Viêm gan tự miễn: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và phòng ngừa

Viêm gan tự miễn là bệnh lý nguy hiểm, có thể diễn tiến thành xơ gan, ung thư gan cùng nhiều biến chứng đáng lo ngại khác. Phương pháp điều trị tiêu chuẩn là sử dụng thuốc, hoặc có thể chỉ định ghép gan với các trường hợp gan đã tổn thương nghiêm trọng.

Viêm gan tự miễn là gì?

Viêm gan tự miễn là tình trạng viêm gan mạn tính xảy ra do hệ thống miễn dịch tấn công mô gan. Theo cơ chế thông thường, hệ miễn dịch sẽ tạo ra kháng thể tấn công các tác nhân gây nhiễm trùng mô gan. Tuy nhiên, khi xảy ra rối loạn, kháng thể sẽ tấn công nhầm vào các tế bào khỏe mạnh, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm.

Bệnh lý này có thể gây ra tổn thương gan nghiêm trọng theo thời gian, đặc biệt là xơ gan. Trong giai đoạn đầu, viêm gan tự miễn không có triệu chứng nên rất khó nhận biết. Trong mọi trường hợp, việc can thiệp điều trị y tế kịp thời và đúng cách có thể giúp giảm viêm và kiểm soát biến chứng hiệu quả.

Phân loại viêm gan tự miễn

Các loại viêm gan tự miễn có thể được xác định, phân biệt chính xác thông qua xét nghiệm khác thể, gồm 2 loại chính:

• Viêm gan tự miễn loại 1: Viêm gan tự miễn loại 1 rất phổ biến, chiếm khoảng 80% các trường hợp và có thể xảy ra ở mọi đối tượng. Loại này liên quan đến kháng thể chống cơ trơn (ASMA) tấn công các tế bào cơ trơn trong gan. Triệu chứng bệnh gần giống với lupus ban đỏ hệ thống, do đó còn được gọi với cái tên khác là bệnh viêm gan lupus.
• Viêm gan tự miễn loại 2: Viêm gan tự miễn loại 2 hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, tiến triển nhanh hơn loại 1, thường xuất hiện từ khi trẻ còn nhỏ. Bệnh thường liên quan đến kháng thể kháng microsom gan-thận loại 1 (anti-LKM-1) hoặc kháng thể kháng cytosol gan loại 1 (anti-LC1). Kháng thể kháng LKM-1 tấn công vào một loại protein trong tế bào gan của có tên là cytochrome P450-2D6 (CYP2D6). Trong khi đó, kháng thể kháng LC1 là kháng thể gan đặc hiệu với viêm gan tự miễn loại 2.

Đối tượng thường dễ mắc bệnh viêm gan tự miễn

Viêm gan tự miễn có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng chủ yếu xuất hiện ở các nhóm đối tượng có nguy cơ cao như:

• Phụ nữ
• Người có tiền sử mắc các bệnh nhiễm trùng do nhiễm virus như sởi, herpes simplex, Epstein-Barr, viêm gan A, B, C…
• Tiền sử gia đình có người mắc bệnh viêm gan tự miễn
• Người mắc các loại bệnh tự miễn như cường giáp, viêm khớp dạng thấp, bệnh celia, lupus ban đỏ hệ thống…

Nguyên nhân gây viêm gan tự miễn

Nguyên nhân gây viêm gan tự miễn là do hệ thống miễn dịch tấn công vào tế bào gan khỏe mạnh. Có 4 yếu tố chính liên quan mật thiết đến tình trạng này bao gồm:

1. Virus

Những người có tiền sử mắc viêm gan siêu vi (A, B, C, D hoặc E), bệnh bạch cầu đơn nhân (virus Epstein-Barr), bệnh sởi đều có nguy cơ cao nhiễm viêm gan tự miễn.

2. Thuốc

Viêm gan tự miễn do thuốc có thể liên quan đến các loại như: Nitrofurantoin (dùng trong điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu), Minocycline (dùng trong điều trị mụn trứng cá), Atorvastatin (dùng để kiểm soát tình trạng cholesterol cao), Isoniazid (một loại kháng sinh)…

3. Bệnh tự miễn

Một số trường hợp có thể mắc bệnh viêm gan tự miễn đồng thời với một bệnh tự miễn khác liên quan đến ống mật, như viêm đường mật nguyên phát (PBC), viêm xơ đường mật nguyên phát (PSC)… Đây được coi là một dạng biến thể của bệnh viêm gan tự miễn.

