi năm và tỷ lệ mắc là 3,57/100.000 dân. Độ tuổi mắc bệnh thường gặp nhất là khoảng 50-60 tuổi. Yếu tố nguy cơ chính đối với ung thư thực quản là lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá và thói quen ăn uống thực phẩm quá nóng (trên 60 độ C). (1)
Tầm quan trọng của dinh dưỡng dành cho bệnh nhân ung thư
Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình điều trị ung thư nói chung và ung thư thực quản nói riêng. Liệu pháp dinh dưỡng nên được bắt đầu từ thời điểm phát hiện ung thư và theo dõi suốt quá trình điều trị bệnh. Nếu bệnh nhân có chế độ dinh dưỡng tốt, bệnh nhân có thể duy trì sức khỏe, giữ cân nặng ổn định, tăng sức đề kháng để chống lại nhiễm khuẩn, hạn chế tác dụng phụ và nhanh hồi phục sau điều trị ung thư.
Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản phụ thuộc vào mỗi cá nhân: mức độ xâm lấn khối bướu, giai đoạn bệnh, phương pháp điều trị, tiên lượng bệnh và các bệnh lý kết hợp. Mục tiêu chính của liệu pháp dinh dưỡng trong điều trị ung thư là duy trì thể trạng bệnh nhân, tăng cường hệ thống miễn dịch và chức năng của các cơ quan. (2)
Nếu có chế độ dinh dưỡng tốt, bệnh nhân có thể duy trì sức khỏe, giữ cân nặng ổn định, tăng sức đề kháng để chống lại nhiễm khuẩn.
Liệu pháp dinh dưỡng được chỉ định qua các bước:
Sàng lọc, đánh giá nguy cơ dinh dưỡng của bệnh nhân: sử dụng NRS 2002 (Nutrition Risk Screening: Sàng lọc nguy cơ dinh dưỡng) của Hiệp hội Dinh dưỡng lâm sàng và chuyển hóa châu Âu áp dụng trong bệnh viện. Quy trình đánh giá được diễn ra hàng tuần hoặc mỗi 1-3 tháng. Các tiêu chí đánh giá gồm: tình trạng sụt cân, tình hình ăn uống thực tế, chỉ số khối cơ thể (BMI), các bệnh mạn tính kèm theo…
Kiểm tra dinh dưỡng: quy trình được thực hiện sau sàng lọc dinh dưỡng. Kết quả cuối cùng cung cấp các thông tin về chuyển hóa, nhu cầu dinh dưỡng, các chức năng của cơ quan…
Đánh giá cân bằng năng lượng và dinh dưỡng: đánh giá mức độ, nhu cầu của bệnh nhân về năng lượng và dinh dưỡng thực tế dung nạp vào cơ thể.
Thăm khám lâm sàng: khai thác thông tin, những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ thiếu hụt dinh dưỡng hoặc nhiễm độc.
Xét nghiệm máu: thực hiện xét nghiệm đánh giá nồng độ Protein, Albumin, đường máu, điện giải, đánh giá chức năng gan…
Tính toán nhu cầu năng lượng: tùy thuộc vào thể trạng bệnh nhân, giai đoạn bệnh, mức độ ổn định tinh thần. Việc tính toán nhu cầu bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể dựa trên khối lượng cơ thể, khối lượng mong muốn, tình trạng cạn kiệt protein và những yếu tố stress chuyển hóa. Thông thường đối với trường hợp bệnh nhân thể trạng tốt, căng thẳng nhẹ, nhu cầu protein dao động 0,8-1g/kg. Với trường hợp bệnh nhân suy kiệt nhẹ, mức độ căng thẳng trung bình, nhu cầu dinh dưỡng cần tăng lên mức 1,5-2g/kg thể trọng.
Lập kế hoạch dinh dưỡng: thiết lập định hướng, các loại thực phẩm, biện pháp bổ sung cần thiết. Ngoài ra kế hoạch dinh dưỡng cần linh hoạt với tình trạng của bệnh nhân ở từng thời điểm cụ thể.
