Huyết khối trong tim: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị

Huyết khối trong tim xảy ra khi cục máu đông hình thành trong các buồng tim hoặc động mạch vành, gây cản trở lưu thông máu và làm ảnh hưởng đến chức năng bơm máu của tim. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cục máu đông trong tim có thể phát triển, nguy cơ gây nhồi máu cơ tim hoặc vỡ ra và di chuyển đến não, phổi, gây ra các biến chứng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng. Việc nhận biết các triệu chứng huyết khối trong tim có thể giúp người bệnh chủ động hơn trong việc thăm khám, được điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Huyết khối trong tim là gì?

Huyết khối trong tim là tình trạng cục máu đông hình thành bất thường trong các buồng tim hoặc động mạch vành. Cục máu đông có thể cản trở một phần hoặc toàn bộ lưu lượng máu đến tim, khiến nguồn cung cấp máu và oxy mà tim cần sẽ bị cắt đứt, dẫn đến đau tim.

Lưu lượng máu giảm có thể gây tổn thương cho các cơ tim. Khi đó, tim phải làm việc nhiều hơn và gây ra các triệu chứng như khó thở, chóng mặt và dễ mệt khi hoạt động gắng sức.

Hiếm gặp hơn, huyết khối động mạch vành có thể hình thành sau phẫu thuật tim hoặc thủ thuật. Một nguy cơ nhỏ bị huyết khối động mạch vành sau các thủ thuật như đặt ống thông tim hoặc cấy máy tạo nhịp tim.

Huyết khối thường hình thành do máu chảy chậm, tổn thương thành mạch máu hoặc rối loạn đông máu. Các yếu tố nguy cơ bao gồm tuổi cao, hút thuốc, béo phì, đái tháo đường và tăng huyết áp. Đau ngực, khó thở, mệt mỏi và đánh trống ngực là những triệu chứng thường gặp ở những bệnh nhân có cục máu đông trong tim. (1)

Cơ chế hình thành cục máu đông trong tim

Cơ chế hình thành huyết khối trong tim là một quá trình phức tạp, bắt đầu với sự kích hoạt của hệ thống đông máu do tổn thương nội mạc tim hoặc mạch máu, dòng chảy máu bất thường, hoặc rối loạn các yếu tố đông máu. Khi đó, các tiểu cầu tập hợp tại vị trí bị tổn thương và tiết ra các chất hóa học thu hút thêm tiểu cầu.

Quá trình này kích hoạt chuỗi phản ứng đông máu, làm fibrin chuyển đổi thành fibrinogen, tạo thành một mạng lưới giữ tiểu cầu và hồng cầu. Cục máu đông tiếp tục phát triển kích thước khi tích tụ thêm tế bào máu và protein, trong khi quá trình tiêu sợi huyết tự nhiên bị ức chế. Sự hình thành và tăng trưởng của cục máu đông này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe tim mạch.

Nguyên nhân huyết khối trong tim

Cục máu đông hình thành khi các cấu trúc bên trong máu dày lên và kết tụ lại thành một khối bán rắn. Các nhà khoa học cho biết có ba yếu tố chính góp phần vào quá trình hình thành huyết khối trong tim là:

• Tổn thương lớp nội mạc: Lớp nội mạc bên trong mạch máu bị tổn thương có thể do quá trình đặt ống thông, bị chấn thương hoặc rủi ro trong quá trình phẫu thuật. Ngoài ra, một số yếu tố gây viêm, sự gián đoạn của các mối nối nội bào và biểu hiện yếu tố mô cũng có thể làm tổn thương lớp nội mạc.
• Tăng đông máu: Hội chứng tăng đông máu có thể là hệ quả của các yếu tố di truyền hoặc yếu tố mắc phải, đôi khi là cả hai. Cục máu đông dễ dàng được hình thành trong tĩnh mạch hoặc động mạch và di chuyển khắp cơ thể, làm hạn chế hoặc ngăn chặn lưu lượng máu. (2)
• Giảm lưu lượng máu trong mạch máu: Nguyên nhân thường gặp nhất gây suy giảm lưu lượng máu trong động mạch là do sự hình thành của các mảng xơ vữa gây tắc hẹp lòng mạch.

