Khi lượng nước ối vượt quá giới hạn bình thường, sản phụ có thể được chẩn đoán mắc đa ối, một biến chứng không hiếm gặp trong thai kỳ. Dù một số trường hợp nhẹ có thể không gây ảnh hưởng lớn, nhưng đa ối mức độ trung bình đến nặng lại là dấu hiệu cảnh báo cần theo dõi sát để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi. (1)
Đa ối là bệnh lý đặc trưng bởi tình trạng dư thừa nước ối trong thai kỳ, có liên quan đến tăng tỷ lệ bệnh tật và tử vong cho thai nhi và trẻ sơ sinh. Tình trạng này khá phổ biến, ảnh hưởng khoảng 1-4% các trường hợp mang thai. Thông thường, đa ối xảy ra trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba của thai kỳ (sớm nhất là vào tuần thứ 16), được tình cờ phát hiện và chẩn đoán trong quá trình siêu âm theo dõi thai kỳ thường quy. (2)
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, nước ối là chất lỏng bao quanh thai nhi trong túi ối (môi trường lỏng giúp thai nhi phát triển trong suốt thai kỳ). Nước ối giữ nhiều vai trò quan trọng, là môi trường cho thai nhi phát triển, đồng thời có vai trò như một tấm đệm giảm lực bảo vệ thai nhi trước những chấn động từ bên ngoài.
Trong giai đoạn đầu thai kỳ (trước tuần thứ 16), nước ối chủ yếu có nguồn gốc từ huyết tương mẹ khuếch tán qua màng ối và màng đệm. Sau tuần thứ 16-20 của thai kỳ, nước ối chủ yếu hình thành từ nước tiểu thai nhi và dịch phổi bài tiết. Nước ối được lưu thông liên tục theo cơ chế thai nhi nuốt nước ối vào trong cơ thể, nước ối được tái hấp thu qua da, màng ối và dây rốn, sau đó được bài tiết ra ngoài theo nước tiểu của thai. Chính nhờ cơ chế này mà lượng nước ối được duy trì phù hợp, không quá ít cũng không quá nhiều.
Tình trạng lượng nước ối nhiều hơn mức sinh lý bình thường được gọi là đa ối. Các chuyên gia Sản khoa định nghĩa đa ối khi chỉ số nước ối (Amniotic fluid index – AFI) lớn hơn hoặc bằng 25cm hoặc độ sâu xoang ối lớn nhất (Single-deepest pocket measurement – SDP) lớn hơn hoặc bằng 8cm trên siêu âm thai. Đa ối gặp trong nhiều bệnh lý khác nhau, có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng của cả mẹ và thai nhi.
Khi nghe chẩn đoán hầu hết mẹ bầu đều thắc mắc đa ối nguyên nhân do đâu? Phần lớn các trường hợp đa ối nhẹ không rõ nguyên nhân. Đa ối mức độ trung bình đến nặng có thể do các nguyên nhân từ phía mẹ hoặc phía thai nhi. Cụ thể như sau:
Bị đái tháo đường trước hoặc trong khi mang thai là một trong những nguyên nhân dẫn đến đa ối. Khoảng 8-10% mẹ bầu bị đái tháo đường gặp tình trạng đa ối do không được kiểm soát bệnh tốt. (3)
Mẹ bị rối loạn chuyển hóa, bất đồng nhóm máu Rh… có thể khiến thai nhi bị thiếu máu trầm trọng hoặc phù thai. Tình trạng này có liên quan đến đa ối.
Các khiếm khuyết về giải phẫu bào thai như khiếm khuyết của hệ thần kinh trung ương (như khuyết tật ống thần kinh, vô sọ), khiếm khuyết của hệ tiêu hóa, hệ tim mạch, hệ cơ xương, hệ tiết niệu sinh dục, sứt môi và hở hàm ếch, hẹp môn vị và những dị tật khác, đặc biệt là các dị tật có liên quan đến khả năng nuốt nước ối của thai nhi có thể dẫn đến tình trạng đa ối.
