Mãn kinh sớm: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và phòng ngừa

Thời kỳ mãn kinh là “cơn ác mộng” của nhiều phụ nữ, thế nhưng thời kỳ này đang có xu hướng đến sớm hơn. Phụ nữ bị mãn kinh sớm tăng nguy cơ bị mật độ xương thấp, loãng xương sớm, dễ gãy xương, khởi phát các bệnh mạch vành, tăng tỷ lệ tử vong do bệnh tim mạch… Vậy làm thế nào để ngăn chặn tình trạng này?

Mãn kinh sớm là gì?

Mãn kinh sớm là tình trạng người phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh ở độ tuổi sớm hơn dự kiến. Mãn kinh được chẩn đoán khi người phụ nữ trải qua 12 tháng liên tục không có kinh nguyệt. Hầu hết phụ nữ bắt đầu thời kỳ mãn kinh ở độ tuổi từ 45 đến 55 tuổi. Ở Hoa Kỳ, độ tuổi trung bình bắt đầu mãn kinh là 51 tuổi.

Mãn kinh sớm xảy ra ở độ tuổi 40 đến 45 tuổi. Thống kê cho thấy, có đến 12% phụ nữ có kinh lần cuối trước năm 45 tuổi. Tỷ lệ này có thể cao hơn nếu cả trường hợp mãn kinh do phẫu thuật cắt bỏ hai buồng trứng và tử cung hoặc điều trị ung thư. Mãn kinh trước 45 tuổi được gọi là mãn kinh sớm (early menopause), trước năm 40 tuổi được gọi là mãn kinh quá sớm (premature menopause). (1)

Dấu hiệu của mãn kinh sớm

Thời kỳ mãn kinh sớm có thể bắt đầu ngay khi phụ nữ có kỳ kinh nguyệt không đều, thời gian dài hơn hoặc ngắn hơn so với chu kỳ kinh bình thường, thậm chí ngừng hẳn mà không có lý do nào khác như mang thai.

Ngoài ra, phụ nữ mãn kinh sớm còn xuất hiện các triệu chứng khác gồm:

• Triệu chứng vận mạch: bốc hỏa, đổ mồ hôi vào ban đêm.
• Triệu chứng âm đạo: âm đạo bị khô và đau khi giao hợp.
• Triệu chứng tiết niệu: tiểu lắt nhắt, tiểu không thường xuyên, tiểu không kiểm soát và viêm teo bàng quang.
• Rối loạn chức năng tình dục.
• Rối loạn giấc ngủ.
• Các triệu chứng khác như nhức đầu, trầm cảm, lo âu, khó chịu, đau khớp, teo da, giảm tập trung…

Khi gặp những triệu chứng kể trên, chị em hãy đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa Sản Phụ uy tín để được bác sĩ thăm khám, kiểm tra tìm nguyên nhân gây ra tình trạng mãn kinh giai đoạn sớm.

Nguyên nhân gây mãn kinh sớm ở phụ nữ

Mãn kinh sớm hoặc quá sớm có thể tự xảy ra mà không có nguyên nhân cụ thể, hoặc do một số yếu tố thuốc men, phẫu thuật và tình trạng sức khỏe của phụ nữ. Cụ thể như sau: (2)

1. Tiền sử gia đình

Nghiên cứu cho thấy, tiền sử gia đình có mẹ hoặc dì hoặc chị em gái ruột bị mãn kinh sớm, phụ nữ cũng sẽ có khả năng gặp phải tình trạng này cao hơn.

2. Thói quen hút thuốc lá

Phụ nữ có thói quen hút thuốc lá thường xuyên có khả năng mãn kinh sớm hơn từ 1 đến 2 năm so với phụ nữ không hút thuốc, đồng thời các triệu chứng mãn kinh cũng có thể nghiêm trọng hơn.

Bên cạnh đó, một nghiên cứu trên 25.474 phụ nữ cho thấy, phụ nữ mãn kinh sớm do hút thuốc lá có tỷ lệ tử vong sớm hơn khoảng 2 năm so với phụ nữ không hút thuốc.

