Sinh thiết phổi là phương pháp chẩn đoán quan trọng mang đến nhiều giá trị. Ở nhiều trường hợp, bên cạnh việc chẩn đoán bằng hình ảnh, các bác sĩ cần thực hiện thêm thủ thuật sinh thiết phổi để đánh giá bệnh lý một cách bao quát và chính xác. Sinh thiết phổi giúp bác sĩ xác định các bất thường đang diễn ra ở phổi của người bệnh, ví dụ như khối u, tình trạng viêm,… Thông qua kết quả lấy sinh thiết phổi, bác sĩ có thể đề ra hướng chữa trị phù hợp cho người bệnh.
Hiện nay, các kỹ thuật chọc sinh thiết phổi ngày càng được cải tiến, đảm bảo an toàn và nâng cao hiệu quả, tính chính xác hơn. Phương pháp này đang được áp dụng tại các bệnh viện lớn, có trang thiết bị hiện đại, đội ngũ bác sĩ có chuyên môn. Vậy sinh thiết phổi là gì? Hay, chỉ định sinh thiết phổi để làm gì, giúp xác định hay phát hiện những bệnh nào?
Sinh thiết phổi là thủ thuật lấy mẫu mô phổi (dùng kim sinh thiết hoặc phẫu thuật) để xem xét dưới kính hiển vi, xác định bệnh lý phổi đang ở mức độ tế bào. Ngoài các khối và nốt ở phổi cần được xác định tính chất u lành, u ác, các type của u, sinh thiết còn hỗ trợ chẩn đoán một số vấn đề khác như bệnh sarcoid, lao, viêm phổi quá mẫn, phổi kẽ,…
Mẫu mô phổi sau khi lấy sẽ được mang đi xét nghiệm giải phẫu bệnh, xét nghiệm đánh giá sự đột biến của gen trên người bệnh. Từ đó, bác sĩ có thể lên kế hoạch điều trị và lựa chọn loại thuốc phù hợp.
Hiện nay, các bác sĩ có thể lấy sinh thiết phổi thông qua kỹ thuật mở hoặc kín. Phương pháp kín được tiến hành qua nội soi khí phế quản hoặc sinh thiết xuyên thành ngực dưới hướng dẫn của siêu âm hoặc CT. Với sinh thiết mở, bệnh nhân được sinh thiết qua phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở ngực. Người bệnh phải được gây mê toàn thân và làm thủ thuật trong phòng mổ.(1)
Dưới đây là một số thông tin về chỉ định và chống chỉ định làm sinh thiết phổi:
Những tổn thương mới ở ngực nên được một nhóm chuyên gia đa ngành đánh giá, bao gồm bác sĩ chụp X-quang, bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ điều trị,… Tùy vào thể trạng người bệnh, vị trí, kích thước của tổn thương cần sinh thiết, bác sĩ sẽ chọn phương pháp xử trí tối ưu:
Chỉ định sinh thiết phổi bằng kim xuyên thành ngực được thực hiện trong các trường hợp như sau:
Sinh thiết kim xuyên thành ngực sẽ được bác sĩ chỉ định để phục vụ cho quá trình đánh giá nốt hay khối phổi chưa qua chẩn đoán, điều này còn tùy thuộc vào xác suất bị bệnh ung thư trước khi làm xét nghiệm cũng như sự xuất hiện/vắng mặt của di căn.
Sinh thiết kim xuyên thành ngực là phương pháp hữu ích trong việc đánh giá, xem xét các khối ở ngoại biên phổi không thực hiện được phương pháp nội soi phế quản. Đồng thời, phương pháp này cũng hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán một vài căn bệnh nhiễm trùng biểu hiện qua dạng đông đặc hoặc nốt.
Sinh thiết qua nội soi phế quản: Đây cũng là hình thức sinh thiết phổi hữu ích. Được thực hiện cùng lúc với quá trình nội soi phế quản. Phương pháp này được ứng dụng để đánh giá những tổn thương ở trên hoặc cạnh đường dẫn khí, thường ở rốn phổi, nơi mà nội soi có thể với tới. Bên cạnh đó, phương pháp nội soi phế quản còn thường được sử dụng để nhận định tác nhân gây nhiễm trùng như lao hoặc các tác nhân khác dẫn đến nhiễm trùng.
