Chụp X quang xoang: Các tư thế chụp, quy trình và ưu nhược điểm

Chụp x quang xoang giúp chẩn đoán các bệnh lý tại xoang vùng hàm mặt. Từ đó, bác sĩ có thể kịp thời đưa ra phác đồ chữa trị, giúp người bệnh tránh gặp biến chứng nguy hiểm. Ngày nay, kỹ thuật chụp x quang xoang đang được ứng dụng phổ biến ở nhiều cơ sở y tế.

Phương pháp chụp x quang dùng một lượng nhỏ bức xạ nhất định để tạo ra hình ảnh của xương và những cơ quan nội tạng trong cơ thể. Tia X thường được ứng dụng trong y học để giúp bác sĩ tìm ra các vấn đề ở khớp, xương, phổi, tim mạch,… Tương tự, kỹ thuật chụp x quang xoang cũng sử dụng tia x. Vậy chụp x quang xoang là gì? Tư thế chụp và quy trình thực hiện ra sao?

Chụp x quang xoang là gì?

Chụp x quang xoang là phương pháp xét nghiệm hình ảnh dùng tia X để quan sát các xoang. Xoang là những hốc xương có kích thước lớn nhỏ khác nhau, nằm ở phía trong hộp sọ và xương mặt. Các xoang sẽ được ghép nối bằng các túi có chứa đầy không khí (trái và phải) bao quanh cấu trúc mũi. Chức năng của xoang là cộng hưởng âm thanh, làm ấm và ẩm không khí, giảm trọng lượng hộp sọ, cung cấp oxy để nuôi dưỡng hệ thống xương,… Cấu tạo của xoang gồm có bốn cặp khác nhau:

• • Các xoang trán: Các xoang trán bên trái, phải sẽ nằm gần trung tâm trán, phía trên hốc mắt.

• • Các xoang hàm: Đây là các xoang lớn nhất. Xoang hàm nằm ở phía sau xương gò má, gần hàm trên.

• • Các xoang bướm: Các xoang bướm nằm gần tuyến yên và dây thần kinh thị giác.

• • Các xoang sàng: Loại xoang này nằm giữa sống mũi và mắt, gồm một tập hợp từ 6 – 12 tế bào khí nhỏ, chia thành các nhóm ở phía trước, giữa, sau.

Ưu nhược điểm của chụp x quang xoang

Chụp x quang xoang là kỹ thuật đang được ứng dụng tại các cơ sở y tế. Tương tự như những phương pháp xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác, chụp x quang xoang cũng có một số ưu nhược điểm riêng, bao gồm:

1. Ưu điểm của kỹ thuật chụp x quang xoang

Dưới đây là những ưu điểm mà phương pháp chụp x quang xoang mang đến:

• Thực hiện nhanh chóng, đơn giản, không xâm lấn: Chụp x quang xoang được thực hiện rất nhanh chóng với quy trình đơn giản. Đây là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không gây ra tình trạng đau đớn, khó chịu cho người bệnh.
• Giúp khảo sát tình trạng mờ/sáng các xoang:
  • Kỹ thuật chụp x quang xoang sẽ hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán các bệnh lý, vấn đề bất thường như viêm xoang, nhiễm trùng, tổn thương tại xoang,… Các xoang bình thường sẽ chứa không khí. Hình ảnh khí trong xoang biểu hiện màu đen trên phim. Ngược lại, vùng trắng hoặc xám trên phim x quang cho thấy xoang đang gặp vấn đề, thường là tình trạng tích tụ dịch hoặc viêm nhiễm.
  • Phương pháp chụp x quang xoang còn giúp bác sĩ đánh giá tình trạng xoang trước và sau phẫu thuật xoang
• Chi phí hợp lý, ứng dụng rộng rãi: Mức giá chụp x quang xoang không quá cao, phù hợp với khả năng tài chính của nhiều người. Bên cạnh đó, kỹ thuật này cũng đã được ứng dụng rộng rãi, người bệnh có thể dễ dàng thực hiện tại các cơ sở y tế uy tín.(1)

2. Hạn chế của phương pháp chụp x quang xoang

Bên cạnh các ưu điểm, kỹ thuật chụp xq xoang có một số hạn chế dưới đây:

• • Không chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh: Kết quả chụp x quang xoang chỉ có thể cho thấy vùng xoang của người bệnh đang gặp vấn đề bất lợi nhưng không hiển thị cụ thể nguyên nhân.

