Chị Dương, 38 tuổi, hàm trái sưng to, khám phát hiện u tuyến mang tai phức tạp, sinh thiết lạnh ngay trong mổ xác định ung thư giai đoạn muộn, trải qua ca đại phẫu thành công.

GS.TS.BS Trần Phan Chung Thủy, Giám đốc Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, kiêm Chủ tịch Hội Ung thư Đầu Cổ Châu Á, Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, cho biết trường hợp chị Dương khá “lạ” vì khối u ác tính đã ở giai đoạn muộn, bám chặt và xâm lấn, đi sâu vào dây thần kinh số 7 (chi phối các cơ vận động của mặt như cơ miệng, cơ mắt, cơ trán…) nhưng bệnh nhân chưa liệt mặt, chưa đau nhiều. Trong khi u ác tính tuyến mang tai thường phát triển nhanh, gây đau và liệt dây thần kinh mặt. Căn bệnh này cũng ít gặp, phổ biến hơn ở trẻ em và người lớn tuổi.

Trước đó một năm, chị Dương từng nổi một u nhỏ ở góc hàm mang tai trái song không đau, không tăng kích thước nên chị không đi khám. Gần đây, mặt chị tự nhiên mất cân đối, hàm trái hơi to hơn hàm phải nên chị đến khám tại Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7. BS.CKI Võ Bá Thạch, Đơn vị Tai Mũi Họng, cho biết kết quả chụp CT và siêu âm ghi nhận khối u kích thước dài hơn 4 cm chiếm gần hết mô tuyến mang tai trái, phát triển vào trong, xâm lấn tĩnh mạch sau hàm. Cạnh trước khối u nghi có hạch gần 1 cm và hai hạch hơn 1 cm vùng cổ.

Kết quả sinh thiết là u tuyến mang tai hóa bọc. Đánh giá trên lâm sàng và hình ảnh học, bác sĩ tiên lượng u tuyến mang tai ở cả thùy nông và thùy sâu, khả năng rất cao là u ác tính, đã di căn hạch cổ. “Tuy nhiên để chẩn đoán chính xác cần phải phẫu thuật lấy bệnh phẩm và giải phẫu bệnh”, bác sĩ Thạch nói.

Chị Dương được chuyển về Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM để điều trị chuyên sâu. Sau hội chẩn, GS Chung Thủy lập các phương án phẫu thuật chi tiết, trong đó có phương án phức tạp nhất là khối u của bệnh nhân là u ác tính, đã xâm lấn, đi sâu vào dây thần kinh 7. Mục tiêu cuối cùng của ca đại phẫu là vừa loại bỏ khối ung thư, vừa bảo tồn tối đa chức năng sống, các mạch máu, dây thần kinh, khả năng vận động và thẩm mỹ cho người bệnh.

Đầu tiên, GS Chung Thủy mổ mở tuyến mang tai, bóc tách khối u, lấy ra hai mẫu bệnh phẩm gửi sinh thiết lạnh khẩn cấp. Trong thời gian chờ kết quả, ekip cắt thùy nông tuyến mang tai trái, bảo tồn dây thần kinh số 7. Kết quả giải phẫu sau 30 phút, hai mẫu bệnh phẩm đều là khối u ác tính. Ngay lập tức, GS Chung Thủy thực hiện bóc tách dây thần kinh số 7, cắt thùy sâu tuyến mang tai trái và nạo vét hạch cổ chức năng bên trái.

Ê kíp tiến hành tìm dây thần kinh số 7 và các nhánh, động mạch cảnh để bóc tách triệt để khối u ác tính, bảo tồn chức năng dây thần kinh mặt, kiểm soát an toàn vùng phẫu trường. GS Chung Thủy tỉ mỉ, cẩn trọng bóc tách khối u bắt đầu từ phía trên dây thần kinh, dọc theo các nhánh dây thần kinh số 7. Càng bóc tách ê kip càng thấy khối u bám chặt, dính sát, “bao vây” cả phía trên lẫn dưới, xâm lấn trực tiếp vào dây thần kinh số 7. Khối u còn phình to, bám sát vào nhánh động mạch cảnh ngoài.

Bác sĩ cắt toàn bộ tuyến mang tai bằng dao siêu âm, giúp cầm máu tức thì. Lần lượt bóc tách hạch ra khỏi động mạch cảnh, nạo vét hạch cổ chức năng. Bác sĩ cẩn trọng từng bước, tránh chạm vào động mạch cảnh vì máu sẽ chảy ồ ạt, khó kiểm soát.

“Ca mổ khá thách thức vì ranh giới giữa khối u và dây thần kinh số 7 mờ nhạt, cả hai dính chặt vào nhau. Khối u không những chèn ép mà còn đi sâu và phình to trong dây thần kinh số 7”, GS Chung Thủy nói.

Hậu phẫu, chị Dương sức khỏe dần ổn định, ăn thức ăn mềm nhẹ, nhai bên phải, xuất viện sau 5 ngày. Kết quả giải phẫu bệnh là ung thư tuyến mang tai Carcinom nhầy bì, độ cao (độ 3), di căn hạch, u xâm nhập dây thần kinh, giai đoạn T3N1M0.

Tái khám sau 2 tuần, vết mổ chị Dương lành thương tốt, không biến chứng, dây thần kinh mặt được bảo tồn. Chị cần duy trì tái khám, tập vật lý trị liệu để phục hồi vận động cơ mặt và thực hiện xạ trị theo chỉ định của bác sĩ Khoa Xạ trị, Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Tâm Anh.

GS Chung Thủy cho biết, tuyến mang tai là một trong tuyến nước bọt chính, lớn nhất trong cơ thể; nằm ở hai bên mặt, gần xương hàm và phía trước tai, có vai trò chủ đạo sản xuất nước bọt hỗ trợ tiêu hóa.

Hiện việc chữa trị ung thư tuyến mang tai cũng như ung thư vùng đầu – cổ không chỉ dừng ở mục tiêu loại bỏ khối u ung thư mà còn hướng đến điều trị toàn diện, vừa triệt căn ung thư vừa bảo tồn tối đa chức năng, thẩm mỹ cho người bệnh.

U tuyến mang tai (tuyến nước bọt) thường lành tính (80%). U ác tính chiếm khoảng 20%, chủ yếu gặp ở trẻ em và người từ 60 tuổi trở lên. Tỉ lệ mắc bệnh toàn cầu ước tính từ 0,5 đến 3 trên 100.000 người/năm, chiếm khoảng 5% tổng số ca ung thư đầu-cổ, theo Thư viện Y khoa Mỹ. Tỷ lệ sống sau 5 năm của ung thư tuyến mang tai trung bình khoảng 70%. Nguyên nhân gây bệnh hiện vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, yếu tố nguy cơ được xem xét là thay đổi gen, tiếp xúc với tia xạ, thuốc lá.

Khám sức khỏe tổng quát hàng năm rất quan trọng để phát hiện sớm các bất thường và xử trí kịp thời. Ngoài ra, có thể giảm nguy cơ bằng cách tránh thuốc lá, hạn chế rượu bia, giảm tiếp xúc với tia xạ hoặc sử dụng các biện pháp bảo hộ khi phải tiếp xúc.