Phẫu thuật nội lồng ngực dưới sự hỗ trợ của video: So với phương pháp phẫu thuật truyền thống, được ưa chuộng hơn vì giúp bệnh nhân sớm phục hồi, hạn chế gặp biến chứng. Bác sĩ sẽ chỉ định cho người bệnh làm kỹ thuật này để tiến hành sinh thiết mô phổi, hạch bạch huyết trung thất, màng phổi. Bên cạnh đó, phương pháp kể trên còn hỗ trợ bác sĩ đánh giá bệnh phổi kẽ không xác định.
Sinh thiết mở hoặc phẫu thuật: Trong việc chẩn đoán, nhận định những tổn thương ở nhu mô phổi, phương pháp này được xem là tiêu chuẩn vàng. Thế nhưng, thử nghiệm ít xâm lấn hơn vẫn được bác sĩ ưu tiên thực hiện ngoại trừ trường hợp có chống chỉ định. Chỉ nên xem xét áp dụng phương pháp sinh thiết mở khi việc chẩn đoán sẽ làm thay đổi hướng xử trí của bác sĩ và bệnh có tỷ lệ gây tử vong không cao.
Sinh thiết phổi bằng kim xuyên thành ngực:
Chống chỉ định sinh thiết phổi bằng kim xuyên thành ngực tuyệt đối: Người có bệnh rối loạn đông máu.
Chống chỉ định tương đối:
Sinh thiết thông qua kỹ thuật nội soi phế quản:
Chống chỉ định khi người bệnh không thể chịu đựng được khi thông khí một phổi, mắc chứng rối loạn đông máu hay bị nhồi máu cơ tim cấp tính (MI).
Người bệnh chưa đồng ý thực hiện, bị thiếu oxy nghiêm trọng, urê huyết, gia tăng huyết áp phổi, có cơ địa chảy máu nặng chưa thể khắc phục trước khi tiến hành làm thủ thuật.
Hiện nay, sinh thiết phổi được ứng dụng thông qua các kỹ thuật dưới đây:
Thủ thuật này được thực hiện dưới sự hướng dẫn và kiểm soát của siêu âm hoặc cắt lớp vi tính. Trong lúc gây tê cục bộ cho người bệnh, bác sĩ sẽ sử dụng kim để dẫn xuyên qua thành ngực tiếp cận tổn thương cần sinh thiết dưới sự hỗ trợ, hướng dẫn, kiểm soát của siêu âm hoặc cắt lớp vi tính. Tiếp theo, bác sĩ sẽ dùng kim sinh thiết chuyên dụng để lấy mẫu mô mang đi xét nghiệm tế bào học.
Thực hiện khi tổn thương trong lòng khí quản, phế quản, nằm cạnh khí phế quản. Kỹ thuật sinh thiết qua nội soi phế quản sẽ được tiến hành thông qua những đường dẫn khí chính ở phổi với thiết bị hỗ trợ là ống soi phế quản sợi quang, có camera ở đầu ống để quan sát. Bác sĩ sẽ dùng kim chuyên dụng thông qua ống soi để tiếp cận tổn thương cần sinh thiết, lấy mẫu mô mang đi xét nghiệm tế bào học.
Sau khi người bệnh được gây mê, bác sĩ sẽ đưa một ống nội soi xuyên qua thành ngực vào khoang màng phổi hoặc trung thất. Các dụng cụ sinh thiết chuyên dụng sẽ được sử dụng để lấy mẫu mô phổi qua ống nội soi này.(2)
Sau khi tiến hành gây mê toàn thân cho bệnh nhân, bác sĩ sẽ làm phẫu thuật cắt một mảnh của mô phổi. Việc phẫu thuật có thể mở rộng hơn tùy vào kết quả sinh thiết. Ví dụ như trong lúc thực hiện thủ thuật sẽ kết hợp cắt bỏ thùy phổi. Người bệnh phải nằm viện khi làm sinh thiết mở vì đó là một hình thức phẫu thuật.
Nhìn chung, quy trình sinh thiết phổi được chia thành các giai đoạn trước, trong và sau khi thực hiện, cụ thể như sau:
Đầu tiên, bác sĩ sẽ cho bạn biết sinh thiết phổi để làm gì, quy trình thực hiện ra sao. Nếu có bất kỳ vấn đề nào cần được giải đáp, bệnh nhân nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ. Bạn cũng cần ký vào bản đồng ý làm sinh thiết. Hãy đọc biểu mẫu thật kỹ và đặt câu hỏi nếu gặp điều gì chưa rõ ràng. Trường hợp làm sinh thiết phổi mở hay áp dụng hình thức nội soi lòng ngực, bác sĩ có thể thảo luận thêm với người bệnh về khả năng cần tiến hành phẫu thuật rộng hơn, điều này sẽ còn tùy vào kết quả sinh thiết.
