Trong bối cảnh bệnh tim mạch vẫn là nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới, những tiến bộ từ tầm soát đến can thiệp và điều trị đang mở ra cơ hội thay đổi tiên lượng cho hàng triệu người bệnh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh tim mạch hiện là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, chiếm khoảng 31% tổng số ca tử vong trên toàn cầu, trong đó nhồi máu cơ tim là nguyên nhân chính. Tại Việt Nam, theo thống kê mới nhất của Bộ Y tế, 25% người trưởng thành mắc các bệnh lý tim mạch và là nguyên nhân gây ra khoảng 200.000 ca tử vong mỗi năm. Tim mạch đứng đầu trong các nhóm bệnh gây tử vong, vượt xa ung thư – căn bệnh vốn được nhiều người coi là nỗi ám ảnh lớn nhất.

Theo PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh, Phó Chủ tịch Hội Tim mạch Việt Nam, Giám đốc Trung Tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, nhồi máu cơ tim xảy ra khi mạch vành bị tắc nghẽn đột ngột, làm gián đoạn dòng máu nuôi tim. Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào cơ tim có thể bị hoại tử không hồi phục. Nếu không được tái thông kịp thời, phần cơ tim thiếu máu bị hoại tử, mất chức năng, dẫn đến tử vong hoặc suy tim về sau.

Đáng lưu ý, bệnh có xu hướng trẻ hóa, liên quan đến lối sống ít vận động, căng thẳng kéo dài, hút thuốc lá, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp và đái tháo đường.

Theo PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh, suy tim và nhồi máu cơ tim cấp hiện đang là nguyên nhân thường gặp nhất gây nhập viện ở bệnh nhân trên 65 tuổi, đồng thời khiến tỷ lệ mắc bệnh, tử vong và chi phí chăm sóc sức khỏe tăng cao.

“80% số ca tử vong sớm do các bệnh tim mạch có thể phòng ngừa nếu duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát yếu tố nguy cơ và tầm soát định kỳ”, PGS Vinh cho hay.

Theo các chuyên gia tim mạch, một trong những bước tiến quan trọng giúp thay đổi tiên lượng bệnh là sự phát triển của chẩn đoán hình ảnh tim mạch. Các kỹ thuật hiện đại như siêu âm tim đánh giá chức năng co bóp và van tim; điện tâm đồ phát hiện rối loạn nhịp; xét nghiệm dấu ấn sinh học tim mạch… giúp nhận diện tổn thương tim sớm.

Đặc biệt, chụp CT mạch vành đa lát cắt và MRI tim cho phép quan sát chi tiết cấu trúc tim, mạch vành, phát hiện hẹp, xơ vữa hoặc tổn thương cơ tim ngay cả khi người bệnh chưa có triệu chứng rõ ràng, từ đó hỗ trợ bác sĩ quyết định chiến lược can thiệp sớm, giảm đáng kể tỷ lệ biến chứng và tử vong.

Ngoài ra, mô hình cấp cứu tim mạch khép kín, phối hợp chặt chẽ giữa khoa Cấp cứu, Hồi sức và Can thiệp tim mạch bằng nong bóng hoặc đặt stent mạch vành giúp khả năng phục hồi sau nhồi máu cơ tim cao hơn, giảm nguy cơ suy tim về sau.

Điều trị bệnh tim mạch hiện nay theo hướng đa mô thức và cá thể hóa, kết hợp giữa điều trị nội khoa tối ưu, kiểm soát các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, đồng thời được tư vấn thay đổi lối sống và tham gia chương trình phục hồi chức năng tim mạch.

Nhiều nhóm thuốc mới giúp cải thiện chức năng tim, giảm nhập viện và kéo dài thời gian sống cho người bệnh. Ứng dụng các kỹ thuật hiện đại như can thiệp (sửa van tim qua da, cấy van tim qua ống thông, nong bóng, đặt stent), phẫu thuật tim ít xâm lấn, thiết bị hỗ trợ tim (như cấy máy tạo nhịp, máy khử rung tự động) và phục hồi chức năng… cũng góp phần giảm nguy cơ tử vong, giảm đáng kể số lần tái nhập viện

Như ông Nghị (76 tuổi, ở TP.HCM), bị tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim nhiều năm, 2 tuần gần đây bị mệt, khó thở, đau tức thượng vị, thỉnh thoảng nhói ngực trái. Khi tình trạng ngày càng nặng hơn, đi vài bước phải ngồi xuống thở dốc, phù chân tăng dần, khó thở khi nằm, người nhà đưa ông cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM.

ThS.BS.CKII Huỳnh Thanh Kiều, Trưởng khoa Nội tim mạch 1, Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho hay bệnh nhân mệt, khó thở do vào cơn suy tim cấp, chức năng tim (EF) giảm chỉ còn 20% kèm tim loạn nhịp hoàn toàn. Kết quả điện tim, siêu âm tim và xét nghiệm máu, ghi nhận ông Nghị có dấu nhồi máu cơ tim cũ, dù trước đây chưa từng được chẩn đoán hay điều trị nhồi máu cơ tim.