3. Hóa trị hoặc xạ trị vùng chậu trong điều trị bệnh ung thư

Những phương pháp điều trị này có thể làm tổn thương hoặc phá hủy buồng trứng, khiến buồng trứng ngừng hoạt động vĩnh viễn hoặc trong một khoảng thời gian. Phụ nữ cũng có thể gặp khó khăn khi mang thai hoặc không thể mang thai.

Tuy nhiên, không phải tất cả phụ nữ trải qua quá trình hóa trị hoặc xạ trị đều bắt đầu thời kỳ mãn kinh sớm. Phụ nữ càng trẻ tuổi càng ít có nguy cơ bị mãn kinh sớm hơn.

4. Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng

Phẫu thuật cắt bỏ hai bên buồng trứng có thể gây ra các triệu chứng mãn kinh ngay lập tức. Ngay sau khi phẫu thuật kết thúc, chu kỳ kinh nguyệt sẽ dần hẳn và nồng độ hormone giảm nhanh chóng. Các triệu chứng mãn kinh bắt đầu xuất hiện rõ rệt và mạnh hơn.

5. Phẫu thuật cắt bỏ tử cung

Một số trường hợp phụ nữ phải cắt bỏ tử cung nhưng không hề tác động đến buồng trứng. Khi đó buồng trứng vẫn sẽ tiếp tục tạo ra hormone nên phụ nữ không bước vào thời kỳ mãn kinh ngay lập tức. Tuy nhiên, phụ nữ sẽ không còn kinh nguyệt và không thể mang thai. Nghiên cứu cho thấy, phụ nữ bị cắt bỏ tử cung hoàn toàn có thể bị mãn kinh nhanh hơn so với phụ nữ vẫn còn tử cung từ 1 đến 2 năm.

6. Mắc bệnh tự miễn

Khoảng 30-60% các trường hợp mãn kinh sớm là do mắc phải các bệnh tự miễn, thường gặp nhất là bệnh tuyến giáp, quai bị, cường giáp, Addison… Một số trường hợp khác mặc dù hiếm gặp, nhưng hệ thống miễn dịch của cơ thể vốn để chống lại bệnh tật có thể tấn công nhằm vào buồng trứng, khiến buồng trứng không tạo ra hormone.

7. HIV/AIDS

Phụ nữ nhiễm HIV nếu không được kiểm soát tốt có thể bị mãn kinh sớm hơn. Ngoài ra, phụ nữ nhiễm HIV có nguy cơ gặp những cơn bốc hỏa nặng nề và nghiêm trọng hơn so với người không nhiễm HIV.

8. Rối loạn di truyền

Phụ nữ sinh ra với tình trạng thiếu nhiễm sắc thể hoặc rối loạn nhiễm sắc thể như thiếu hụt 17-alpha-hydroxylase, galactosemia, hội chứng Digeorge, loạn dưỡng loạn sản cơ, mất đoạn nhiễm sắc thể… có thể bắt đầu thời kỳ mãn kinh sớm hơn.

Hội chứng Turner với sự mất một phần hoặc hoàn toàn nhiễm sắc thể X, trisomy 18 và 14, buồng trứng không hình thành bình thường khi sinh và chu kỳ kinh nguyệt bất thường cũng dễ bị mãn kinh ở giai đoạn sớm.

9. Hội chứng mệt mỏi mãn tính (chronic fatigue syndrome – CFS)

Một nghiên cứu trên 157 phụ nữ cho thấy, phụ nữ bị viêm não tủy/hội chứng mệt mỏi mãn tính (ME/CFS) có biểu hiện mệt mỏi, yếu, đau cơ, đau khớp, nhức đầu, mất trí nhớ, ngủ không sâu giấc… có thể bị mãn kinh sớm hơn. 61% các trường hợp xuất phát từ nguyên nhân này, độ tuổi trung bình là 37,6 tuổi.

Mãn kinh sớm nguy hiểm như thế nào?

