Đột quỵ ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Đột quỵ ở trẻ em nguy hiểm nhưng ít xảy ra, ước tính có khoảng 1 – 2 trường hợp trên 100,000 trẻ (dưới 18 tuổi). Vậy nguyên nhân đột quỵ ở trẻ em là gì, dấu hiệu của đột quỵ ở trẻ em ra sao?

Đột quỵ ở trẻ em là gì?

Đột quỵ ở trẻ em là chứng đột quỵ xảy ra ở người trước 18 tuổi, bao gồm các giai đoạn:

• Đột quỵ quanh sinh là trẻ mắc phải khi sinh ra.
• Đột quỵ ở trẻ trước 28 ngày tuổi.
• Đột quỵ ở trẻ sau 28 ngày tuổi đến trước 18 tuổi.

Đột quỵ xảy ra khi máu không chảy đến não được như bình thường. Bệnh lý này đe dọa tính mạng, mặc dù đột quỵ có nguy cơ xảy ra ở người lớn nhiều hơn nhưng trẻ em và thanh thiếu niên đôi khi cũng có nguy cơ bị đột quỵ. Những tác nhân phổ biến dẫn đến đột quỵ có thể kể đến là rối loạn đông máu và rối loạn tim và nhiều tình trạng khác. (1)

Nguyên nhân đột quỵ ở trẻ em

Nhìn chung, nguyên nhân đột quỵ ở trẻ em xảy ra do não không nhận đủ máu, hình thành cục máu đông hoặc chảy máu não. Có hai loại đột quỵ khác nhau bao gồm:

• Đột quỵ thiếu máu cục bộ xảy ra do hình thành cục máu đông.
• Đột quỵ xuất huyết não xảy ra do tình trạng chảy máu trong não.

Nguyên nhân gây đột quỵ ở trẻ em có thể bao gồm: (2)

• Những dị tật mạch máu làm gia tăng nguy cơ chảy máu não ở trẻ em, ví dụ như dị dạng động mạch tĩnh mạch (AVM). Trẻ có thể vừa ra đời đã mắc phải các dị tật này.
• Bệnh tim bẩm sinh – một nhóm bệnh lý về tim có thể xảy ra ngay từ lúc mới sinh.
• Những rối loạn về máu có thể làm gia tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc chảy máu não, chẳng hạn như bệnh hồng cầu hình liềm.

Trẻ có thể có nguy cơ đột quỵ cao hơn nếu gặp những tình trạng sức khỏe như: bệnh tim bẩm sinh, rối loạn nhịp tim, thiếu oxy lên não trong khi sinh, tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì, bệnh máu khó đông hay bệnh huyết khối, chấn thương cổ hoặc chấn thương sọ não (TBI), các hội chứng di truyền (như hội chứng Down)…

Triệu chứng đột quỵ ở trẻ em

Triệu chứng đột quỵ ở trẻ em có thể giống triệu chứng đột quỵ ở người lớn, điển hình như: thay đổi thị giác hoặc thính giác, rối loạn vận động, rối loạn nuốt, yếu cơ tại một bên cơ thể, khó khăn khi hiểu từ ngữ hoặc nói chuyện… Trong một số trường hợp, nhiều trẻ em (đặc biệt là trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ) có thể không gặp những triệu chứng đột quỵ điển hình. Thay vào đó, các trẻ này có thể gặp tình trạng co giật, mệt mỏi, sốt, đau đầu, ngủ li bì, buồn nôn và nôn mửa…

Khi nào cần gọi bác sĩ?

Phụ huynh cần liên hệ với bác sĩ nếu có bất kỳ lo ngại nào về tình trạng sức khỏe hoặc sự phát triển của trẻ. Việc làm này đặc biệt cần thiết nếu thấy trẻ có những dấu hiệu mới, đáng ngờ. “FAST” là cách dễ dàng để ghi nhớ về những dấu hiệu cảnh báo đột quỵ, bao gồm: (3)

• F (Face – khuôn mặt): Một bên khuôn mặt xệ xuống hoặc tê liệt, miệng không đều khi cười.
• A (Arms – cánh tay): Một cánh tay tê hoặc yếu, khi người bệnh nâng cả hai cánh tay lên cùng một lúc thì một cánh tay có thể trôi xuống.
• S (Speech – lời nói): Người bệnh khó nói hoặc nói lắp, không thể lặp lại chính xác câu đơn giản.
• T (Time – thời gian): Nếu thấy một người gặp các dấu hiệu kể trên, người dân cần gọi cấp cứu ngay lập tức.

