Herpes là tên gọi của một chủng virus lây truyền qua hình thức tiếp xúc trực tiếp và gây nên các bệnh ngoài da; virus có ái lực (thích) da và thần kinh. Họ virus Herpes có vài loại thường gây bệnh cho người gồm: Herpes simplex (HSV) gây bệnh mụn rộp, Herpes zoster (còn gọi là Varicella zoster virus) gây bệnh zona, thủy đậu.
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, ước tính có khoảng 3,7 tỷ người dưới 50 tuổi (67%) bị nhiễm HSV-1 và 491 triệu người trong độ tuổi 15–49 (13%) bị nhiễm HSV-2 trên toàn cầu. Nguyên nhân và triệu chứng thường gặp của bệnh Herpes là gì? Bài viết dưới đây giúp phòng ngừa và phát hiện sớm, điều trị hiệu quả.
Virus Herpes simplex – ký hiệu HSV; là chủng virus gây ra tình trạng mụn rộp da, thường gặp ở miệng và bộ phận sinh dục, ít gặp hơn ở thân mình hoặc tay chân. (1)
Nhiều người chung sống với HSV trong nhiều năm mà không phát hiện triệu chứng. Có nghĩa là người bị nhiễm virus thời gian dài nhưng chưa bao giờ bùng phát mụn rộp.
Trong đại đa số các trường hợp, người nhiễm virus Herpes bị nổi mụn nước ở môi, xung quanh miệng và bộ phận sinh dục. Mụn rộp cũng có thể xuất hiện trên ngón tay, bàn tay và một số bộ phận khác trên cơ thể của người bị mắc virus Herpes.
Đường tình dục là một trong những con đường lây truyền HSV phổ biến nhưng không phải duy nhất. Virus Herpes vẫn có thể lan truyền từ người này sang người khác thông qua nhiều phương thức. Bệnh mụn rộp Herpes là bệnh tương đối phổ biến, người mắc bệnh Herpes không nên cảm thấy xấu hổ với tình trạng bệnh của mình.
Tổ chức Y tế Thế giới ước tính:
Một số nghiên cứu khác cho thấy rằng hơn 90% người trưởng thành có kháng thể HSV-1 khi ở độ tuổi 50. (2)
Có 2 loại virus Herpes simplex chính: HSV-1 và HSV-2.
Điều quan trọng người bệnh cần lưu ý: Tuy HSV-1 thường liên quan đến vết loét lạnh (các vết loét trên hoặc quanh khu vực môi) và HSV-2 thường liên quan đến mụn rộp sinh dục, nhưng cả 2 đều lây lan qua tiếp xúc bằng miệng hoặc bộ phận sinh dục. Như vậy, cả 2 loại virus HSV-1 và HSV-2 đều có thể là tác nhân gây ra các đợt bùng phát mụn rộp ở miệng và bộ phận sinh dục.
HSV không phải lúc nào cũng gây ra triệu chứng. Bất kỳ triệu chứng nào nhận thấy được và mức độ nghiêm trọng của chúng thường phụ thuộc vào việc người bệnh đang trong giai đoạn nguyên phát hay tái phát.
Giai đoạn nguyên phát của bệnh Herpes diễn ra trong khoảng thời gian từ vài ngày đến vài tuần sau khi người bệnh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm. Các triệu chứng ở giai đoạn này tương tự với dấu hiệu của bệnh cúm, bao gồm:
Lưu ý:
Một số người bị nhiễm virus Herpes chỉ có một đợt bùng phát duy nhất. Trong khi một số người khác gặp phải tình trạng tái phát sau mỗi vài tháng hoặc lâu hơn.
Các đợt tái phát ít xảy ra hơn theo thời gian sau khi cơ thể người bệnh bắt đầu sản sinh ra kháng thể chống lại virus. Các triệu chứng trong giai đoạn tái phát cũng ít nghiêm trọng hơn và được cải thiện nhanh chóng: Các nốt mụn nước xuất hiện ít hơn, giảm cảm giác đau đớn và có thể lành hoàn toàn chỉ sau vài ngày.
HSV là dạng virus lây truyền qua hình thức tiếp xúc trực tiếp với mụn nước hoặc các vết thương hở trên cơ thể người bệnh được tạo thành sau khi mụn nước bị vỡ. Trên thực tế, có rất nhiều trường hợp bị lây nhiễm virus Herpes từ người khác do không phát hiện triệu chứng bệnh:
HSV-1 (Herpes miệng) có thể lây truyền thông qua hình thức tiếp xúc trực tiếp với mụn rộp, vết thương hở tại vị trí mụn nước bị vỡ, nước bọt cũng như các chất tiết khác trong cơ thể người bệnh. Các hình thức tiếp xúc trực tiếp bao gồm:
Lưu ý:
Tương tự với HSV-1, HSV-2 (Herpes sinh dục) có thể lây truyền thông qua hình thức tiếp xúc trực tiếp với mụn rộp, vết thương hở tại vị trí mụn nước bị vỡ, nước bọt cũng như các chất tiết khác trong cơ thể người bệnh. Các hình thức tiếp xúc trực tiếp bao gồm:
Tùy từng giai đoạn mà bệnh Herpes có thể gây nguy hiểm hoặc không. Một số biến chứng tiềm ẩn của bệnh là:
Nhiễm HSV-2 làm tăng gấp 3 nguy cơ nhiễm HIV. Ngoài ra, những người bị nhiễm cả HIV và HSV-2 có nhiều khả năng lây truyền HIV cho người khác. Nhiễm HSV-2 là một trong những bệnh nhiễm trùng phổ biến nhất ở những người nhiễm HIV.