Các vấn đề dinh dưỡng thường gặp ở bệnh nhân ung thư thực quản
Ung thư thực quản thường gặp những vấn đề dinh dưỡng như sau: (3)
Suy dinh dưỡng và sụt cân: gây ảnh hưởng đến thể trạng, suy giảm chất lượng cuộc sống và giảm hiệu quả của các liệu pháp điều trị.
Nuốt đau, nuốt khó: do khối bướu chèn ép các cơ quan xung quanh khiến bệnh nhân nuốt khó, nuốt đau. Các vấn đề khó khăn khi ăn uống có thể dẫn đến stress, lo âu và mệt mỏi.
Cứng hàm, khô miệng: đây là các biến chứng thường gặp ở bệnh nhân ung thư thực quản sau xạ trị khiến bệnh nhân bị thay đổi khẩu vị đột ngột, mất cảm giác thèm ăn.
Tiêu chảy, buồn nôn: trong quá trình hóa trị, bệnh nhân có thể gặp các tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn. Nếu không được bổ sung dinh dưỡng và xử trí kịp thời, tình trạng có thể kéo dài gây mất nước, điện giải, suy kiệt.
Cảm giác ăn không ngon miệng, chán ăn: có thể do tác dụng phụ của điều trị, do tâm lý lo lắng chán nản.
Bệnh nhân mắc ung thư thực quản có thể gặp khó khăn trong quá trình nhai, nuốt thức ăn.
Ung thư thực quản nên ăn gì?
Một số thực phẩm có thể hữu ích đối với bệnh nhân ung thư thực quản bao gồm:
1. Sữa và các sản phẩm làm từ sữa
Sữa và những loại thực phẩm từ sữa đều rất mềm và có mùi vị thơm ngon, dễ chịu, giúp dễ tiêu hóa và kích thích vị giác. Hàm lượng dinh dưỡng có trong sữa rất cao, bao gồm protein, canxi, vitamin D, vitamin A, vitamin B12, vitamin B2, nioxin, phốt pho, kali và magie có khả năng tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao sức khỏe nhanh chóng, đặc biệt đối với bệnh nhân ung thư thực quản.
Tăng cường sữa và các sản phẩm từ sữa vào khẩu phần ăn của bệnh nhân ung thư thực quản.
2. Trứng
Trứng giàu protein, cung cấp dưỡng chất cần thiết để phục hồi sức khỏe cho bệnh nhân ung thư thực quản. Bạn có thể chế biến trứng kết hợp cùng cháo hoặc súp để bệnh nhân dễ ăn hơn.
3. Rau củ quả xanh
Trong khẩu phần ăn của bệnh nhân ung thư thực quản nên bổ sung đầy đủ các nhóm chất bao gồm vitamin, chất xơ và các khoáng chất cần thiết có trong rau xanh. Bệnh nhân có thể sử dụng các loại rau củ quả cắt nhỏ rồi hấp chín, hoặc hấp chín rồi xay nhuyễn, nấu chung cùng cháo, cơm… để dễ nuốt.
4. Các loại trái cây
Một số loại trái cây giàu vitamin A, C, E cần thiết cho bệnh ung thư thực quản được gợi ý như chuối, cam, bưởi, đu đủ… Lưu ý hạn chế các loại quả có tính axit cao như dứa, dâu tây, xoài… vì có thể gây kích ứng, khó chịu và lở loét cổ họng.
5. Các loại ngũ cốc
Tinh bột có trong ngũ cốc như gạo, lúa mì, bột yến mạch, khoai, sắn dây… rất tốt cho bệnh nhân ung thư thực quản. Các loại thực phẩm này trung hòa dịch axit dạ dày, bảo vệ niêm mạc dạ dày và thực quản. Có thể ăn ngũ cốc chung với sữa, yaourt… cho dễ nuốt.
6. Uống nhiều nước
Bệnh nhân nên uống từ 2-2,5 lít nước mỗi ngày nhằm giúp ngăn ngừa tình trạng mất nước. Ngoài ra bệnh nhân có thể bổ sung sữa dành riêng cho bệnh nhân ung thư thực quản, nước ép trái cây…
7. Bổ sung chất béo lành mạnh (chất béo không bão hòa)
Người bệnh nên dùng các loại dầu đậu nành, dầu olive… thay thế cho các loại chất béo bão hòa có trong mỡ động vật. Không nên sử dụng thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ.