Cách xử trí khi phát hiện biểu hiện đột quỵ ở trẻ em

Khi thấy biểu hiện đột quỵ ở trẻ em, phụ huynh cần khẩn trương gọi cấp cứu. Đột quỵ là trường hợp khẩn cấp, việc được cấp cứu ngay có thể giúp cải thiện tình trạng sức khỏe, bảo vệ tính mạng cho trẻ.

Trẻ bị đột quỵ có nguy hiểm không?

Đột quỵ ở trẻ em là chứng bệnh nguy hiểm, nằm trong 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em. Chứng đột quỵ ở trẻ em có thể gây ảnh hưởng đến thần kinh, làm suy giảm nhận thức và khả năng vận động vĩnh viễn.

Theo các nhà nghiên cứu, việc chẩn đoán muộn chứng đột quỵ ở trẻ em có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tiên lượng bệnh. Một số trẻ bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ vẫn sống sót, nhưng trẻ có thể có nguy cơ bị đột quỵ lần nữa, đặc biệt là khi trẻ có vấn đề về sức khỏe tim mạch hoặc gặp chứng rối loạn đông máu.

Nhìn chung, nhiều trẻ em bị đột quỵ có thể hồi phục hoàn toàn nếu được cấp cứu kịp thời. Thế nhưng điều này còn tùy vào phần não nào bị ảnh hưởng bởi đột quỵ. Một số trẻ có thể gặp những thay đổi vĩnh viễn về khả năng nói và khả năng suy nghĩ (nhận thức). Trẻ cũng có thể bị yếu hơn ở một bên (chịu ảnh hưởng bởi đột quỵ) hoặc gặp những sự thay đổi vĩnh viễn về thị lực. Trẻ em bị đột quỵ cũng có nguy cơ gặp chứng động kinh cao hơn.

Cách chẩn đoán bệnh đột quỵ ở trẻ em

Bệnh đột quỵ ở trẻ em không phải lúc nào cũng có các triệu chứng dễ nhận biết, do đó một số trẻ không được chữa trị ngay lập tức. Bác sĩ sau đó có thể phát hiện chứng đột quỵ ở trẻ nếu trẻ bị chậm phát triển. Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ trao đổi với phụ huynh về triệu chứng của trẻ, tiến hành thăm khám và có thể chỉ định cho trẻ thực hiện một số kỹ thuật xét nghiệm nhất định.

Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện một số xét nghiệm để chẩn đoán đột quỵ tùy vào những biểu hiện ở trẻ, chẳng hạn như:

• Chụp CT đầu (chụp cắt lớp vi tính) để giúp kiểm tra xem não có bị chảy máu hay có xuất hiện cục máu đông ở bất kỳ vùng não nào hay không. Chụp CT là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được thực hiện nhanh chóng và có thể được ứng dụng rộng rãi.
• Chụp CT mạch máu để kiểm tra lưu lượng máu chảy qua tim, não và mạch máu.
• Chụp MRI não (chụp cộng hưởng từ) giúp bác sĩ hình dung được cấu trúc não và mạch máu của trẻ. Đây là kỹ thuật nhạy nhất để chẩn đoán đột quỵ.
• Chụp cộng hưởng từ mạch máu (MRA) giúp bác sĩ quan sát thấy cách máu lưu thông.

Trong trường hợp trẻ gặp triệu chứng động kinh, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các kỹ thuật, xét nghiệm khác để giúp chẩn đoán nguyên nhân, biến chứng của cơn động kinh, ví dụ như:

• Siêu âm tim để giúp kiểm tra cấu trúc tim.
• Điện não đồ để giúp xác định xem trẻ có bị co giật hay không.
• Xét nghiệm máu để xác định xem trẻ có bị bệnh hồng cầu hình liềm hoặc những tình trạng bệnh lý khác gây ra cục máu đông hay không.
• Xét nghiệm di truyền nếu nghi ngờ trẻ bị một số rối loạn di truyền (là tác nhân gây đột quỵ ở trẻ).

