Giảm tiểu cầu có phải là ung thư máu không? Một số lưu ý

Giảm tiểu cầu có phải là ung thư máu không là thắc mắc thường gặp của nhiều người. Hai tình trạng này hoàn toàn khác nhau nhưng có mối liên hệ mật thiết. Giảm tiểu cầu có thể là dấu hiệu của ung thư máu hoặc làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý ác tính về máu.

Giảm tiểu cầu là tình trạng gì?

Giảm tiểu cầu là tình trạng tủy xương không sản xuất đủ tiểu cầu, hoặc tiểu cầu bị gia tăng bắt giữ, phá huỷ hoặc tiêu thụ… dẫn đến không thể hình thành cục máu đông để cầm máu, có thể gây chảy máu mất kiểm soát. Bệnh thường xảy ra ở những người bị nhiễm trùng, nhiễm siêu vi, bệnh tự miễn hoặc đang dùng một số loại thuốc điều trị nhất định, hoặc các bệnh lý trong tuỷ xương.

Tiểu cầu (thrombocyte) là các tế bào máu không màu, tham gia vào quá trình đông cầm máu, ngăn máu chảy ra bằng cách vón cục và hình thành nút chặn tại các tổn thương mạch máu.

Giảm tiểu cầu có phải là ung thư máu không?

Giảm tiểu cầu không phải là ung thư máu nhưng ung thư máu có thể gây giảm tiểu cầu. Cụ thể, các loại ung thư có thể làm tổn thương tế bào máu bình thường trong tủy xương, chẳng hạn như bệnh bạch cầu, u lympho, kích thích các tế bào bất thường phát triển quá mức, thay thế các tế bào máu khỏe mạnh, bao gồm cả tiểu cầu. Tình trạng này có thể dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu trong máu ngoại vi.

Giảm tiểu cầu không phải là một loại ung thư máu nhưng có thể có liên quan đến bệnh lý ác tính này [1], ví dụ như một biến chứng hoặc tác dụng phụ của các phương pháp điều trị hoá trị liệu chống ung thư. Nhìn chung, nguyên nhân gây giảm tiểu cầu liên quan đến ung thư bao gồm:

• Hóa trị liệu: Thuốc hóa chất có khả năng tiêu diệt các tế bào ung thư nhưng đồng thời cũng có thể gây tổn thương tủy xương, phá hủy mẫu tiểu cầu khỏe mạnh trong tuỷ xương, dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu.
• Xạ trị: Giảm tiểu cầu do hóa trị thường phổ biến hơn nhưng xạ trị với liều cao cũng có thể gây ra tình trạng ức chế sự tăng sinh và phát triển mẫu tiểu cầu
• Ung thư hệ tạo máu: Có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất các tế bào máu khỏe mạnh, bao gồm mẫu tiểu cầu trong tủy xương, từ đó dẫn đến tình trạng giảm số lượng tiểu cầu.

Nhiều nguyên nhân gây giảm tiểu cầu không liên quan đến ung thư. Vì vậy, mặc dù tình trạng này phổ biến ở những bệnh nhân ung thư, nhưng không phải là dấu hiệu của ung thư. Giảm tiểu cầu cũng có thể do tác dụng phụ của thuốc, triệu chứng của rối loạn tự miễn dịch, phản ứng của cơ thể với nhiễm trùng, hậu quả của việc lạm dụng rượu.

>> Tham khảo: Tiểu cầu thấp có nguy hiểm không?

Bệnh giảm tiểu cầu có thể phát triển thành các bệnh ung thư khác không?

Xuất huyết giảm tiểu cầu nguyên phát (một dạng bệnh lý giảm tiểu cầu) có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư. Cụ thể, bệnh lý này gây rối loạn chức năng miễn dịch, ảnh hưởng đến khả năng nhận diện các kháng nguyên đặc hiệu khối u của hệ thống miễn dịch trên các tế bào tiền ác tính, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển ung thư. Ngoài ra, phương pháp điều trị điều hòa miễn dịch và chất chủ vận TPO-R cũng có khả năng làm tăng nguy cơ ung thư.

Nguy cơ hình thành khối u vú, gan, dạ dày, phổi, thận và buồng trứng ở những bệnh nhân mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu đã được báo cáo trong nhiều ca bệnh trên toàn cầu [2]. Đặc biệt, nguy cơ mắc ung thư gan cao gấp 5 lần người bình thường.

Nguy cơ mắc bệnh ác tính về máu cũng tăng lên ở nhóm bệnh nhân mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu. Nhiều nghiên cứu đã báo cáo rằng, bệnh nhân mắc bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu nguyên phát có nguy cơ mắc bệnh u lympho Hodgkin, u lympho không Hodgkin (bao gồm u lympho không nang và u lympho tế bào, bệnh bạch cầu cấp dòng tủy và bệnh bạch cầu cấp dòng lympho) cao hơn người bình thường.

Nguyên nhân có thể do kích thích kháng nguyên, sự hình thành khối u liên quan đến miễn dịch hoặc do viêm gây ra bởi bệnh tự miễn, các yếu tố nguy cơ về di truyền hoặc môi trường chung cho cả bệnh tự miễn và ung thư máu và các phương pháp điều trị (ức chế miễn dịch, corticosteroid.