Bất thường về nhiễm sắc thể như hội chứng Down (trisomy 21), Edwards (trisomy 18) và Patau (trisomy 13) cũng gây ra tình trạng đa ối.
Hội chứng truyền máu song thai (Twin – twin transfusion syndrome – TTTS) một thai nhận quá nhiều máu trong khi thai còn lại nhận quá ít cũng là nguyên nhân thường gặp của tình trạng đa ối.
Các nghiên cứu cho thấy, khả năng tồn tại bệnh lý tiềm ẩn ở mẹ hoặc thai nhi tăng lên tùy theo mức độ nghiêm trọng của tình trạng đa ối. Nghĩa là, trong khi tình trạng đa ối nhẹ thường là vô căn không rõ nguyên nhân, thì tình trạng đa ối ở mức độ trung bình hoặc nặng thường sẽ phát hiện ra một căn bệnh tiềm ẩn nào đó.
>>> Xem thêm: 5 bệnh lý bánh nhau (nhau thai) nguy hiểm thường gặp mẹ bầu lưu ý
Ngoài việc thắc mắc đa ối là bị gì, hầu hết mẹ bầu còn lo lắng đa ối nguy hiểm như thế nào? Quá nhiều nước ối trong tử cung sẽ gây áp lực lên các cơ quan lân cận, có thể gây ra nhiều biến chứng. Đa ối xuất hiện càng sớm trong thai kỳ, lượng tích tụ nước ối càng cao sẽ càng tăng nguy cơ biến chứng. Một số biến chứng mà mẹ có thể gặp phải khi bị đa ối gồm: (4)
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, mẹ bầu cũng không cần quá lo lắng bởi các biến chứng của đa ối rất hiếm gặp, phần lớn các trường hợp đa ối ở mức độ nhẹ, chỉ cần điều trị theo dõi. Trong trường hợp đa ối chẩn đoán mức độ trung bình đến nặng, bác sĩ sẽ có tư vấn can thiệp cần thiết để giảm lượng nước ối dư thừa.
Trong một số trường hợp, bác sĩ cân nhắc chỉ định thủ thuật chọc ối để rút bớt lượng nước ối ra ngoài. Bên cạnh đó, điều quan trọng nhất là xác định đa ối do đâu và có kế hoạch kiểm soát tốt nguyên nhân gây đa ối. Chẳng hạn như mẹ bầu bị đái tháo đường cần ổn định đường huyết trong suốt thai kỳ.
“Mục tiêu của việc điều trị đa ối là ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa thai nhi, cũng như giảm bớt các triệu chứng khó chịu ở mẹ do lượng nước ối quá nhiều. Thuốc hỗ trợ phổi được cân nhắc sử dụng để bảo vệ em bé khi mẹ có nguy cơ sinh non trước 34 tuần. Tiên lượng của một thai kỳ có tình trạng đa ối phụ thuộc vào nguyên nhân cũng như mức độ nghiêm trọng của bệnh. Đa phần các trường hợp đa ối ở mức độ nhẹ và vô căn, có tiên lượng tốt”, bác sĩ Quốc Thường chia sẻ thêm.
>>> Xem thêm: Đa ối ảnh hưởng gì đến thai nhi? Mẹ bầu cần biết
Nhiều mẹ bầu thắc mắc triệu chứng của đa ối là gì? Các triệu chứng của đa ối liên quan đến lượng nước ối dư thừa tích tụ gây áp lực bên trong tử cung và các cơ quan lân cận. Tình trạng đa ối nhẹ không ít hoặc không gây triệu chứng. Khi đa ối mức độ từ trung bình đến nặng có thể gây ra các triệu chứng như: (5)
Bác sĩ có thể nghi ngờ và chỉ định các kiểm tra cần thiết chẩn đoán chính xác tình trạng đa ối khi mẹ có những dấu hiệu sau:
>>> Xem thêm: 9 mốc khám thai quan trọng mẹ bầu cần nhớ trong suốt thai kỳ
Trong quá trình theo dõi thai kỳ, khi có những dấu hiệu lâm sàng nghi ngờ tình trạng đa ối như kích thước tử cung lớn hơn so với tuổi thai, khó sờ thấy các phần của thai hoặc khó nghe tim thai, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết để có chẩn đoán chính xác.