Để đảm bảo điều kiện về mặt thể chất, bạn có thể được chỉ định khám sức khỏe trước khi lấy sinh thiết phổi, ví dụ như xét nghiệm máu và thực hiện các hình thức chẩn đoán khác. Đương nhiên người bệnh cũng cần cung cấp đầy đủ thông tin về tiền sử bệnh lý.
Bệnh nhân sẽ được yêu cầu nhịn ăn trước thời điểm thực hiện thủ thuật khoảng 8 tiếng. Vào buổi sáng ngày lấy sinh thiết, bạn có thể được cho phép uống chất lỏng trong suốt. Điều này sẽ được bác sĩ hướng dẫn một cách cụ thể. Người bệnh nên thông báo cho bác sĩ biết nếu nghi ngờ bản thân có thai hoặc đang mang thai.
Người bệnh hãy cho bác sĩ biết nếu dị ứng, nhạy cảm với băng dán, latex, i-ốt, thuốc gây mê (chung và cục bộ) hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác. Nếu đang sử dụng thuốc, chất bổ sung thảo dược,… thì cũng cần thông báo cho bác sĩ biết một cách đầy đủ. Như thế sẽ giúp bạn hạn chế nguy cơ gặp biến chứng sau sinh thiết phổi
Hãy thông báo với bác sĩ nếu bản thân bạn có tiền sử bị rối loạn chảy máu hay đang sử dụng Aspirin, thuốc làm loãng máu (chống đông máu) hoặc các dược phẩm khác tác động đến quá trình đông máu. Trước khi tiến hành thủ thuật chọc sinh thiết phổi, bạn có thể cần ngừng sử dụng những loại thuốc kể trên.
Trước khi thực hiện thủ thuật, bệnh nhân có thể được cho dùng thuốc an thần. Trường hợp có sử dụng thuốc an thần, bạn nên nhờ người khác đưa về nhà sau khi làm sinh thiết. Tùy vào diễn biến bệnh của bạn, bác sĩ sẽ đề ra một số yêu cầu khác cần phải chuẩn bị.(3)
Bệnh nhân có thể sinh thiết phổi trong thời gian nằm viện hay thực hiện ở cơ sở ngoại trú. Tùy vào cách tiến hành cũng như thể trạng của người bệnh mà quy trình sinh thiết sẽ có sự khác nhau. Ngoài ra, có thể áp dụng một vài kỹ thuật sinh thiết thông qua cách dùng thuốc để gây tê cục bộ nơi cần chẩn đoán, thăm khám. Bên cạnh đó cũng có các biện pháp sinh thiết khác yêu cầu gây mê toàn thân hoặc cho bệnh nhân dùng thuốc an thần mạnh trước khi thực hiện.
Quy trình sinh thiết phổi bằng kim qua da gồm các bước cơ bản dưới đây:
Sinh thiết phổi qua nội soi phế quản gồm các bước cơ bản như sau:
Sinh thiết phổi qua nội soi lồng ngực được tiến hành với các bước cơ bản như sau:
Quy trình sinh thiết phổi mở gồm các bước cơ bản sau:
Tùy vào loại thuốc gây mê (nếu có dùng) và hình thức sinh thiết, quá trình hồi phục sau khi thực hiện thủ thuật sẽ khác nhau. Bệnh nhân sẽ được theo dõi ở phòng hồi sức nếu có áp dụng phương pháp gây mê toàn thân. Khi bạn trở nên tỉnh táo, nhịp thở, mạch, huyết áp ổn định thì sẽ được đưa về phòng dưỡng bệnh, thậm chí có thể xuất viện sớm. Bác sĩ cũng có thể chỉ định cho bệnh nhân chụp X-quang ngực ngay sau khi làm sinh thiết phổi và lặp lại sau đó vài giờ.
Bạn có thể thấy cổ họng khó chịu nếu áp dụng cách sinh thiết bằng ống soi phế quản. Người bệnh cũng không được ăn uống cho đến khi phản xạ miệng bình thường trở lại. Bạn có thể gặp tình trạng đau khi nuốt, khó chịu ở cổ họng trong vài ngày, hiện tượng này là biểu hiện bình thường.