Ung thư thực quản kiêng ăn gì?
Bên cạnh những thực phẩm nên sử dụng, một số thực phẩm khác có thể mang nguy cơ tiềm ẩn và ảnh hưởng đến quá trình điều trị của bệnh nhân ung thư thực quản. Các loại thực phẩm này bao gồm:
Những đồ ăn chứa nhiều chất béo bão hòa như đồ nướng, chiên xào rán, thịt xông khói, đồ đông lạnh, đóng hộp… Chất béo, đặc biệt là chất béo động vật khiến dạ dày khó tiêu hóa, cản trở quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng của cơ thể.
Đồ ngọt chứa nhiều đường, chẳng hạn như bánh ngọt tráng miệng, nước trái cây có đường, kẹo, đồ uống có đường.
Các thực phẩm quá cứng, khô, khó nhai, khó nuốt và khó tiêu hóa.
Tránh sử dụng những thực phẩm quá lạnh hoặc quá nóng, kiêng thực phẩm chiên rán ở nhiệt độ cao.
Tránh ăn các loại thức ăn cay và có tính axit, hoặc thức ăn chứa nhiều loại gia vị như ớt bột, hạt tiêu hoặc bột cà ri.
Không sử dụng các đồ uống chứa nhiều caffein, đồ uống có gas, bia rượu, thuốc lá…
Nếu bị dị ứng với sữa, bệnh nhân cần tránh sử dụng sữa hoặc các sản phẩm từ sữa vì có thể gây buồn nôn và tiêu chảy.
Bệnh nhân ung thư thực quản hạn chế ăn các thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ.
Dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản cần lưu ý gì?
Căn bệnh ung thư thực quản và tác dụng phụ của các phương pháp điều trị (hóa trị, xạ trị…) có thể gây ra các tình trạng thay đổi vị giác, chán ăn, mệt mỏi, suy nhược… khiến bệnh nhân ăn uống kém, dẫn đến thiếu dinh dưỡng. Một số phương pháp có thể giúp bệnh nhân ăn uống hiệu quả trong quá trình điều trị bao gồm:
Chia 3 bữa chính thành 6-8 bữa nhỏ một ngày, mỗi bữa ăn cách 2-3 giờ.
Ăn chậm, nhai kỹ thức ăn.
Trong bữa ăn có thể uống thêm nước để làm mềm thức ăn, giúp việc nuốt dễ dàng hơn.
Ăn từng miếng nhỏ, nuốt hoàn toàn từng miếng thức ăn trước khi thêm thức ăn vào miệng.
Ăn bất kể thời gian nào trong ngày ngay khi cảm thấy đói và có thể ăn được.
Ngồi thẳng lưng hoặc nghiêng 45 độ trong khi ăn và sau bữa ăn ít nhất 30 phút .
Ăn nhiều thực phẩm yêu thích.
Cố gắng đảm bảo đầy đủ các nhóm thực phẩm như đã nêu ở phần trên, chế biến theo nhiều cách khác nhau để kích thích cảm giác thèm ăn của bệnh nhân. Sử dụng các loại thực phẩm bổ sung dinh dưỡng theo tư vấn của bác sĩ.
Suy nghĩ tích cực là một phương thức hỗ trợ điều trị ung thư.
Để đăng ký khám, tư vấn và điều trị ung thư thực quản tại BVĐK Tâm Anh, bạn có thể liên hệ qua thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hà Nội:
108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư thực quản đóng vai trò thiết yếu, ảnh hưởng đến kết quả điều trị của bệnh nhân. Chúng tôi hy vọng qua bài viết này sẽ giúp bạn giải quyết được câu hỏi ung thư thực quản nên ăn gì và kiêng gì. Kết hợp việc sinh hoạt lành mạnh, đúng cách sẽ giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi sức khỏe, tiếp nhận điều trị tốt hơn, mang lại các kết quả khả quan nhất. Mỗi bệnh nhân là một cá thể riêng biệt, không ai giống ai; vậy nên bệnh nhân và gia đình cần chủ động trao đổi với bác sĩ để có được các hướng dẫn phù hợp, tối ưu hiệu quả điều trị, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