Cục máu đông hình thành bên trong mạch máu nuôi tim được gọi là huyết khối động mạch vành. Tuy nhiên, một số cục máu đông có thể bắt nguồn từ bên trong tim. Một đánh giá vào năm 2023 cho thấy rằng rung nhĩ (AFib) là nguyên nhân chính gây ra cục máu đông.

Đặc trưng của bệnh là loạn nhịp tim nhanh, nhịp điệu không đều, lưu lượng máu qua tim trở nên hỗn loạn và có nguy cơ cao hình thành huyết khối bên trong tim, cuối cùng có thể bong ra và gây đột quỵ.

Các yếu tố nguy cơ dẫn đến huyết khối trong tim

Theo Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA), các yếu tố nguy cơ gây huyết khối, trong đó có huyết khối trong tim bao gồm yếu tố nguy cơ mắc phải và yếu tố nguy cơ di truyền.

Các yếu tố nguy cơ mắc phải bao gồm:

• Hút thuốc lá.
• Tăng huyết áp.
• Chế độ ăn uống không cân bằng.
• Ít tập thể dục.
• Thừa cân – béo phì.
• Ngồi hoặc nằm bất động quá lâu.
• Mang thai.
• Sử dụng thuốc tránh thai.

Các yếu tố nguy cơ di truyền:

• Tiền sử gia đình có thành viên đã từng bị huyết khối.
• Tiền sử cá nhân bị nhiều cục máu đông trước 40 tuổi.
• Tiền sử cá nhân bị sảy thai không rõ nguyên nhân.

Ngoài ra, một số bệnh lý, tình trạng sức khỏe khác cũng có thể làm tăng nguy cơ huyết khối trong tim như:

• Rung nhĩ.
• Đái tháo đường.
• Suy tim.
• Ung thư.
• Viêm mạch máu.
• Xơ vữa động mạch.
• HIV.

Triệu chứng huyết khối trong tim

Ban đầu, huyết khối trong tim có thể không gây ra triệu chứng. Tuy nhiên, khi cục máu đông phát triển, có thể làm tắc nghẽn động mạch vành, làm giảm lưu lượng máu đến tim và dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về tim.

Triệu chứng của huyết khối trong tim bao gồm:

• Khó thở.
• Đau ngực.
• Khó chịu ở phần thân trên như cánh tay, lưng, cổ hoặc hàm.
• Ngất xỉu.
• Nhịp tim nhanh bất thường.
• Thở nhanh.
• Huyết áp thấp.
• Đổ mồ hôi.
• Buồn nôn.

Huyết khối trong tim có thể gây ra cơn đau tim. Do đó, khi nhận thấy có những triệu chứng nghi ngờ cục máu đông trong tim, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến gặp bác sĩ để kiểm tra và được điều trị kịp thời.

Huyết khối trong tim có nguy hiểm không?

Huyết khối trong tim là một tình trạng rất nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Mức độ nguy hiểm của tình trạng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm vị trí, kích thước của cục máu đông, và thời gian được can thiệp điều trị sớm hay muộn.

Huyết khối động mạch vành có thể dẫn đến đau tim. Nếu không được điều trị kịp thời, đau tim có thể gây tử vong. Tỷ lệ tử vong do đau tim là 5–30%. Ngoài ra, huyết khối trong tim có thể ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tim, dẫn đến suy tim hoặc rối loạn nhịp tim. Tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng như khó thở, mệt mỏi và giảm khả năng hoạt động thể chất của người bệnh.