• • Đôi khi không đáp ứng hết nhu cầu chẩn đoán: Trong một số trường hợp nhất định, hình ảnh chụp xq xoang không đáp ứng được nhu cầu chẩn đoán của bác sĩ. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh chụp CT hoặc MRI thay thế để nhận được hình ảnh chi tiết hơn về xoang.

Các tư thế chụp x quang xoang

Để xác định được tình trạng tổn thương tại các xoang, người bệnh cần chụp x quang xoang ở những tư thế khác nhau. Dưới đây là các tư thế chụp x quang xoang thường được ứng dụng:

1. Chụp x quang xoang tư thế Blondeau (mũi – cằm – phim)

Tư thế này được áp dụng khi cần thăm khám xoang trán, xoang hàm và hốc mũi, cụ thể như sau:

Tư thế người bệnh: Nằm sấp, đặt cằm và mũi chạm vào phim chụp, miệng há tối đa. Tia x được chiếu từ sau ra phía trước. Phim phải đặt cân đối giữa hai bên trái, phải để thu được hình ảnh chụp x quang đúng, rõ nét. Để xương đá không che mờ đi phần xoang hàm, hai bờ trên của xương đá phải được đưa sát xuống nền của hai xoang. Trường hợp bác sĩ nghi ngờ trong xoang có dị vật thì cần chụp thêm tư thế khác để xác định được vị trí cụ thể.

Đọc kết quả:

• Bình thường: Có thể thấy rõ khoảng sáng tại hốc mũi trên phim chụp x quang xoang. Các thành xương rõ và đều. So sánh với ổ mắt thì các xoang trán và xoang hàm sáng đều.
• Bệnh lý:
  • Đối với bệnh viêm xoang, hình ảnh xoang trán hoặc xoang hàm trên phim chụp sẽ bị mờ do tình trạng niêm mạc phù nề hoặc ứ dịch xoang.
  • Hình ảnh xoang mờ cũng có thể là do niêm mạc bị thoái hóa, dày hay vì hốc mũi chứa nhiều dịch mủ.

2. Chụp x quang Hirtz (cằm – đỉnh phim)

Chụp x quang Hirtz được ứng dụng để khảo sát xoang bướm, xoang sàng sau và sàng trước.

Tư thế người bệnh: Bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh nằm ở tư thế ngửa đầu sao cho phần đầu nhô ra khỏi thành bàn để đỉnh đầu có thể chạm vào phim. Hướng tia x sẽ đi từ trên xuống dưới.

Đọc kết quả:

• Bình thường: Hình ảnh của các xoang sáng đều, có thể quan sát vách ngăn rõ ràng.
• Bệnh lý: Hình ảnh xoang mờ đặc cho thấy có khả năng xuất hiện dịch/polyp trong xoang hay do niêm mạc bị dày. Trường hợp không thấy rõ vách ngăn của sàng thì có thể là do bệnh polyp mũi gây ra hoặc nặng hơn là vì u ác tính đã phá hủy, để chẩn đoán chi tiết hơn cần kết hợp CT/MRI khảo sát thêm.

3. Chụp x quang xoang tư thế Schuller

Tư thế chụp x quang xoang này sẽ hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán tình trạng xoang xương chũm hai bên.
Tư thế người bệnh: Nằm ở tư thế nghiêng giống như khi tiến hành chụp phim sọ nghiêng. Bên cạnh đó, người bệnh phải gập vành tai ở bên cần chụp về phía trước. Tia x chiếu đến sẽ chếch so với trục 2 tai khoảng 25 – 30 độ. Tại thời điểm này, tia x sẽ chiếu xuyên qua ống tai bên cần chụp.

Đọc kết quả:

• Bình thường: Quan sát được rõ các vách ngăn và thông bào trên phim chụp x quang xoang.
• Bệnh lý:
  • Nếu người bệnh bị viêm xương chũm cấp tính thì hình ảnh phim chụp xoang x ray sẽ thấy các thông bào mờ hẳn do dịch và vách ngăn không rõ ràng.
  • Trường hợp các thông bào mờ và vách ngăn đều biến mất là dấu hiệu cảnh báo bệnh viêm xương tai chũm mạn tính.

4. Chụp x quang xoang tư thế Stenvers

Chụp xq xoang ở tư thế Stenvers là cách chụp toàn bộ xương đá từ bên ngoài đến bên trong mỏm chũm xương đá. Kỹ thuật này thường được ứng dụng để xem xét những chấn thương sọ não gây ra tình trạng vỡ xương đá theo chiều ngang, các khối u tại gốc cầu tiểu não hoặc viêm xương đá.
Tư thế người bệnh: Người bệnh cần nằm ở tư thế sấp sao cho đầu tựa vào bàn theo bờ trên ổ mắt, xương gò má và xương mũi. Lúc này, mặt phẳng dọc đứng của sọ tạo với đường thẳng đứng thành một góc 45 độ, cằm không chạm vào bàn. Trục tia chính sẽ chiếu theo hướng sau ra trước, tập trung tại vùng chẩm đối bên.

Đọc kết quả:

• Bình thường: Có thể quan sát thấy trên phim chụp x quang xoang những bộ phận như ống tai trong, tai trong, ốc tai, tiền đình, mỏm xương đá, ống bán khuyên trên, ngoài. Thế nhưng kết quả bình thường sẽ không thể hiện hình ảnh ống bán khuyên sau.
• Bệnh lý:
  • Nếu thấy có đường rạn nứt xương trên phim chụp xoang x ray nghĩa là người bệnh đã bị vỡ xương đá.
  • Nếu thấy hình ảnh ống tai trong giãn ra thì có thể là dấu hiệu của bệnh u dây thần kinh số VIII.
    Bác sĩ sẽ chỉ định tư thế chụp x quang xoang phù hợp khi kết hợp với kết quả khám lâm sàng. Việc chẩn đoán đúng, kịp thời sẽ giúp ích rất nhiều cho việc chữa trị, làm gia tăng hiệu quả.

Quy trình chụp x quang xoang

Để quá trình chụp x quang xoang diễn ra thuận lợi, nhanh chóng, mang đến kết quả chính xác, người bệnh cần biết các bước thực hiện kỹ thuật này ra sao. Dưới đây là quy trình chụp xq xoang cơ bản:

1. Trước khi chụp x quang xoang cần chuẩn bị gì?

Bác sĩ sẽ giải thích cho người bệnh biết về quy trình thực hiện trước khi chụp xoang x ray. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào thì hãy trực tiếp trao đổi với bác sĩ. Trước lúc chụp x quang xoang người bệnh có thể ăn uống như bình thường và cũng không cần dùng thuốc an thần. Phụ nữ đang có thai hoặc nghi ngờ bản thân mang thai cần thông báo cho bác sĩ biết. Trường hợp người bệnh có mắt nhân tạo thì cũng phải thông báo cho bác sĩ. Vì mắt nhân tạo có thể tạo ra bóng tối trên phim chụp xq xoang.

Việc chụp x quang xoang có thể diễn ra tại bệnh viện hoặc các cơ sở y tế ngoại trú. Trước khi chụp nên tháo đồ kim loại, trang sức. Người tiến hành phương pháp này là bác sĩ chẩn đoán hình ảnh hoặc kỹ thuật viên x quang.

2. Thực hiện chụp x quang xoang

Quá trình thực hiện chụp x quang xoang ở các cơ sở y tế và trong từng trường hợp cụ thể sẽ có sự khác nhau. Dưới đây là những bước chụp xq xoang điển hình:

• • Bước 1: Người bệnh cần nằm trên bàn chụp đúng theo tư thế được bác sĩ hay kỹ thuật viên hướng dẫn. Cụ thể, đầu sẽ được đặt ở giữa phim x quang và máy x quang. Đầu của người bệnh sẽ được cố định bằng một miếng đệm xốp.

• • Bước 2: Phần còn lại của cơ thể người bệnh có thể được che bằng tấm chắn (tạp dề chì). Việc làm này sẽ giúp cơ thể không tiếp xúc với tia x.

• • Bước 3: Người bệnh được yêu cầu giữ yên một lúc trong quá trình chụp. Trong lúc chụp x quang, bác sĩ/kỹ thuật viên sẽ bước ra sau một cửa sổ đặc biệt.