4. Gen

Viêm gan tự miễn cũng có thể liên quan đến gen. Tuy nhiên, kết luận chính xác liên quan đến vấn đề này vẫn đang trong quá trình nghiên cứu.

Triệu chứng viêm gan tự miễn

Triệu chứng viêm gan tự miễn ở mỗi người thường khác nhau, một số trường hợp có thể không nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, cho đến khi chức năng gan đã bị ảnh hưởng. (1)

1. Giai đoạn khởi đầu

Với các trường hợp có triệu chứng, dấu hiệu viêm gan tự miễn thường thấy trong giai đoạn đầu gồm:

• Đau bụng hoặc khó chịu
• Bụng sưng to, gan to
• Mệt mỏi
• Đau khớp
• Phát ban trên da
• Nổi mụn trứng cá

2. Giai đoạn tiến triển

Khi chức năng gan bắt đầu suy giảm, mật có thể tích tụ trong máu, gây ra các triệu chứng đáng lo ngại như:

• Vàng da, vàng mắt
• Nước tiểu sẫm màu hoặc phân nhạt màu
• Ngứa da
• Buồn nôn hoặc chán ăn
• U mạch hình sao
• Giãn tĩnh mạch thực quản
• Dễ bị bầm tím và chảy máu
• Mất kinh nguyệt ở nữ giới
• Tích tụ dịch ở bụng (cổ trướng) hoặc ở tay, chân (phù nề)
• Lú lẫn, mất phương hướng hoặc buồn ngủ (bệnh não gan)

Chẩn đoán viêm gan tự miễn

Để chẩn đoán viêm gan tự miễn, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm mẫu máu để tìm kháng thể, giúp phân biệt viêm gan tự miễn với viêm gan do virus và các tình trạng khác có triệu chứng tương tự. Ngoài ra, thông qua phương pháp này, bác sĩ cũng có thể xác định được loại viêm gan tự miễn người bệnh đang mắc phải.
• Sinh thiết gan: Bác sĩ thu thập mẫu mô gan để mang đi xét nghiệm, giúp xác định mức độ và loại tổn thương gan đang gặp phải.

Biến chứng của viêm gan tự miễn

Viêm gan tự miễn nếu không được điều trị có thể dẫn đến tổn thương vĩnh viễn mô gan, được gọi là xơ gan. Xơ gan gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm: (2)

• Giãn tĩnh mạch thực quản: Tĩnh mạch cửa là mạch máu chính vận chuyển máu từ ruột đến gan. Khi dòng máu qua tĩnh mạch cửa bị tắc nghẽn do xơ gan, máu sẽ dồn ngược vào các mạch máu khác, chủ yếu ở thực quản và dạ dày, gây giãn to bất thường. Những mạch máu này có thành mỏng, chứa nhiều máu hơn bình thường, từ đó làm tăng nguy cơ vỡ và chảy máu. Chảy máu ồ ạt từ các tĩnh mạch giãn ở thực quản hoặc dạ dày có thể đe dọa đến tính mạng, cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.
• Cổ trướng (tích dịch trong bụng): Xơ gan khiến dịch tích tụ trong khoang bụng, tình trạng này gọi là cổ trướng. Lượng dịch lớn có thể gây chướng bụng, khó chịu và thậm chí làm cản trở quá trình hô hấp. Cổ trướng thường là dấu hiệu của bệnh xơ gan tiến triển nặng.
• Suy gan: Khi gan bị tổn thương nghiêm trọng do viêm gan và xơ hóa kéo dài, chức năng gan suy giảm đáng kể, dẫn đến suy gan. Gan lúc này không thể thực hiện các chức năng thiết yếu như thải độc, sản xuất protein hay chuyển hóa các chất. Ghép gan là giải pháp duy nhất để cứu sống người bệnh trong trường hợp suy gan giai đoạn cuối.
• Ung thư gan: Những người bị xơ gan kéo dài có nguy cơ cao mắc ung thư gan.

Điều trị bệnh viêm gan tự miễn

Điều trị tiêu chuẩn là sử dụng liều cao corticosteroid ban đầu để giảm viêm và ức chế phản ứng tự miễn dịch, sau đó giảm liều dần dần. Prednisone là loại thuốc được chỉ định phổ biến trong điều trị viêm gan tự miễn. Thuốc này có hiệu quả với hầu hết người bệnh nhưng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn. Budesonide có thể là lựa chọn thay thế vì ít tác dụng phụ hơn.