Sau khi thực hiện kỹ thuật sinh thiết phổi xuyên phế quản, người bệnh có thể được bác sĩ hướng dẫn ho nhẹ, nhổ nước bọt. Dịch tiết của bạn sẽ được y tá theo dõi. Nếu bạn sinh thiết qua da thì có thể tiến hành tháo băng khi được cho phép và tắm bình thường.(4)
Sau khi thực hiện sinh thiết bằng kim, vết thương sẽ đau hoặc mềm trong vài ngày. Bệnh nhân tuyệt đối không tùy tiện uống thuốc giảm đau hoặc dùng Aspirin vì có thể làm gia tăng khả năng chảy máu, gặp phải biến chứng sau sinh thiết phổi. Bạn chỉ nên sử dụng toa thuốc giảm đau do bác sĩ chỉ định. Trong vài ngày đầu, bạn cũng cần tránh hoạt động thể chất. Người bệnh phải thông báo cho bác sĩ biết nếu gặp biểu hiện bất thường, ví dụ như:
Tùy vào trường hợp của bạn, bác sĩ sẽ đề ra chỉ dẫn thay thế hoặc bổ sung sau khi chọc sinh thiết phổi.
Chúng ta đã biết sinh thiết phổi là gì, quy trình thực hiện, chỉ định và chống chỉ định trong trường hợp nào. Tiếp theo, cùng giải đáp một số câu hỏi thường gặp về hình thức sinh thiết phổi.
Gây mê toàn thân được áp dụng cho cả hình thức sinh thiết mở và nội soi lồng ngực. Biến chứng vẫn có thể xuất hiện khi làm bất kỳ phương pháp phẫu thuật nào. Dưới đây là một số biến chứng có nguy cơ xảy ra:
Sinh thiết phổi bằng kim hoặc thông qua kỹ thuật xuyên phế quản được thực hiện dưới tác dụng của thuốc gây tê cục bộ, an thần nhẹ. Bệnh nhân có thể gặp các biến chứng sau đây:
Để tránh gặp biến chứng sau sinh thiết phổi, bạn nên thông báo cho bác sĩ biết khi thấy có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Ngoài ra, bạn phải thông báo cho bác sĩ nếu đang mang thai hoặc nghi ngờ bản thân có thai vì một số trường hợp sinh thiết được tiến hành bằng tia X (soi huỳnh quang hoặc CT) thì sẽ dùng bức xạ (mặc dù ở mức tối thiểu).
Lấy sinh thiết tại phổi được đánh giá là thủ thuật ít gây nguy hiểm cho bệnh nhân, khá an toàn. Thế nhưng nếu thực hiện sai kỹ thuật, người bệnh có thể gặp biến chứng sau sinh thiết phổi như tràn khí màng phổi, nhiễm trùng, viêm phổi, mất máu,…
Để bảo đảm tính an toàn, hạn chế biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra, bệnh nhân nên thực hiện phương pháp sinh thiết ở bệnh viện lớn, uy tín, sở hữu trang thiết bị tân tiến, quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm.
Thông thường, kết quả sinh thiết phổi sẽ được trả cho người bệnh sau 2 – 4 ngày. Thế nhưng cũng có trường hợp phải mất đến 1 tuần mới cho ra kết quả chính xác (nếu cần xét nghiệm thêm hoá mô miễn dịch).
Kết quả sinh thiết có nhanh hay chậm cũng còn tùy thuộc vào cơ sở y tế. Nếu bạn sinh thiết ở bệnh viện uy tín, có trang thiết bị, máy móc hiện đại, quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi, chất lượng dịch vụ tốt thì thời gian nhận kết quả cũng được rút ngắn.
Đọc đến đây chắc hẳn bạn đã biết quy trình sinh thiết phổi như thế nào, kỹ thuật được áp dụng ra sao. Ngày nay, các phương pháp sinh thiết tại phổi đã được tiến hành an toàn, đơn giản hơn rất nhiều. Khi cần can thiệp chọc sinh thiết, bệnh nhân sẽ được gây tê hoặc gây mê nên hầu như không cảm thấy đau đớn.
Sau khi hoàn tất quá trình sinh thiết, tùy vào cơ địa của từng người sẽ cảm thấy đau tức tại vết thương với mức độ khác nhau. Người bệnh sẽ được dùng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ để cảm thấy thoải mái hơn.
Để đặt lịch thăm khám, sinh thiết phổi tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, sinh thiết phổi hiện có nhiều phương pháp thực hiện, hỗ trợ tích cực trong việc chẩn đoán bệnh lý ở phổi. Người bệnh nên thực hiện chỉ định sinh thiết phổi ở cơ sở y tế uy tín để đảm bảo an toàn, nhận kết quả chính xác, hạn chế biến chứng đáng tiếc.