Việc sử dụng thuốc điều trị là cần thiết để bảo vệ sức khỏe, nhưng một số thuốc gây vô sinh có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh sản nếu dùng không đúng chỉ định. Các thuốc này có thể làm giảm chất lượng tinh trùng, rối loạn rụng trứng hoặc ức chế hormone sinh dục, từ đó làm tăng nguy cơ vô sinh – hiếm muộn ở cả nam và nữ. Vậy những nhóm thuốc nào có nguy cơ ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, và cần lưu ý gì khi sử dụng? Nội dung dưới đây sẽ giúp làm rõ.
Khả năng sinh sản phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chất lượng tinh trùng, quá trình rụng trứng, nội tiết tố và chức năng cơ quan sinh sản. Một số thuốc tiềm ẩn nguy cơ vô sinh có thể tác động lên các yếu tố này, làm rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, giảm số lượng hoặc chất lượng tinh trùng, thậm chí ảnh hưởng đến hoạt động của buồng trứng và tử cung.
Vậy nên, việc hiểu rõ các nhóm thuốc có thể gây vô sinh giúp bạn chủ động trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh điều trị, nhất là khi có kế hoạch sinh con. (1)
Các loại thuốc gây ảnh hưởng sức khỏe sinh sản có thể xuất phát từ các nhóm thuốc phổ biến trong điều trị các loại bệnh nếu không được sử dụng đúng cách hoặc kéo dài. Dưới đây là một số nhóm thuốc đáng chú ý trong danh sách cần chú ý:
Các thuốc như ibuprofen, naproxen, aspirin có thể ức chế rụng trứng tạm thời do làm giảm prostaglandin – chất cần thiết cho quá trình rụng trứng. Khi dùng liều cao hoặc kéo dài, NSAIDs có thể làm giảm khả năng thụ thai trong thời gian sử dụng.
Tuy nhiên, khả năng sinh sản sẽ hồi phục sau khi ngưng thuốc. Phụ nữ đang có kế hoạch, dự định mang thai nên tránh lạm dụng nhóm thuốc này và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần giảm đau. (2)
Các thuốc như testosterone ngoại sinh, steroid đồng hóa, thuốc điều trị rối loạn androgen (spironolactone) có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản ở cả nam và nữ. Ở nam giới, các thuốc này làm giảm ức chế trục hạ đồi, tuyến yên, tinh hoàn, làm ngừng sản xuất tinh trùng, giảm ham muốn. Ở nữ giới, nếu dùng kéo dài có thể làm rối loạn chu kỳ kinh, ức chế rụng trứng, gây mất cân bằng nội tiết (tăng androgen, nổi mụn, rậm lông).
Tuy nhiên sau sau khi ngưng thuốc, chức năng sinh sản sẽ phục hồi nhưng cần thời gian vài tháng và theo dõi nội tiết.
Các thuốc hóa trị (cytotoxic agents) như cyclophosphamide, cisplatin, doxorubicin… làm tiêu diệt tế bào đang phân chia nhanh, bao gồm cả tế bào mầm tinh và nang trứng, dẫn đến giảm khả năng sinh sản ở cả hai giới.
Tùy vào liều lượng và thời gian điều trị có thể gây ra ảnh hưởng đến chức năng sinh sản. Ở nam giới, thuốc có thể gây vô tinh tạm thời hoặc vĩnh viễn, ở nữ giới có thể dẫn đến suy buồng trứng sớm.
Chính vì vậy, nếu sắp điều trị ung thư, người bên nên trao đổi sớm với bác sĩ về các biện pháp bảo tồn khả năng sinh sản như trữ đông trứng, tinh trùng.
Một số thuốc kháng sinh có thể ảnh hưởng đến sinh sản như: Sulfasalazine, nitrofurantoin có thể giảm số lượng và khả năng di động tinh trùng ở nam giới. Cỏn ở nữ giới một số thuốc như: Tetracycline, metronidazole dùng dài ngày có thể ảnh hưởng đến hệ vi sinh âm đạo, gây mất cân bằng pH, khiến việc thụ thai khó hơn.
Tuy nhiên, những ảnh hưởng này đa phần là tạm thời và sẽ hồi phục sau khi ngừng thuốc 1- 3 tháng.
Các loại thuốc như propranolol, atenolol, spironolactone…. thường ảnh hưởng đến chức năng sinh sản và tình dục ở cả nam và nữ. Ở nam giới các loại thuốc lợi tiểu có thể gây rối loạn cương, xuất tinh ngược dòng. Ở nữ giới: nhóm thuốc này có thể làm giảm lưu lượng máu đến cơ quan sinh dục, ảnh hưởng khoái cảm và khả năng thụ thai.
Lưu ý nếu người bệnh đang dùng lâu dài các loại thuốc trên mà đang mong muốn có con thì nên trao đổi với bác sĩ để điều chỉnh liều hoặc thay thuốc khác.
Các loại thuốc như fluoxetine, sertraline, paroxetine(SSRI); risperidone, haloperidol (antipsychotic)… thường ảnh hưởng đến hormone prolactin và thần kinh trung ương, gây rối loạn ham muốn, xuất tinh chậm, giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới. Ở nữ giới có thể gây ức chế rụng trứng, giảm ham muốn, rối loạn kinh nguyệt.
Tuy nhiên, sau ngưng thuốc thì khả năng sinh sản có thể phục hồi, nhưng người bệnh cần nên trao đổi với bác sĩ để có hướng dẫn chi tiết theo từng trường hợp cụ thể.
Các loại thuốc như finasteride (điều trị rụng tóc), dutasteride (phì đại tuyến tiền liệt) gây ức chế enzym chuyển testosterone thành DHT – hormone cần thiết cho phát triển cơ quan sinh dục nam và có thể làm giảm số lượng và khả năng di động tinh trùng ở một số nam giới, giảm ham muốn hoặc rối loạn cương.
Nhưng đa số sẽ hồi phục sau khi ngưng thuốc vài tháng, tuy nhiên nên thận trọng nếu đang điều trị vô sinh.
Những loại thuốc gây vô sinh hoặc các thuốc điều trị khác có thể gây tác dụng phụ ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng sinh sản của người bệnh. Tuy nhiên, nếu đang cố gắng thụ thai hoặc có kế hoạch mang thai, hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ điều trị để được điều chỉnh phác đồ phù hợp và an toàn nhất.
Sức khỏe sinh sản là yếu tố quan trọng, nhưng nhiều người thường bỏ qua những dấu hiệu bất thường cho đến khi tình trạng trở nên nghiêm trọng. Các triệu chứng như rối loạn kinh nguyệt, đau bụng bất thường, giảm ham muốn, rối loạn xuất tinh hay khó thụ thai có thể cảnh báo các vấn đề cần được xử lý kịp thời. Kiểm tra sớm giúp phát hiện vấn đề ngay từ giai đoạn đầu, tăng hiệu quả điều trị và bảo vệ khả năng sinh sản trong tương lai.
Trung tâm Hỗ trợ Sinh Sản, BVĐK Tâm Anh là một địa chỉ uy tín được nhiều người tin tưởng và lựa chọn để thăm khám và điều trị các vấn đề về vô sinh và hiếm muộn. Với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, trang thiết bị, phác đồ điều trị cá nhân hóa sẽ đồng hành trong hành trình chăm sóc sức khỏe sinh sản, giúp tăng cơ hội thụ thai thành công.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là những thông tin quan trọng về các loại thuốc gây vô sinh mà bạn cần biết để bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình. Việc sử dụng thuốc đúng chỉ định, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và tránh tự ý lạm dụng hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc sẽ giúp hạn chế tối đa các tác hại tiêu cực, bảo vệ khả năng sinh sản một cách hiệu quả.