Ngoài ra, người bệnh cũng có thể cần kết hợp thuốc ức chế miễn dịch như Azathioprine cùng với steroid hoặc sử dụng sau khi hoàn tất liệu trình steroid. Thuốc có ít tác dụng phụ hơn corticosteroid và phù hợp để sử dụng lâu dài, có tác dụng ngăn hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức trở lại. Một số trường hợp có thể cần dùng thuốc này liên tục suốt đời.

Nếu bệnh diễn tiến nghiêm trọng, không còn kiểm soát được bằng thuốc, hoặc đã chuyển sang giai đoạn xơ gan, suy gan, ghép gan là phương án tối ưu.

Phòng ngừa viêm gan tự miễn

Không có cách nào có thể ngăn ngừa viêm gan tự miễn, chỉ có thể kiểm soát nguy cơ bằng các biện pháp sau:

• Duy trì lối sống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên
• Xây dựng chế độ ăn cân bằng bằng cách ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt, tránh uống rượu.
• Kiểm tra sức khỏe thường xuyên
• Không tự ý uống thuốc và thực phẩm chức năng khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ.

Thắc mắc thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp về viêm gan tự miễn:

1. Viêm gan tự miễn có nguy hiểm không?

Viêm gan tự miễn là bệnh lý nguy hiểm nhưng hầu hết các trường hợp đều đáp ứng tốt với điều trị. Bệnh có thể cải thiện tích cực sau một thời gian dài chữa trị đúng cách. Khi bệnh tái phát, phương pháp điều trị tương tự cũng có thể mang lại hiệu quả.

2. Viêm gan tự miễn có lây không?

Viêm gan tự miễn không lây nhiễm do không phải là bệnh nhiễm trùng do virus.

3. Viêm gan tự miễn có chữa khỏi hoàn toàn không?

Viêm gan tự miễn không thể chữa khỏi hoàn toàn, chỉ có thể kiểm soát bằng thuốc và theo dõi suốt đời.

4. Người bị viêm gan tự miễn nên ăn uống và sinh hoạt thế nào?

Những người bị viêm gan tự miễn nên ăn uống, sinh hoạt lành mạnh, cân bằng và tránh một số loại thực phẩm, đồ uống nhất định:

• Ăn nhiều loại trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc, chất béo lành mạnh, các loại hạt, đậu và trứng.
• Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn, nhiều chất béo, đường, muối
• Không uống rượu
• Kiểm soát cân nặng ổn định
• Hoạt động thể chất thường xuyên

5. Viêm gan tự miễn có tái phát không?

Viêm gan tự miễn có thể tái phát. Tỷ lệ tái phát sau khi điều trị bằng thuốc khoảng 80%. Đối với các trường hợp ghép gan, tỷ lệ dao động từ 12 – 46%.

6. Tỷ lệ sống sót của bệnh viêm gan tự miễn là bao nhiêu?

Tỷ lệ sống sót trong vòng 5 năm của người bệnh bị viêm gan tự miễn không được điều trị là 50%. Nếu điều trị hiệu quả, tuổi thọ trung bình là 90% trong 10 năm và 70% trong 20 năm.

7. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám bác sĩ nếu có bất kỳ triệu chứng nào sau đây:

• Lú lẫn
• Có dịch trong bụng
• Vàng da, vàng mắt
• Phân nhạt màu
• Nôn ra máu
• Sốt
• Đau bụng dữ dội
• Chảy máu bất thường, chẳng hạn như chảy máu mũi, chảy máu âm đạo, phân hoặc nước tiểu có lẫn máu.

Hiện nay, Trung tâm Viêm gan & Gan nhiễm mỡ thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là đơn vị uy tín cung cấp dịch vụ khám và điều trị các bệnh về gan như viêm gan siêu vi, viêm gan tự miễn, xơ gan, suy gan, ung thư gan… Trung tâm ứng dụng các thiết bị hiện đại trong chẩn đoán, xét nghiệm bệnh và phác đồ điều trị chuyên sâu dựa trên quy chuẩn của Bộ Y tế và WHO.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin về viêm gan tự miễn, thế nào là viêm gan tự miễn, nguyên nhân, dấu hiệu, phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh viêm gan tự miễn hiệu quả. Ngay khi nhận thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường, người bệnh nên chủ động đi khám sớm để được can thiệp và điều trị kịp thời.