Hậu quả của mãn kinh sớm được chia thành hậu quả ngắn hạn và dài hạn. Các hậu quả ngắn hạn gồm bốc hỏa, đổ mồ hôi ban đêm, đau đầu, đánh trống ngực, khó thở, tăng cân, khô âm đạo, khó kiểm soát cảm xúc, dễ cáu kỉnh, khó chịu, mất ngủ, hay quên, kém tập trung… (3)

Về lâu dài, mãn kinh sớm có thể dẫn đến các kết cục như vô sinh, loãng xương, tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch hoặc đột quỵ.

• Vô sinh nữ: Chúng ta có thể bắt gặp những tin tức về việc phụ nữ mang thai và sinh con ở tuổi mãn kinh, nhưng thực tế rất hiếm gặp. Hiện nay, với sự tiến bộ của y học hiện đại và các phương pháp hỗ trợ sinh sản, việc trữ trứng mang lại hy vọng có con cho những phụ nữ mãn kinh sớm, kể cả những trường hợp được chẩn đoán vô sinh do suy buồng trứng sớm.
• Loãng xương: Nghiên cứu cho thấy, phụ nữ trước 45 tuổi có nguy cơ bị gãy xương cao gấp 1,5-3 lần so với phụ nữ mãn kinh sau 50 tuổi. Một nghiên cứu khác trên 1.000 bệnh nhân cho thấy, tỷ lệ gãy xương hông ở phụ nữ bắt đầu mãn kinh quá sớm trước 40 tuổi là 9,4%, so với phụ nữ bắt đầu mãn kinh ở tuổi 50.
• Bệnh mạch vành và nguy cơ đột quỵ: Phụ nữ mãn kinh có cấu hình lipid bất lợi hơn so với phụ nữ thời kỳ tiền mãn kinh hoặc chưa mãn kinh. Một nghiên cứu ở Mỹ trong 12 năm trên 6.000 phụ nữ cho kết quả, nguy cơ tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ và cơn đau thắt ngực ở phụ nữ mãn kinh trong độ tuổi 35-40 tuổi cao hơn 50% so với những người mãn kinh trong độ tuổi 49-51 tuổi.

Mãn kinh sớm gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đối với phụ nữ, có thể gây ra nhiều hệ lụy sức khỏe và chất lượng sống. Vì thế, ngay khi nhận thấy các triệu chứng mãn kinh xuất hiện sớm hoặc quá sớm, chị em không được chủ quan, cần thăm khám ngay để được kiểm tra tìm nguyên nhân, dựa trên kết quả chẩn đoán có can thiệp điều chỉnh kịp thời và hiệu quả, phòng tránh tối đa các biến chứng nguy hiểm.

Chẩn đoán mãn kinh sớm

Việc chẩn đoán tình trạng mãn kinh sớm được thực hiện khi phụ nữ trước 45 tuổi có 3 triệu chứng sau, gồm vô kinh trên 12 tháng liên tục, nồng độ gonadotropin cao và có các triệu chứng thiếu hụt estrogen.

Bác sĩ sẽ hỏi thăm tính đều đặn của chu kỳ kinh nguyệt, thời điểm bắt đầu không thấy sự hiện diện của kinh nguyệt cũng như yếu tố tiền sử gia đình nếu có. Trong những trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định phụ nữ tham gia một số xét nghiệm cận lâm sàng để hỗ trợ chẩn đoán, chẳng hạn như đo nồng độ FSH, E2, nhiễm sắc thể đồ, đo chức năng tuyến giáp, đường huyết – huyết thanh, lượng canxi huyết thanh, mật độ khoáng của xương…

Mãn kinh sớm được điều trị như thế nào?

Phác đồ điều trị mãn kinh sớm hoặc quá sớm khác nhau ở mỗi người, phụ thuộc vào nguyên nhân khiến thời kỳ mãn kinh bắt đầu sớm hơn so với bình thường. Bác sĩ có thể chỉ định phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai kết hợp hoặc liệu pháp hormone (HRT) để bù đắp lượng hormone bị thiếu. (4)

Thông thường, các phương pháp quản lý thời kỳ mãn kinh được khuyến cáo duy trì đến khi phụ nữ bước vào độ tuổi trung bình mãn kinh tự nhiên, tức là khoảng 51 tuổi nhằm ngăn ngừa nguy cơ bệnh loãng xương cũng như các vấn đề sức khỏe khác sau thời kỳ mãn kinh.

