Đột quỵ thiếu máu cục bộ (hay đột quỵ nhồi máu não) xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến não bị giảm thiểu hoặc tắc nghẽn, khiến tế bào não chết hàng loạt. Đây là tình trạng y tế cần được can thiệp khẩn cấp trong giờ “vàng” nhằm giúp cứu sống người bệnh và hạn chế biến chứng.
Đột quỵ thiếu máu cục bộ là căn bệnh nguy hiểm, chiếm khoảng 85% trong các trường hợp đột quỵ não (bên cạnh đột quỵ xuất huyết não). Vậy, nguyên nhân gây ra đột quỵ do thiếu máu cục bộ là gì? Bệnh có triệu chứng ra sao? Điều trị bằng cách nào? (1)
Đột quỵ thiếu máu cục bộ là tình trạng xảy ra khi có cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu hoặc mạch máu não bị chít hẹp gây cản trở quá trình lưu thông máu lên não. Tình trạng thiếu máu cục bộ ở não sẽ khiến các tế bào não chết hàng loạt do thiếu oxy và dưỡng chất. Nếu kéo dài sẽ gây hoại tử mô não, sau đó hiện tượng phù não có thể xuất hiện trong khoảng 2 đến 4 ngày tiếp theo.
Ước tính, chỉ cần dòng máu lên não ngưng chảy khoảng 10 giây thì tình trạng rối loạn chuyển hóa mô não đã bắt đầu xảy ra. Nếu rối loạn chuyển hóa mô não kéo dài vài phút sẽ khiến hàng triệu tế bào não bị chết. Do đó, đột quỵ do thiếu máu cục bộ là tình trạng cần được can thiệp càng sớm càng tốt. (2)
Đột quỵ thiếu máu cục bộ được chia thành 2 loại chính, bao gồm:
Đột quỵ huyết khối là tình trạng lưu lượng máu trong mạch máu não bị ngưng đột ngột do cục máu đông hình thành trong lòng động mạch não. Đột quỵ do huyết khối thường gặp ở người lớn tuổi, đặc biệt là những người có lượng cholesterol trong máu cao, xơ vữa động mạch (sự tích tụ chất béo và chất béo bên trong thành mạch máu) hoặc mắc bệnh tiểu đường. Các triệu chứng cảnh báo đột quỵ do huyết khối có thể xảy ra vào lúc sáng sớm hoặc trong lúc người bệnh đang ngủ.
Trước khi đột quỵ do huyết khối xảy ra, người bệnh có thể gặp phải những cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA). Những cơn thiếu máu não thoáng qua này có thể kéo dài trong vài phút và tối đa 24 giờ. Biểu hiện cụ thể của TIA tương tự như các triệu chứng đột quỵ như nhìn đôi, chóng mặt, yếu liệt nửa bên người, đau đầu,… nhưng ở cấp độ nhẹ hơn và xuất hiện thoáng qua.
Đột quỵ tắc mạch là tình trạng tắc nghẽn dòng máu chảy lên não bởi cục máu đông hình thành ở bất kỳ vị trí nào trong cơ thể người bệnh. Thống kê cho thấy rằng có khoảng 15% trường hợp đột quỵ thuyên tắc mạch xảy ra ở những người bị rung tâm nhĩ, một loại nhịp tim bất thường bởi vì ngăn trên của tim không đập hiệu quả.
Xem thêm: Các loại đột quỵ: Cách phân biệt các dạng phổ biến hiện nay.
Việc xác định đúng nguyên nhân gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ sẽ giúp bác sĩ sớm đưa ra hướng can thiệp cấp cứu đột quỵ hiệu quả. Dưới đây là các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây đột quỵ thiếu máu cục bộ thường gặp, bao gồm: (3)
Các triệu chứng của đột quỵ thiếu máu cục bộ phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Về thời gian xuất hiện triệu chứng, giữa đột quỵ thiếu máu cục bộ do tắc mạch và đột quỵ thiếu máu cục bộ do huyết khối có sự khác nhau. Triệu chứng của đột quỵ thiếu máu cục bộ do tắc mạch có thể biểu hiện đạt tối đa chỉ sau vài phút khởi phát bệnh. Trong khi đó, triệu chứng của đột quỵ do huyết khối thường phát triển chậm hơn, có thể giao động trong khoảng thời gian từ 24 đến 48 giờ.
Nhìn chung, các triệu chứng và dấu hiệu đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường gặp bao gồm: (4)
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ có thể gây ra nhiều tổn thương lâu dài hoặc vĩnh viễn. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, đột quỵ sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến nhiều cơ quan quan trọng trong cơ thể, bao gồm:
Để chẩn đoán chính xác tình trạng đột quỵ thiếu máu cục bộ, người bệnh cần phải thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng liên quan, điển hình như:
Mục tiêu của điều trị đột quỵ do thiếu máu cục bộ là phục hồi khả năng lưu thông máu đến vùng não bị ảnh hưởng. Khi tuần hoàn máu não được khôi phục kịp thời sẽ giúp hạn chế tổn thương mô não. Tại Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM triển khai đa dạng kỹ thuật hiện đại giúp cấp cứu đột quỵ trong thời gian vàng hiệu quả cao, nhanh chóng. Tùy theo từng trường hợp cụ thể, các kỹ thuật cấp cứu đột quỵ sẽ bao gồm như sau. (5)
Đây là lựa chọn điều trị cần thiết trong khoảng thời gian từ 3 giờ đến 4,5 giờ đầu tiên khi đột quỵ khởi phát (có thể mở rộng lên 6 giờ đầu). Thuốc tiêu sợi huyết có tác động làm tái thông mạch máu bị tắc, từ đó giúp giảm nguy cơ tàn tật, tăng khả năng phục hồi chức năng cơ thể cho người bị đột quỵ não.