Ở những người bị suy giảm miễn dịch, kể cả những người bị nhiễm HIV giai đoạn nặng, mụn rộp có thể có các triệu chứng nghiêm trọng và tái phát thường xuyên hơn. Các biến chứng hiếm gặp của HSV-2 bao gồm viêm màng não (nhiễm trùng não) và nhiễm trùng lan tỏa. Nhiễm HSV-1 có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn như viêm não (nhiễm trùng não) hoặc viêm giác mạc (nhiễm trùng mắt).
Mụn rộp ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra khi trẻ sơ sinh tiếp xúc với HSV ngay từ trong bụng mẹ. Herpes ở trẻ sơ sinh rất hiếm gặp, ước tính xảy ra ở 10 trong số 100 000 ca sinh trên toàn cầu. Tuy nhiên, đây là tình trạng nghiêm trọng có thể dẫn đến khuyết tật thần kinh hoặc tử vong. Nguy cơ mắc bệnh mụn rộp ở trẻ sơ sinh lớn nhất là khi người mẹ nhiễm HSV lần đầu tiên vào cuối thai kỳ.
Herpes lây lan qua việc tiếp xúc gần với người bị nhiễm virus. Virus Herpes có thể được tìm thấy trong da và nước bọt. Người bị nhiễm virus Herpes simplex có thể truyền virus cho người khác qua các nốt mụn nước hoặc các vết lở loét sau khi các mụn này bị vỡ.
Tuy nhiên, nhiều người nhiễm virus Herpes vẫn có thể lây nhiễm cho người khác ngay cả khi không có triệu chứng. Các chuyên gia gọi đây là sự phát tán virus không có triệu chứng.
Các con đường lây truyền virus HSV-1 bao gồm:
Các con đường lây truyền virus HSV-2 bao gồm:
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Herpes bao gồm: (3)
Phụ nữ có nhiều nguy cơ mắc bệnh mụn rộp sinh dục từ bạn tình nam hơn. Nghiên cứu trên các cặp đôi mà trong đó một người nhiễm virus HSV-2 tái phát có triệu chứng (đối tác nguồn) cho thấy tỷ lệ lây truyền hàng năm là 11% – 17% từ đối tác nguồn là nam và 3% – 4% từ đối tác nguồn là nữ.
Bạn nên gọi cho bác sĩ để được tư vấn và có phương án điều trị bệnh Herpes kịp thời nếu gặp phải tình trạng:
Bác sĩ chuyên khoa da liễu áp dụng phương thức thăm khám lâm sàng để chẩn đoán bệnh Herpes. Bác sĩ sẽ kiểm tra vùng da nổi mụn nước và hỏi người bệnh về một số dấu hiệu như ngứa ran, nóng rát hoặc triệu chứng giống bệnh cảm cúm.
Trong nhiều trường hợp, bác sĩ chỉ định xét nghiệm bệnh phẩm để chẩn đoán chính xác hơn. Bệnh phẩm bao gồm dịch ở mô liên kết nghi ngờ nhiễm bệnh như mũi, miệng, cổ họng, âm đạo, hậu môn, trực tràng và dịch trong các mụn nước.
Trường hợp người bệnh đã tiếp xúc với HSV nhưng chưa phát hiện triệu chứng thì thực hiện xét nghiệm máu có thể giúp xác định liệu có kháng thể HSV tồn tại trong cơ thể hay không. Tuy nhiên cần lưu ý rằng các xét nghiệm máu cũng có thể không phát hiện chính xác kháng thể HSV trong thời gian 12 tuần đầu sau khi người bệnh nhiễm virus.
Lưu ý: Khám sàng lọc STI tổng quát thường không bao gồm xét nghiệm HSV. Vì vậy nếu bạn nghi ngờ mình đã bị lây nhiễm virus thì cần trao đổi với bác sĩ da liễu để được tư vấn về việc xét nghiệm HSV.
Hiện nay bệnh Herpes vẫn chưa có cách chữa trị triệt để. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương thức điều trị sau đây giúp người bệnh cải thiện các triệu chứng:
Những mụn rộp do virus Herpes gây ra thường tự lành mà không cần điều trị y tế. Tuy nhiên, nếu mụn rộp mọc nhiều hoặc thường xuyên, người bệnh nên đến gặp bác sĩ để được kê đơn thuốc kháng virus.
Các tùy chọn bao gồm:
Trường hợp nhiễm HSV kháng các loại thuốc khác thì điều trị bằng Foscarnet hoặc Cidofovir.
Lưu ý:
Người bệnh có thể áp dụng một số liệu pháp sau đây tại nhà để giảm cảm giác đau, khó chịu do mụn rộp:
Để phòng ngừa bệnh Herpes, mỗi người nên chủ động thực hiện các phương pháp sau đây:
Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Tiết niệu Thận học, Khoa Nam học – Tiết niệu Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách có thể đặt hẹn trực tuyến qua các cách sau đây:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiện nay, Herpes không phải là bệnh hiếm gặp. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc và một số liệu pháp tại nhà. Tuy nhiên, khi phát hiện nhiễm virus Herpes, người bệnh cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời, đúng quy trình.