Cách điều trị đột quỵ ở trẻ em

Đột quỵ ở trẻ em là trường hợp bệnh lý khẩn cấp đe dọa tính mạng cần được chữa trị ngay lập tức. Phác đồ điều trị đột quỵ ở trẻ em là một loạt các hành động để giúp chẩn đoán, chữa trị đột quỵ kịp thời. Mỗi bệnh viện đều có phác đồ chữa trị đột quỵ nhi khoa. Nhìn chung, phương pháp chữa trị phụ thuộc vào loại đột quỵ và thời gian bị đột quỵ, có thể bao gồm: (4)

• Với chứng đột quỵ do thiếu máu cục bộ, bác sĩ thường dùng các loại thuốc như thuốc tiêu huyết khối (hoặc thực hiện kỹ thuật can thiệp nội mạch lấy huyết khối) để giúp khôi phục lưu lượng máu lên não.
• Với chứng đột quỵ xuất huyết, có thể phải tiến hành phẫu thuật và/hoặc kèm can thiệp nội mạch để loại bỏ máu tụ và giúp cầm máu.

Ngoài ra, trẻ có thể được dùng thuốc chống đông máu để giúp làm loãng máu. Bác sĩ cũng có thể dùng thuốc chống co giật nếu trẻ gặp tình trạng co giật…

Triển vọng phục hồi sau điều trị đột quỵ ở trẻ

Quá trình phục hồi của mỗi trẻ sau điều trị đột quỵ là khác nhau. Trẻ có thể sẽ được phục hồi chức năng đột quỵ nhi khoa sau đột quỵ. Tùy vào các triệu chứng, trẻ có thể được chăm sóc bởi một nhóm bác sĩ, chuyên gia như: bác sĩ thần kinh, nhi khoa, bác sĩ tim mạch, bác chuyên khoa huyết học (chuyên về các bệnh về tủy xương, máu, hệ bạch huyết), bác sĩ phẫu thuật thần kinh, chuyên gia trị liệu ngôn ngữ, chuyên gia vật lý trị liệu, chuyên gia trị liệu nghề nghiệp cho trẻ em…

Biện pháp phòng ngừa đột quỵ cho trẻ em

Có nhiều nguyên nhân gây đột quỵ ở trẻ em, bao gồm cả những tình trạng bệnh lý bẩm sinh. Hiện chưa có cách nào có thể giúp ngăn ngừa các tình trạng này. Phụ huynh hãy trao đổi với bác sĩ về tình trạng của trẻ để tìm ra biện pháp giúp trẻ khỏe mạnh.

Nếu trẻ bị bệnh tim bẩm sinh, dị tật động mạch tĩnh mạch, bệnh hồng cầu hình liềm, bác sĩ sẽ tiến hành chữa trị những tình trạng đó. Việc chữa trị giúp phòng ngừa chứng đột quỵ trong tương lai. Trẻ có thể cần làm xét nghiệm giám sát định kỳ để bác sĩ đánh giá nguy cơ bị đột quỵ có cao không.

Tầm soát đột quỵ ở trẻ em

Để tầm soát, dự phòng hay chẩn đoán đột quỵ nói chung, bác sĩ sẽ khám lâm sàng sau đó chỉ định các cận lâm sàng liên quan như xét nghiệm máu, siêu âm, chụp x quang ngực… Trong đó, khảo sát mạch não bằng chụp cộng hưởng từ mạch máu não hoặc chụp cắt lớp vi tính não có tiêm thuốc là quan trọng. Nếu phát hiện dị dạng mạch, bác sĩ sẽ cân nhắc điều trị nút mạch chủ động trước khi dị dạng bị vỡ.

Việc chẩn đoán sớm được dị dạng mạch máu não lúc chưa vỡ sẽ mang lại kết quả điều trị cao, chủ động hoàn toàn và an toàn hơn gấp nhiều lần so với can thiệp lúc đã vỡ.

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là cơ sở y tế uy tín giúp tầm soát, chẩn đoán, điều trị hiệu quả chứng đột quỵ nói chung và đột quỵ ở trẻ em nói riêng. Nơi đây quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ dày dặn kinh nghiệm trong việc tầm soát, khám chữa bệnh đột quỵ, được trang bị nhiều thiết bị máy móc hiện đại, chẳng hạn như các máy xét nghiệm máu, siêu âm cao cấp, máy CT 1975 lát cắt, CT 100,000 lát cắt, máy MRI 1,5 – 3 tesla…

Quy trình tầm soát, thăm khám, cấp cứu, điều trị đột quỵ diễn ra chuyên nghiệp, nhanh chóng, hiệu quả, giúp người bệnh hạn chế tối đa nguy cơ gặp biến chứng.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tóm lại, đột quỵ ở trẻ em là bệnh lý nguy hiểm, nếu không được cấp cứu kịp thời có thể gây ra biến chứng nặng, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Ngay khi nghi ngờ phát hiện triệu chứng đột quỵ ở trẻ em, phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế thăm khám, cấp cứu càng sớm càng tốt.