Cách chẩn đoán đa ối là như thế nào? Siêu âm là xét nghiệm quan trọng và hữu ích nhất trong chẩn đoán đa ối, cho phép đánh giá trực tiếp thể tích nước ối thông qua hai chỉ số là chỉ số ối (AFI) và độ sâu xoang ối lớn nhất (SDP). Hai chỉ số này cũng giúp phân loại tình trạng đa ối ở mức độ nhẹ, trung bình hay nặng. Đa ối chẩn đoán bằng cách này không xâm lấn, không gây đau đớn, hoàn toàn an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
Bên cạnh đó, siêu âm còn giúp đánh giá các chỉ số kích thước của thai nhi, khảo sát hình thái giải phẫu bào thai gợi ý một số nguyên nhân gây đa ối như song thai, đa thai, dị tật thai nhi… Siêu âm cũng giúp chẩn đoán phân biệt đa ối với các bệnh lý khác như cổ trướng hoặc u buồng trứng.
Có thể thấy, độ tin cậy của chẩn đoán đa ối sẽ phụ thuộc vào kinh nghiệm và tay nghề của bác sĩ siêu âm. Do đó, mẹ nên lựa chọn theo dõi thai kỳ tại cơ sở y tế uy tín, có hệ thống máy siêu âm hiện đại, đội ngũ bác sĩ Sản khoa, bác sĩ Siêu âm giàu kinh nghiệm, tay nghề vững vàng… để được theo dõi thai kỳ sát sao, siêu âm kỹ lưỡng phát hiện mọi vấn đề trong thai kỳ nếu có, tránh những tình huống sơ suất như bỏ sót các dị tật thai nhi tiềm ẩn.
Sau khi đa ối được chẩn đoán, bác sĩ có thể chỉ định mẹ làm thêm một số xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán nguyên nhân gây đa nước ối là gì, bao gồm:
>>> Xem thêm: Đa ối có nên mổ sớm không? Khi nào cần phải sinh mổ?
Tình trạng đa ối điều trị như thế nào? Bác sĩ Quốc Thường cho biết, tùy thuộc vào mức độ đa ối nhẹ, trung bình hay nặng mà bác sĩ sẽ cân nhắc đưa ra chỉ định điều trị thích hợp.
Thông thường, tình trạng đa ối nhẹ sẽ không cần điều trị, chỉ cần theo dõi thai kỳ định kỳ bằng siêu âm. Bị đa ối nhẹ mẹ vẫn có thể mang thai khỏe mạnh và sinh con đủ tháng ở tuần thứ 39-40 của thai kỳ.
Phác đồ xử trí đa ối mức độ trung bình chủ yếu là theo dõi định kỳ bằng siêu âm, chỉ nhập viện điều trị khi mẹ xuất hiện các triệu chứng như khó thở, đau bụng.
Tại bệnh viện, mẹ được nghỉ ngơi dưỡng thai tại giường, theo dõi sự tiến triển của đa ối bằng siêu âm và đánh giá sức khỏe thai. Bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định tùy thuộc vào tuổi thai và nguyên nhân của đa ối, cũng như chỉ định chọc ối làm xét nghiệm sinh hóa và tế bào.
Tình trạng đa ối mức độ nặng thường đi kèm các bất thường ở thai nhi. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định chọc ối để làm giảm lượng nước ối trong buồng tử cung, giúp mẹ dễ chịu hơn, giảm triệu chứng căng cứng bụng và đỡ khó thở hơn. Bác sĩ cũng sẽ sử dụng dịch ối để làm xét nghiệm nhiễm sắc thể, nhóm bệnh nhiễm trùng TORCH và tế bào học, mục đích phát hiện các bất thường của thai nhi.
Bác sĩ Quốc Thường chia sẻ, trường hợp thai kỳ được 34 tuần có đa ối nặng gây quá tải tuần hoàn ở mẹ, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định bấm ối chủ động nhằm giảm căng tử cung, có thể khởi phát chuyển dạ nếu đủ trưởng thành phổi hoặc khi thai >37 tuần. Phương pháp này cũng giúp hạn chế tình trạng rau bong non và sa dây rốn. Bên cạnh đó, ở những mẹ bầu bị đa ối trong lúc chuyển dạ các cơn co tử cung thường yếu do tử cung bị căng quá mức trước đó, vì vậy nên thực hiện bấm ối sớm để giảm áp lực của buồng ối, giúp quá trình chuyển dạ diễn ra nhanh hơn.
Khi thực hiện bấm ối, bác sĩ cần hết sức thận trọng, sử dụng kim để dịch ối chảy ra ngoài một cách từ từ. Trước khi thực hiện, chuẩn bị đầy đủ oxytocin để hỗ trợ cơn co tử cung, cũng như chuẩn bị sẵn sàng cho tình huống mổ lấy thai, đề phòng biến chứng xảy ra khi bấm ối.
>>> Xem thêm: Bị đa ối nên ăn uống như thế nào để bảo vệ thai nhi khỏe mạnh?
Khi nghe chẩn đoán bên cạnh việc thắc mắc đa ối là bị làm sao, hầu hết mẹ bầu đều lo lắng đa ối có sinh thường được không hay buộc phải sinh mổ? Câu trả lời là còn phụ thuộc vào tình trạng đa ối của mẹ ở mức độ nhẹ, trung bình hay nặng cộng với các vấn đề khác trong thai kỳ nếu có. Mẹ bầu hoàn toàn có thể sinh thường nếu tình trạng đa ối không kèm theo các vấn đề chống chỉ định sinh thường như ngôi bất thường, tình trạng thai suy cấp,… Tuy nhiên, một số trường hợp bác sĩ nhận thấy có nhiều rủi ro trong quá trình chuyển dạ đợi sinh thường sẽ chỉ định mổ lấy thai khẩn cấp đưa thai nhi ra ngoài, đảm bảo an toàn cho cả hai mẹ con.
>>> Xem chi tiết: Đa ối có sinh thường được không?
Có thể giảm nguy cơ bị đa ối bằng cách xây dựng chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, giảm lượng muối trong khẩu phần ăn hàng ngày. Tăng cường bổ sung các trái cây, rau củ quả giàu vitamin và các loại hạt. Kiểm soát tốt cân nặng, hạn chế những đồ ăn ngọt. Mẹ bầu thuộc nhóm nguy cơ cao bị đái tháo đường thai kỳ cần kiểm soát đường huyết tốt.
Trong thai kỳ mẹ nên tập thể dục điều độ, nhẹ nhàng, tránh nằm nhiều hoặc ở trong nhà quá lâu. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe khi mang thai.
Thăm khám theo dõi thai kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ. Khi phát hiện những dấu hiệu bất thường, mẹ hãy đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra, làm các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác nguyên nhân, nhờ đó bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp can thiệp hiệu quả, đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh và về đích thành công.
Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia – bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy móc thiết bị hiện đại, phác đồ chuyên sâu và cá thể hóa, phối hợp chặt chẽ cùng nhiều chuyên khoa trong bệnh viện như Trung tâm Xét nghiệm, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Trung tâm Gây mê hồi sức, Trung tâm Sơ sinh, Trung tâm Tim mạch… giúp phát hiện và chẩn đoán sớm các thai kỳ có đa ối, nhờ đó lên kế hoạch chăm sóc thai kỳ chặt chẽ, có can thiệp kịp thời trong tình huống cần thiết để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, mẹ tròn con vuông.
Để đặt hẹn thăm khám và tư vấn với các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, mẹ vui lòng liên hệ đến:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là thông tin tổng quan về tình trạng đa ối. Hy vọng qua bài viết này mẹ bầu đã biết đa ối là sao, bị đa ối là như thế nào và cách phòng ngừa để tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Nếu có bất kỳ lo lắng nào, mẹ có thể đến ngay Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được các chuyên gia – bác sĩ Sản Phụ khoa giỏi tư vấn và hướng dẫn!