Khi nào giảm tiểu cầu không phải là ung thư máu?

Giảm tiểu cầu cũng có thể là biểu hiện của các bệnh lý sau đây:

• Bệnh tự miễn: Các bệnh tự miễn, như bệnh xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch, bệnh lupus, viêm khớp dạng thấp… có thể tấn công hệ thống miễn dịch và phá hủy mẫu tiểu cầu trong tủy xương và tiểu cầu trong máu ngoại vi [3].
• Xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối: Xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối là một dạng rối loạn dẫn đến hình thành cục máu đông trong các mạch máu nhỏ trên khắp cơ thể. Đông máu nội mạch rải rác làm gia tăng sử dụng mẫu tiểu cầu dẫn đến giảm số lượng tiểu cầu trong máu.
• Nhiễm trùng: Nhiễm trùng do vi khuẩn và virus có thể làm giảm số lượng tiểu cầu trong máu.
• Nghiện rượu: Rượu làm chậm và ức chế quá trình sản xuất tiểu cầu. Do đó, thói quen uống nhiều rượu có thể làm giảm số lượng tiểu cầu trong máu.
• Hóa chất độc hại: Việc tiếp xúc với hóa chất độc hại, bao gồm asen, benzen và thuốc trừ sâu, có thể ảnh hưởng đến số lượng tiểu cầu trong máu.
• Thuốc: Giảm tiểu cầu cũng có thể là tác dụng phụ của thuốc kháng sinh điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn, thuốc điều trị co giật, bệnh tim và thuốc làm loãng máu heparin.

Các phương pháp điều trị giảm tiểu cầu hiện nay

Sau khi biết giảm tiểu cầu có phải là ung thư máu không, bệnh nhân cũng nên tìm hiểu về các phương pháp điều trị bệnh lý này. Nếu số lượng tiểu cầu thấp không gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe, người bệnh có thể không cần điều trị. Hầu hết các trường hợp giảm tiểu cầu đều có thể cải thiện bằng cách điều trị nguyên nhân cơ bản, thông thường là thay đổi những loại thuốc đang sử dụng. Một số phương pháp phổ biến khác bao gồm:

• Thuốc Steroid: Những loại thuốc này có thể thúc đẩy sản xuất tiểu cầu.
• Truyền tiểu cầu: Nếu mức tiểu cầu trong máu xuống thấp, bác sĩ có thể sử dụng phương pháp truyền máu tăng số lượng tiểu cầu tạm thời (khoảng 3 – 5 ngày).
• Cắt lách: Bác sĩ phẫu thuật có thể thực hiện phẫu thuật cắt lách nếu xét nghiệm cho thấy cơ quan này đang bắt giữ số lượng tiểu cầu cao hơn mức bình thường. Tuy nhiên, người bệnh thường có nguy cơ cao bị nhiễm trùng, cần tiêm vắc-xin để ngăn ngừa tình trạng này trước khi cắt lách.

Ngoài ra, người bệnh bị giảm tiểu cầu cũng được hướng dẫn tự chăm sóc tại nhà bằng các phương pháp sau:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Bỏ hút thuốc lá để ngăn hình thành cục máu đông, hạn chế uống rượu, vệ sinh răng miệng đúng cách để tránh phải can thiệp các thủ thuật nha khoa gây chảy máu.
• Thận trọng với thuốc không kê đơn: Một số loại thuốc không kê đơn có chứa ibuprofen hoặc aspirin có thể làm loãng máu, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Khám sức khỏe định kỳ: Người bệnh cần đi khám sức khỏe định kỳ để tầm soát các bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh giảm tiểu cầu, từ đó có kế hoạch can thiệp điều trị sớm.
• Tránh các hoạt động có thể gây bầm tím và chảy máu: Hầu hết các môn thể thao tiếp xúc, như bóng đá hoặc bóng rổ đều có thể làm tăng nguy cơ chấn thương liên quan đến chảy máu, người bệnh bị giảm tiểu cầu nên tránh.
• Đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông: Thắt dây an toàn, đội mũ bảo hiểm khi lái xe để phòng tránh chấn thương gây chảy máu.
• Hãy cho bác sĩ biết về các loại thuốc bạn đang dùng: Bạn có thể được dùng thuốc làm loãng máu. Nếu phải phẫu thuật hoặc làm thủ thuật nha khoa, hãy cho bác sĩ biết về các loại thuốc bạn đang dùng trước khi phẫu thuật.

Một số lưu ý giúp phòng ngừa tình trạng giảm tiểu cầu

Điều quan trọng để phòng ngừa giảm tiểu cầu trong máu là nên thăm khám định kỳ để nắm rõ các tình trạng bệnh lý đang mắc phải, loại thuốc đang dùng có thể làm tăng nguy cơ gây ra tình trạng này. Từ đó, bác sĩ sẽ chỉ định phác đồ điều trị phù hợp hoặc thay đổi liều lượng/ loại thuốc sử dụng.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại khoa Nội tổng hợp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin chi tiết giải đáp thắc mắc giảm tiểu cầu có phải là ung thư máu không và các biện pháp điều trị phổ biến. Hy vọng người bệnh đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để biết cách phát hiện sớm tổn thương, khám và điều trị kịp thời để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe.