Bệnh vảy nến: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và phòng ngừa

Bệnh vảy nến là bệnh ngoài da gây phát ban với các mảng ngứa, có vảy chủ yếu ở đầu gối, khuỷu tay, thân mình và da đầu. 2% – 3% dân số mắc bệnh. Bệnh được mô tả lần đầu tiên bởi nhà khoa học tài năng Aurelius Cornelius Celsus của La Mã. Vậy làm sao để nhận biết các dấu hiệu và nguyên nhân gây bệnh? Theo dõi ngay nội dung bài viết dưới đây.

Vảy nến là gì?

Vảy nến (Psoriasis) là các mảng da bong tróc tạo thành vảy. Vị trí tổn thương có màu hồng hoặc đỏ, thậm chí màu tím hoặc nâu sẫm; riêng vảy có thể màu xám, màu trắng hoặc bạc. Những mảng này có thể xuất hiện bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, thường gặp ở khuỷu tay, đầu gối, da đầu và lưng dưới. (1)

Đây là bệnh mạn tính có thể gặp mọi lứa tuổi nhưng thường xuất hiện ở người lớn từ 20 – 30 tuổi và từ 50 – 60 tuổi, tỷ lệ nam và nữ tương đương nhau. Hầu hết, người bệnh chỉ bị ảnh hưởng bởi các mảng nhỏ trên da nhưng một số trường hợp có thể ngứa hoặc đau. Bệnh được phân loại theo mã ICD-10 là L40. Đây là mã tổng quát, các thể bệnh cụ thể như vảy thể mảng, thể mủ hay thể khớp sẽ có mã chi tiết tương ứng.

Dấu hiệu bệnh vảy nến

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến  bao gồm:

• Phát ban loang lổ với nhiều hình dạng khác nhau, từ những nốt vảy giống như vảy gàu đến nốt ban lớn khắp cơ thể.
• Ban có màu khác nhau. Người có màu da nâu hoặc da đen thường rơi vào sắc tím. Người da trắng có sắc hồng hoặc đỏ với vảy bạc.
• Đốm vảy nhỏ (thường gặp ở trẻ em).
• Da khô, nứt nẻ có thể chảy máu.
• Ngứa, rát hoặc đau nhức.
• Phát ban theo chu kỳ, bùng phát trong vài tuần hoặc vài tháng rồi giảm dần sau đó.

Các loại vảy nến thường gặp

Bệnh được phân chia qua các dạng lâm sàng bao gồm:

• Bệnh vảy thể nến mảng bám (thể thông thường), chiếm khoảng 90% trường hợp. Loại này thường xuất hiện dưới dạng các mảng màu đỏ có vảy trắng ở mặt sau cẳng tay, cẳng chân, vùng rốn và da đầu. Bệnh gây các mảng da khô, ngứa, nổi lên (mảng bám) phủ đầy vảy. Các mảng khác nhau về màu sắc, tùy thuộc vào màu da.
• Bệnh vảy nến thể giọt (thể Guttate) có tổn thương các đốm nhỏ hình giọt nước có vảy trên thân, cánh tay hoặc chân. Bệnh xuất hiện chủ yếu ở thanh niên và trẻ em. Bệnh thường được kích hoạt bởi nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm họng liên cầu khuẩn. Bệnh thường khởi phát do nhiễm trùng liên cầu (miệng họng hoặc quanh hậu môn) và thường xảy ra 1-3 tuần sau khi nhiễm trùng. Bệnh thường thấy nhất ở trẻ em và thanh niên. (2)
• Bệnh vảy nến thể mủ hiếm gặp, biểu hiện dưới dạng mụn nước nhỏ, không nhiễm trùng, chứa đầy mủ, gây ra các vết phồng rộp có mủ rõ ràng. Loại này có thể lan rộng hoặc trên các khu vực nhỏ của lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân.
• Bệnh vảy nến nghịch đảo (loại đảo ngược, loại nếp) hình thành các mảng đỏ trên các nếp gấp trên da (háng, mông, vú, xung quanh bộ phận sinh dục). Nhiệt độ, chấn thương và nhiễm trùng có vai trò trong sự phát triển của dạng không điển hình này. Người bị bệnh xuất hiện các mảng da bị viêm mịn trở nên tồi tệ hơn khi ma sát và đổ mồ hôi.
• Bệnh vảy nến đỏ da toàn thân ít phổ biến, xảy ra khi ban lan rộng và có thể phát triển từ bất kỳ loại khác. thường liên quan đến hơn 90% diện tích bề mặt cơ thể. Da người bệnh có thể khô, ngứa, sưng và đau nghiêm trọng. Bệnh bao phủ toàn bộ cơ thể bằng phát ban bong tróc có thể ngứa hoặc bỏng dữ dội. Bệnh có thể tồn tại trong thời gian ngắn (cấp tính) hoặc dài hạn (mạn tính).
• Bệnh vảy nến móng tay khiến móng tay và móng chân bị rỗ, móng phát triển bất thường và đổi màu. Móng bị vảy có thể lỏng ra và tách khỏi nền móng (nấm móng), nếu nặng hơn có thể khiến móng vỡ vụn.
• Bệnh vảy nến trẻ sơ sinh (thể tã) với đặc điểm xuất hiện các sẩn đỏ có vảy bạc ở vùng quấn tã ở trẻ em, có thể kéo dài đến thân hoặc tay chân.
• Bệnh vảy nến ở miệng rất hiếm gặp, có thể không có triệu chứng, tồn tại dưới dạng các mảng màu trắng hoặc vàng xám. Nứt lưỡi là phát hiện phổ biến nhất ở người mắc bệnh này.
• Bệnh vảy nến tiết bã thường biểu hiện dưới dạng các mảng đỏ có vảy nhờn ở những vùng sản xuất nhiều bã nhờn như da đầu, trán, nếp gấp da cạnh mũi, da quanh miệng, da trên ngực phía trên xương ức và nếp gấp da.

Nguyên nhân bệnh vảy nến

Bệnh xảy ra khi các tế bào da được thay thế nhanh hơn bình thường. Thông thường, các tế bào da được tạo ra và thay thế sau mỗi 3 – 4 tuần nhưng quá trình này chỉ mất khoảng 3 – 7 ngày ở bệnh nhân.  Từ đó khiến cơ thể người bệnh gia tăng sản xuất tế bào da, dẫn đến sự tích tụ các tế bào da tạo ra các mảng các mảng bong tróc, sần sùi phủ đầy vảy. (3)

Các nhà khoa học ghi nhận bệnh nhân thường gặp rối loạn về hệ thống miễn dịch. Hệ thống miễn dịch là cơ chế phòng vệ của cơ thể giúp chống lại bệnh tật và nhiễm trùng nhưng lại tấn công nhầm các tế bào da khỏe mạnh ở người bệnh.

Vảy nến có thể di truyền trong gia đình. Khoảng 1/3  người mắc bệnh báo cáo có tiền sử gia đình mắc bệnh. Các nghiên cứu về cặp song sinh giống hệt nhau cho thấy 70% khả năng một cặp song sinh mắc bệnh nếu người kia mắc chứng rối loạn này; tỷ lệ này chiếm 20% ở cặp song sinh không giống hệt nhau. Những phát hiện này cho thấy cả tính nhạy cảm di truyền và phản ứng môi trường trong việc phát triển bệnh.

Ngoài ra, các tác nhân khác như chấn thương da, nhiễm trùng cổ họng và sử dụng một số loại thuốc cũng gây ra bệnh.

Ai có nguy cơ bị vảy nến?

Bệnh vảy nến ước tính ảnh hưởng đến 2% – 3% dân số. Tỷ lệ mắc bệnh thay đổi tùy theo độ tuổi, vị trí địa lý, dân tộc, kết hợp của các yếu tố môi trường và di truyền. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, thường trước 20 tuổi.

• Người châu Âu dễ bị bệnh hơn người châu Á.
• Bệnh có yếu tố di truyền.
• Người mắc bệnh viêm ruột như bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Bệnh còn có liên quan đến béo phì, một số rối loạn tim mạch và chuyển hóa khác như tiểu đường.

Biến chứng bệnh vảy nến

Bệnh rất phổ biến nhưng việc điều trị còn nhiều khó khăn, một số biến chứng có thể gặp bao gồm:

• Bệnh có thể gây đau đớn, mất ngủ, khó tập trung. Tình trạng này có xu hướng trải qua các chu kỳ, bùng phát trong vài tuần đến vài tháng, sau đó giảm dần trong một thời gian.
• Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều loại thuốc mới đã được tìm ra và ứng dụng trong điều trị để giảm bớt phiền toái và biến chứng do bệnh gây ra, tuy nhiên giá thành của thuốc còn mắc nên nhiều bệnh nhân không đủ tài chính để điều trị thuốc mới.
• Bệnh có liên quan đến việc tăng nguy cơ viêm khớp vảy nến, u lympho, tim mạch, bệnh Crohn và trầm cảm. Riêng viêm khớp ảnh hưởng đến 30% số người mắc bệnh.
• Những người trẻ tuổi mắc bệnh cũng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
• Người bệnh có tỷ lệ mắc bệnh tăng huyết áp cao hơn 1,58 lần ( tức 58%) so với người không mắc bệnh này.

Cách chẩn đoán bệnh vảy nến

Bác sĩ chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da dễ dàng chẩn đoán bệnh dựa trên các tổn thương da điển hình như: các mảng, sẩn hoặc mảng da có vảy, ban đỏ có thể gây đau và ngứa, sáp vảy nến khi cạo sang thương và hình ảnh giọt sương máu sau khi cạo. Do đó, người bệnh thường không cần xét nghiệm máu vẫn được chẩn đoán dễ dàng.

Trong một số ít trường hợp, bác sĩ xét nghiệm bệnh vảy nến khi cần loại trừ một số bệnh khác dễ gây nhầm lẫn như viêm khớp dạng thấp và có thể chụp X-quang các khớp bị ảnh hưởng để xem người bệnh có bị biến chứng nặng hay không.

Nếu đúng như vậy, người bệnh sẽ được bác sĩ khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da phối hợp cùng bác sĩ khoa Cơ Xương Khớp cùng điều trị viêm khớp, thấp khớp. Ngoài ra, người bệnh còn có thể được sinh thiết mẫu da nhỏ của người bệnh để kiểm tra dưới kính hiển vi để chẩn đoán bệnh chính xác.

Bệnh vảy nến dễ nhầm lẫn bệnh da liễu khác

Bệnh dễ nhầm lẫn với một số bệnh da khác như chàm dạng đĩa, chàm tiết bã, vảy phấn hồng, nấm móng hoặc u lympho tế bào T ở da với bệnh ung thư da ban đầu được chẩn đoán nhầm với bệnh. Thậm chí, bệnh giang mai với các biểu hiện phát ban toàn thân ngoài da cũng có thể nhầm với bệnh.

Cách điều trị bệnh vảy nến

Cũng như các bệnh mạn tính khác, đây là một bệnh da mạn tính, cần dùng thuốc lâu dài mới kiểm soát được bệnh y học hiện đại có nhiều phương pháp điều trị có thể cải thiện các triệu chứng và sự xuất hiện của các mảng da.

• Trong hầu hết các trường hợp, lần đầu bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da sẽ dùng phương pháp điều trị tại chỗ bằng các loại kem, thuốc mỡ, dưỡng chất tương tự vitamin D hoặc corticosteroid bôi lên da.
• Nếu các loại thuốc bôi vảy nến này không hiệu quả hoặc tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn, bác sĩ sẽ dùng liệu pháp quang học, tiếp xúc với một số loại tia cực tím.
• Trong những trường hợp nghiêm trọng, khi các phương pháp điều trị trên không hiệu quả, người bệnh có thể được ứng dụng phương pháp điều trị toàn thân bằng những loại thuốc uống hoặc tiêm có tác dụng trên toàn bộ cơ thể.

Ngoài ra, hiện nay y học đang ứng dụng mạnh mẽ thuốc sinh học trong điều trị bệnh vảy nến. Sinh học là các protein được sản xuất làm gián đoạn quá trình miễn dịch. Không giống như các liệu pháp y tế ức chế miễn dịch tổng quát như methotrexate, thuốc sinh học nhắm vào các khía cạnh cụ thể của hệ thống miễn dịch góp phần gây ra bệnh.

Thuốc được chứng minh an toàn khi sử dụng lâu dài và đem lại hiệu quả cho đối tượng từ mức độ trung bình đến nặng. Tuy nhiên, thuốc có tác dụng phụ tăng nguy cơ nhiễm trùng do ức chế miễn dịch.

Cách phòng ngừa bệnh vảy nến

Để kiểm soát và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, việc duy trì lối sống lành mạnh và thói quen sinh hoạt khoa học đóng vai trò vô cùng quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp người bệnh có thể áp dụng:

• Với người chưa mắc bệnh có thể cần tăng cường sức đề kháng, hạn chế các bệnh nhiễm trùng, chấn thương… để tránh ảnh hưởng đến hệ miễn dịch.
• Với người thuộc nhóm nguy cơ cao như gia đình có người bệnh cần tầm soát, phát hiện sớm để điều trị sớm, tránh bệnh nặng hơn.
• Với người đã bị bệnh, không hoang mang hay lo lắng và cần trao đổi với bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da để được chia sẻ về các liệu pháp điều trị và cách ngăn biến chứng, bệnh tiến triển sang giai đoạn nặng.
• Người bệnh cần sử dụng thuốc đúng hướng dẫn của bác sĩ, tránh ánh nắng mặt trời, vệ sinh da sạch sẽ, không uống rượu bia, không hút thuốc lá, hạn chế ăn thực phẩm béo, nhiều dầu mỡ, tăng cường bổ sung thức ăn chứa acid folic và omega 3 từ cá thu, cá hồi…

Một số câu hỏi thường gặp

Dưới đây là một số câu hỏi xoay quanh:

1. Bệnh có nguy hiểm không?

Người bệnh đối diện nhiều nguy cơ nhiễm trùng, căng thẳng, tự ti, viêm khớp, nguy cơ mắc bệnh celiac, ung thư da không hắc tố, ung thư biểu mô tế bào vảy… cao hơn. Người có HIV/AIDS bị bệnh dễ tổn thương nghiêm trọng hơn.

Với người bệnh được điều trị lâu dài với liệu pháp toàn thân có nguy cơ mắc ung thư phổi và phế quản tăng 52%, nguy cơ phát triển ung thư đường tiêu hóa trên tăng 205%, nguy cơ phát triển ung thư gan đến 90% và nguy cơ phát triển ung thư tuyến tụy lên 46%.

2. Bệnh kiêng ăn gì?

Vẩy nến kiêng ăn gì? Người bệnh cần chế độ ăn uống bổ sung giàu axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA) như cá hồi, cá trích, cá thu, dầu ô liu nguyên chất, cây họ đậu, rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Nhiều bệnh nhân cải thiện sau khi tiêu thụ ít thuốc lá, caffein, đường, cà chua, cà tím, ớt, ớt bột và khoai tây trắng nhưng có uống men vi sinh và vitamin D.

Khi áp dụng chế độ ăn không có gluten, mức độ nghiêm trọng của bệnh thường giảm ở những người mắc bệnh celiac và những người có kháng thể kháng gliadin. Người bệnh cần kiêng chế độ ăn nhiều calo, tránh uống rượu, chất cồn, thịt đỏ và các sản phẩm từ sữa do có chất béo bão hòa…

3. Khi nào cần gặp bác sĩ?

• Nếu bạn nghi ngờ mình bị các dấu hiệu của bệnh hãy đi gặp bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da.
• Bệnh trở nên nghiêm trọng hoặc lan rộng.
• Người bệnh khó chịu và đau đớn.
• Người bệnh chưa an tâm với cách điều trị, tự ti về làn da
• Bệnh đã được điều trị nhưng không cải thiện

Bệnh vảy nến là bệnh mạn tính kéo dài, việc điều trị cần tuân thủ phác đồ điều trị chuẩn chỉnh và chế độ sinh hoạt hợp lý. Hiện khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh có các chuyên gia đầu ngành cùng phối hợp đa chuyên khoa như Nội tiết – Đái tháo đường, Cơ Xương Khớp, Chấn thương Chỉnh hình, Dinh dưỡng Tiết chế… để đưa ra phác đồ chuẩn phù hợp từng bệnh nhân.