Bác sĩ Kiều lý giải, khi một hay nhiều mạch máu nuôi tim bị tắc hoặc hẹp nặng, làm giảm lưu lượng máu đến cơ tim sẽ gây ra cơn nhồi máu cơ tim, biểu hiện bằng cơn đau thắt ngực, khó thở, vã mồ hôi… Tuy nhiên, nhiều trường hợp không có triệu chứng hoặc triệu chứng mơ hồ, chỉ thoáng qua rồi hết nên người bệnh không chú ý. Sau đó, các động mạch vành khác cùng với mạch máu bàng hệ tăng cường tưới máu cho cơ tim, làm cho cơn nhồi máu cơ tim qua đi như chưa từng xuất hiện. Bệnh nhân vì thế không biết mình vừa bị nhồi máu cơ tim.

“Ông Nghị có những yếu tố nguy cơ cao gây suy tim cấp, có thể phát hiện sớm bệnh hẹp mạch vành nếu tầm soát bệnh tim mạch định kỳ, từ đó can thiệp sớm nhằm ngăn ngừa tình trạng suy tim cấp như trên”, bác sĩ Kiều nói, cảnh báo người trên 65 tuổi, có tiền sử bệnh mạch vành, tăng huyết áp hoặc bệnh lý van tim, từng mắc viêm cơ tim hoặc bệnh cơ tim, người có tiền sử gia đình bị suy tim hoặc rối loạn nhịp tim… cần đi khám và theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa.

Ông Nghị được chụp CT mạch vành, kết quả xác định nhánh liên thất trước hẹp 90-99% do xơ vữa, mạch vành phải tắc mạn nhiều đoạn kèm vôi hóa, động mạch mũ xơ vữa rải rác, hẹp 30-40%. Đây chính là nguyên nhân gây ra cơn suy tim cấp, khiến chức năng tim của bệnh nhân sụt giảm nghiêm trọng.

Bác sĩ kê toa thuốc lợi tiểu, thuốc ARNI, thuốc chẹn beta, ức chế SGLT-2, thuốc chống kết tập tiểu cầu, statin liều cao cho người bệnh. Sau 5 ngày ông khỏe dần lên, hết đau ngực, không còn khó thở, sinh hiệu ổn. Một tuần sau ông sinh hoạt bình thường, chức năng tim cải thiện, được chuyển qua Trung tâm Tim mạch Can thiệp để đặt stent mạch vành, giải quyết tận gốc nguyên nhân gây suy tim.

PGS Vinh nhận định nhồi máu cơ tim và suy tim không còn là “bản án tử” nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Những tiến bộ trong tầm soát, chẩn đoán và can thiệp tim mạch đang mở ra cơ hội sống khỏe hơn cho hàng triệu người bệnh.

Tuy nhiên điều trị thành công nhồi máu cơ tim hay suy tim không kết thúc khi người bệnh xuất viện. Việc theo dõi lâu dài, quản lý yếu tố nguy cơ và thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa tái phát.

Theo các bác sĩ, người bệnh cần tuân thủ dùng thuốc, tái khám định kỳ, kiểm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu, đồng thời duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và vận động phù hợp. Sự phối hợp giữa bác sĩ tim mạch, chuyên gia phục hồi chức năng và dinh dưỡng giúp người bệnh từng bước lấy lại nhịp sống bình thường.

Để phòng ngừa suy tim, nhồi máu cơ tim cũng như các bệnh lý tim mạch khác, người dân cần tuân thủ lối sống khoa học gồm duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên, không hút thuốc lá, tránh căng thẳng.

Thiết lập chế độ ăn uống cân bằng: ăn nhiều trái cây, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt (như bánh mì nguyên hạt, gạo lứt); giảm tiêu thụ thịt, các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không có chất béo; hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa (như phô mai, thực phẩm chế biến sẵn); tránh thức ăn có nhiều muối hoặc nhiều đường… Khi xuất hiện các triệu chứng nghi suy tim như mệt mỏi, khó thở, đánh trống ngực, loạn nhịp tim, ngất xỉu…, cần đi khám sớm.

* Tên bệnh nhân đã được thay đổi

19h ngày 19/12, hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến “Tiến bộ trong tầm soát đến can thiệp, điều trị hiệu quả nhồi máu cơ tim, suy tim” phát trên fanpage của bệnh viện và VnExpress. PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh – Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM; BS.CKI Nguyễn Đức Hưng – Phó Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội; TS.BS Nguyễn Thị Mỹ Hạnh – Trưởng đơn vị Hình ảnh học Tim mạch, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Điện quang can thiệp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, tham gia tư vấn. Độc giả có thể đặt câu hỏi tại đây để được giải đáp trong chương trình.