Xem thêm: Mãn kinh sớm nên uống thuốc gì?

Tuy nhiên, nếu phụ nữ mắc phải bệnh ung thư, chẳng hạn như ung thư vú thì không thể điều trị bằng liệu pháp hormone. Lúc này, bác sĩ sẽ thảo luận phương pháp điều trị phù hợp hơn với tình trạng sức khỏe của chị em.

Bác sĩ Sản Phụ khoa sẽ xem xét lợi ích và nguy cơ khi áp dụng liệu pháp hormone ở từng trường hợp cụ thể. Vì thế, chị em cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn điều trị của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý sử dụng cách thức dân gian hoặc tư vấn của người không có chuyên môn để tránh làm nặng hơn các triệu chứng mãn kinh.

Với những phụ nữ chưa có con hoặc chưa đủ số con, mong muốn có con sau khi bị mãn kinh sớm sẽ được tư vấn cân nhắc phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) bằng cách sử dụng trứng đã được trữ đông trước đó (nếu có) hoặc sử dụng trứng của người hiến tặng. Có thể chị em cũng sẽ cần đến bác sĩ tâm lý để được tư vấn các giải tỏa cảm xúc, cân bằng tâm lý để vượt qua các triệu chứng thời kỳ mãn kinh dễ dàng hơn.

Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc hiện đại, liên kết chặt chẽ cùng nhiều chuyên khoa khác trong bệnh viện như Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Trung tâm Tim mạch, khoa Ung bướu, Trung tâm Xét nghiệm, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh… phối hợp hội chẩn đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả và toàn diện, không chỉ điều trị hiệu quả các tình trạng sức khỏe gặp phải, mà còn bảo vệ khả năng mang thai và sinh nở – thiên chức làm mẹ thiêng liêng của người phụ nữ.

Để đặt lịch khám và tư vấn với các chuyên gia Sản Phụ khoa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chị em vui lòng liên hệ đến:

Phòng ngừa mãn kinh sớm bằng cách nào?

Như đã chia sẻ, có rất nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng mãn kinh sớm ở phụ nữ. Trong đó, sự mất cân bằng nội tiết tố nữ do thói quen sống không lành mạnh là phổ biến nhất. Vì thế, để ngăn ngừa thời kỳ mãn kinh đến sớm hơn bình thường, chị em cần lưu ý những điều sau:

• Không hút thuốc lá: Phụ nữ hút thuốc lá thường xuyên có thể bắt đầu thời kỳ mãn kinh nhanh hơn người không hút thuốc từ 1 đến 2 năm. Vì thế, tập thói quen sống lành mạnh, không hút thuốc lá là cách giúp chị em ngăn ngừa được tình trạng này.
• Tránh sử dụng rượu bia và caffeine: Tiêu thụ quá nhiều cồn và caffeine có thể kích hoạt các yếu tố gây mãn kinh sớm hơn.
• Tập thể dục điều độ: Tập thể dục thường xuyên và vừa sức có thể giúp trì hoãn thời kỳ mãn kinh đến sớm. Chị em chỉ nên tập những bộ môn nhẹ nhàng, phù hợp với thể trạng cơ thể, không nên tập quá sức vì có thể gây mất cân bằng hormone, khiến sự rụng trứng không đều và có thể làm suy giảm hormone sớm.
• Ăn uống đủ chất dinh dưỡng: Chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ dinh dưỡng cần thiết sẽ giúp chị em duy trì vóc dáng và cân nặng hợp lý, tránh rơi vào tình trạng thừa cân hoặc thiếu cân cũng có thể khiến thời kỳ mãn kinh bắt đầu sớm hơn. Estrogen được giữ trong mô mỡ, vì thế phụ nữ thừa cân có thể dư thừa estrogen làm ảnh hưởng đến buồng trứng.

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp chị em hiểu rõ mãn kinh sớm là gì, những hệ quả của bệnh và biết cách ngăn ngừa tình trạng này. Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc băn khoăn nào, chị em có thể liên hệ đến hotline Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia Sản Phụ khoa giỏi hỗ trợ!