Hiện nay, tiêm thuốc tiêu sợi huyết vào đường tĩnh mạch là phương pháp được ưu tiên trong điều trị đột quỵ do thiếu máu cục bộ với tỷ lệ phục hồi sức khỏe đạt đến 80%. Với phương pháp này, bác sĩ sẽ tiêm thuốc tiêu sợi huyết vào đường tĩnh mạch của người bệnh, chỉ trong khoảng 1 giờ đồng hồ cục máu đông nhỏ gây tắc nghẽn mạch não sẽ bị phá vỡ và dòng máu lên não được lưu thông trở lại. Khi đó, các chức năng sinh tồn, chức năng ngôn ngữ, chức năng cảm giác, chức năng vận động của người bệnh sẽ dần được phục hồi.
Đây là kỹ thuật giúp loại bỏ cục máu đông lớn ra khỏi mạch máu não của người bệnh bằng cách sử dụng ống thông dưới hướng dẫn của máy chụp mạch máu số hóa xóa nền DSA. Trong đó, 2 dụng cụ cơ học lấy huyết khối mang lại hiệu quả cao là hệ thống hút huyết khối penumbra và stent Solitaire. Để thực hiện lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học, bác sĩ sẽ tiến hành đưa ống thông vào mạch máu, sau đó luồn ống thống đến vị trí cục máu đông tại mạch máu não và tiến hành lấy chúng ra. Kỹ thuật can thiệp cấp cứu đột quỵ này thường được áp dụng trong khung giờ “vàng” là từ 6 đến 24 giờ đầu tiên sau khi xảy ra đột quỵ.
Tại BV Tâm Anh TP.HCM, Trung tâm cấp cứu đột quỵ đã cấp cứu thành công cho rất nhiều ca đột quỵ trong giờ vàng, nhờ áp dụng các kỹ thuật, máy móc hiện đại giúp xác định bệnh, dùng thuốc tiêu sợi huyết và lấy cục máu đông nhanh chóng, chính xác.
Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao đột ngột sẽ khiến tế bào não có nguy cơ chết đi. Việc kiểm soát thân nhiệt cơ thể người bệnh đạt mức ổn định sẽ giúp bảo vệ mô não trước những tổn thương liên quan đến đột quỵ.
Tế bào não cần glucose (một loại đường) để nuôi sống mô não. Quá ít glucose trong máu sẽ làm chậm quá trình phục hồi não, tuy nhiên, quá nhiều glucose trong máu cũng có thể ảnh hưởng xấu đến khả năng tự phục hồi của tế bào não.
Đây là loại thuốc có tác động giúp máu lưu thông trong động mạch và tĩnh mạch tốt hơn bằng cách giữ cục máu đông không gia tăng kích thước. Việc sử dụng thuốc làm loãng máu theo chỉ định của bác sĩ có thể hỗ trợ điều trị đột quỵ thiếu máu cục bộ do huyết khối hiệu quả.
Đột quỵ do thiếu máu cục bộ sẽ làm giảm lượng oxy có sẵn trong máu một cách đột ngột, dẫn đến tình trạng thiếu hụt trầm trọng oxy lên não. Việc cung cấp oxy kịp thời sẽ giúp bổ sung oxy lên não, duy trì sự sống cho tế bào não.
Mọi người có thể làm giảm nguy cơ đột quỵ thiếu máu cục bộ bằng cách:
Đặc biệt, mỗi người có thể chủ động tầm soát đột quỵ định kỳ để kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ và nguyên nhân gây bệnh. Tầm soát đột quỵ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường, bệnh lý mạn tính tiềm ẩn nguy cơ đột quỵ. Khoa Nội Thần kinh, Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đang triển khai 4 gói tầm soát đột quỵ bao gồm: gói tầm soát đột quỵ cơ bản, gói tầm soát đột quỵ nâng cao, gói tầm soát đột quỵ chuyên sâu 1, gói tầm soát đột quỵ chuyên sâu 2. Các gói tầm soát đột quỵ phù hợp với từng nhóm đối tượng cụ thể, với sự hỗ trợ của các máy móc hiện đại bậc nhất, giúp phát hiện những bất thường, tổn thương nhỏ nhất ở não.
Để biết thêm thông tin chi tiết về các gói tầm soát đột quỵ và đặt lịch thăm khám, tư vấn các vấn đề sức khỏe trong đó có đột quỵ thiếu máu cục bộ tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là những thông tin cơ bản và cần thiết về đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Nếu một người không may có các triệu chứng nghi ngờ đột quỵ thiếu máu cục bộ như: đột ngột lú lẫn, yếu liệt nửa người hoặc toàn thân, nói đớ, nhìn mờ hoặc nhìn đôi…, thì cần nhanh chóng đến bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.