Trường hợp chụp x quang xoang nhằm mục đích xem xét, đánh giá chấn thương, bác sĩ/kỹ thuật viên có thể sẽ chăm sóc người bệnh một cách đặc biệt để tránh làm chấn thương nặng thêm. Ví dụ như người bệnh có thể cần đeo nẹp cổ nếu bác sĩ nghi ngờ xương sống cổ bị gãy.

Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh chụp xq xoang ở một số vị trí khác. Quan trọng là bạn phải giữa yên trong lúc thực hiện. Vì bất kỳ chuyển động nào cũng có thể ảnh hưởng bất lợi đến chất lượng hình ảnh. Lúc này, người bệnh có thể phải chụp x quang lại nếu hình ảnh phim không đạt yêu cầu.

Chụp xoang x ray không gây đau nhưng người bệnh có thể cảm thấy hơi đau hoặc khó chịu trong lúc di chuyển vào những vị trí khác nhau (nếu đang bị chấn thương hoặc sau khi làm phẫu thuật). Bác sĩ/kỹ thuật viên sẽ áp dụng những biện pháp để giúp người bệnh thoải mái hơn cũng như cố gắng thực hiện quy trình chụp x quang xoang thật nhanh chóng.(2)

3. Sau khi chụp x quang xoang

Sau khi chụp xq xoang người bệnh không cần nhận sự chăm sóc đặc biệt nào. Bác sĩ sẽ đọc kết quả và đưa ra hướng dẫn, chỉ định phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Chụp x quang xoang có rủi ro không?

Chụp x quang xoang là phương pháp có dùng bức xạ để tạo ra hình ảnh. Mặc dù lượng phóng xạ được sử dụng ở mức thấp nhưng có thể tiềm ẩn rủi ro vì cơ thể có tiếp xúc với bức xạ. Điều quan trọng là người bệnh phải thông báo cho bác sĩ về bất kỳ hình thức xét nghiệm y tế nào mà bản thân đã từng thực hiện trước đó. Điều này sẽ giúp bác sĩ đưa ra chỉ định hợp lý, đảm bảo người bệnh không tiếp xúc với bức xạ quá nhiều.

Như đã đề cập ở trên, phụ nữ mang thai hoặc nghi bản thân đang có thai phải thông báo cho bác sĩ biết. Qua đó, bác sĩ có thể chỉ định cho mẹ bầu thực hiện phương pháp xét nghiệm khác hoặc dùng các cách đặc biệt để bảo vệ thai nhi khỏi ảnh hưởng của bức xạ.

Chụp x quang xoang tốn bao nhiêu tiền?

Chụp x quang xoang có mức giá phải chăng, dao động từ 250.000 – 500.000 đồng, phù hợp với khả năng tài chính của nhiều người bệnh. Chi phí chụp xoang x ray ở mỗi cơ sở y tế sẽ khác nhau, phụ thuộc vào các yếu tố như chất lượng dịch vụ, máy móc, trang thiết bị, trình độ của đội ngũ bác sĩ/kỹ thuật viên,… Bên cạnh đó, mỗi kỹ thuật chụp x quang xoang được áp dụng cũng sẽ có mức giá khác nhau.

Chi phí chụp xq xoang sẽ giảm xuống nếu người bệnh được bảo hiểm hỗ trợ. Bạn cần lưu ý rằng, mức giá trên chỉ mang tính tham khảo và hoàn toàn có thể thay đổi theo thời gian. Do đó, người bệnh nên liên hệ trực tiếp với bác sĩ để được tư vấn, báo giá chính xác.

Nên chụp x quang xoang ở đâu?

Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh & Điện quang Can thiệp, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là cơ sở y tế uy tín hàng đầu cung cấp dịch vụ chụp x quang xoang với quy trình chuyên nghiệp, khoa học, an toàn, trang thiết bị, máy móc hiện đại được nhập khẩu từ các quốc gia tiên tiến trên thế giới cùng đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên giỏi chuyên môn, tận tâm. Người bệnh sẽ nhanh chóng nhận được kết quả với hình ảnh rõ nét, chính xác.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị, tư vấn các vấn đề về sức khỏe tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Chụp x quang xoang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hữu ích, hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán các bệnh tại vùng mũi, xoang. Người bệnh nên chụp xq xoang ở cơ sở y tế uy tín để nhận được kết quả chính xác, đảm bảo an toàn.