Biến chứng của huyết khối trong tim

Huyết khối trong tim có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

• Nhồi máu cơ tim: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của huyết khối trong tim. Khi cục máu đông di chuyển và gây tắc nghẽn một động mạch vành, dòng máu đến một phần của cơ tim bị ngăn cản và giảm đi. Tình trạng này gây thiếu máu cục bộ cơ tim, nếu kéo dài có thể gây hoại tử mô cơ tim, dẫn đến đau ngực dữ dội, khó thở, trường hợp nặng có thể gây suy tim hoặc tử vong. Tùy thuộc vào vị trí và mức độ tắc nghẽn, nhồi máu cơ tim có thể ảnh hưởng đến chức năng bơm máu của tim và gây ra các biến chứng lâu dài.
• Đột quỵ: Biến chứng này có thể xảy ra khi cục máu đông từ tim bị vỡ ra và di chuyển lên não. Khi cục máu đông chặn dòng máu đến một phần của não, có thể gây ra đột quỵ. Bệnh nhân đột quỵ thường có các triệu chứng như yếu hoặc tê một bên cơ thể, khó nói, rối loạn thị giác, mất thăng bằng. Đột quỵ có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, mất khả năng vận động hoặc nói, trong trường hợp nặng có thể gây tử vong.
• Thuyên tắc phổi: Xảy ra khi cục máu đông từ tim di chuyển đến phổi và chặn một hoặc nhiều động mạch phổi. Người bệnh thường khó thở đột ngột, đau ngực, ho ra máu, có thể dẫn đến suy hô hấp và tử vong. Thuyên tắc phổi là một tình trạng cấp cứu y tế cần được điều trị ngay lập tức.
• Ngoài ra, huyết khối trong tim còn có thể gây ra các biến chứng khác như rối loạn nhịp tim, suy tim, tắc mạch ở các cơ quan khác như thận hoặc ruột.

Phương pháp chẩn đoán huyết khối trong tim

Chẩn đoán chính xác huyết khối trong tim giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị thích hợp cho người bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Người bệnh có thể được chỉ định thực hiện nhiều phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng để giúp bác sĩ phát hiện và đánh giá tình trạng huyết khối trong tim một cách toàn diện.

1. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu có thể cho biết máu của người bệnh có dễ đông không và giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân gây ra cục máu đông trong tim. Xét nghiệm máu cung cấp những thông tin về:

• Các thành phần của máu.
• Các dấu hiệu hình thành cục máu đông.
• Các dấu hiệu tổn thương tim. (3)

2. Phương pháp chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò then chốt trong việc xác định vị trí, kích thước và mức độ nghiêm trọng của huyết khối trong tim. Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp để giúp chẩn đoán cục máu đông ở tim như:

• Siêu âm tim qua thành ngực hoặc qua thực quản: Cho phép quan sát trực tiếp cấu trúc tim và phát hiện cục máu đông.
• Chụp CT mạch vành: Giúp tạo hình ảnh chi tiết của các mạch máu và có thể phát hiện huyết khối trong động mạch vành.
• Chụp cộng hưởng từ tim: Cung cấp hình ảnh có độ phân giải cao của cấu trúc tim và mạch máu, đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện huyết khối ở các buồng tim.
• Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp mạch vành qua ống thông để trực tiếp quan sát các động mạch vành và xác định vị trí chính xác của huyết khối.

Cách điều trị huyết khối trong tim

Bệnh nhân bị huyết khối trong tim cần được can thiệp y tế kịp thời để ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng. Tùy vào mức độ nghiêm trọng của huyết khối và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.

1. Điều trị thuốc

Điều trị thuốc là phương pháp được sử dụng phổ biến trong điều trị huyết khối trong tim. Bác sĩ sẽ sử dụng các loại thuốc đặc hiệu để tác động lên cục máu đông và ngăn ngừa sự hình thành của các cục máu đông mới. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc tiêu huyết khối như alteplase để làm tan cục máu đông.
• Thuốc chống đông máu như heparin giúp ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông mới.
• Thuốc chống kết tập tiểu cầu như aspirin để giảm nguy cơ tái phát.

Tùy vào từng trường hợp cụ thể của người bệnh mà bác sĩ có thể cân nhắc kê những loại thuốc khác để kiểm soát các triệu chứng và các yếu tố nguy cơ gây huyết khối trong tim.

2. Phẫu thuật loại bỏ cục máu đông trong tim

Phẫu thuật loại bỏ cục máu đông trong tim là phương pháp can thiệp xâm lấn, thường được áp dụng khi điều trị thuốc không mang lại hiệu quả hoặc trong những trường hợp khẩn cấp.

Có nhiều kỹ thuật phẫu thuật khác nhau, bao gồm phẫu thuật mở tim để tiếp cận trực tiếp và loại bỏ cục máu đông, thủ thuật can thiệp qua ống thông để tiếp cận cục máu đông thông qua mạch máu, kỹ thuật hút huyết khối sử dụng thiết bị đặc biệt để hút cục máu đông ra khỏi tim. Việc lựa chọn phương pháp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ nghiêm trọng của huyết khối, vị trí cục máu đông, tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân.

Biện pháp phòng ngừa huyết khối trong tim

Bạn có thể áp dụng một số biện pháp giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim bằng cách thay đổi lối sống khoa học và tuân thủ điều trị theo đúng chỉ định của bác sĩ, bao gồm:

• Bỏ hút thuốc: Những người hút thuốc có nguy cơ bị cục máu đông cao hơn. Hút thuốc cũng có thể làm chậm quá trình phục hồi và chữa lành sau khi bị huyết khối động mạch vành. Do đó, tốt nhất bạn nên ngừng hút thuốc và tránh xa cả khói thuốc lá.
• Rèn thói quen tập thể dục thường xuyên: Đối với những người có tiền sử đau tim hoặc cục máu đông, tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm huyết áp, giảm hình thành cục máu đông và giúp kiểm soát tốt cân nặng.
• Chế độ ăn cân bằng: Bạn nên ưu tiên ăn ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây tươi và protein nạc. Đồng thời, hạn chế những thực phẩm có chứa nhiều cholesterol, đồ ăn đóng hộp, thực phẩm được chế biến sẵn, thực phẩm nhiều muối/đường…
• Kiểm soát tốt các bệnh lý liên quan: Những người mắc đái tháo đường type 1 và type 2, cholesterol cao và huyết áp cao có nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim cao hơn. Vì vậy, cần tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ và thường xuyên kiểm tra tình trạng bệnh.
• Bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để giúp giúp giảm nguy cơ hình thành cục máu đông trong tương lai như: aspirin, thuốc chẹn beta… (4)

Thăm khám định kỳ nếu thuộc đối tượng nguy cơ của huyết khối trong tim

Những người thuộc nhóm nguy cơ cao của huyết khối trong tim cần thực hiện thăm khám định kỳ ít nhất 6 tháng một lần để đảm bảo sức khỏe tim mạch. Trong các buổi thăm khám này, bác sĩ sẽ đánh giá các yếu tố nguy cơ, kiểm tra huyết áp, có thể yêu cầu xét nghiệm máu hoặc các phương pháp cận lâm sàng khác để đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe tim mạch của người bệnh.

Thông qua đó, bác sĩ sẽ có sự điều chỉnh phù hợp về phác đồ điều trị, tư vấn về lối sống lành mạnh và đưa ra các biện pháp phòng ngừa phù hợp, nhằm giảm thiểu nguy cơ huyết khối trong tim cho người bệnh.

Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:

Huyết khối trong tim là một tình trạng nghiêm trọng, có thể chặn dòng máu nuôi tim hoặc vỡ ra và di chuyển đến nơi khác trong cơ thể, gây ra các tình trạng đe dọa tính mạng như đột quỵ, thuyên tắc phổi. Vì vậy, những người có các yếu tố nguy cơ gây huyết khối trong tim nên thăm khám sức khỏe tim mạch định kỳ để phát hiện và điều trị sớm.