Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC Hoa Kỳ), có khoảng 90% người khỏe mạnh mang phế cầu khuẩn trong vùng mũi, hầu họng. Khi hệ miễn dịch của cơ thể suy giảm, phế cầu khuẩn sẽ hoạt động mạnh mẽ, gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa, thậm chí gây ra các bệnh nhiễm trùng xâm lấn các cơ quan khác hệ hô hấp như viêm màng não, nhiễm trùng máu… Vậy phế cầu nên tiêm khi nào để ngăn chặn nguy cơ mắc bệnh do phế cầu xâm lấn? Thời điểm “vàng” để chích ngừa là lúc nào? Cùng chuyên gia VNVC tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây!
Bài viết được tư vấn Y khoa bởi BS Bùi Công Sự – Quản lý Y khoa vùng 3 – miền Bắc, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC.
BS Bùi Công Sự, Quản lý Y khoa Vùng 3 – Miền Bắc, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Phế cầu khuẩn là vi khuẩn “trú ngụ” phổ biến ở đường hô hấp, được phát hiện trong vòm họng của 5 – 90% người khỏe mạnh, trong đó có ở 5 – 10% người lớn (chưa có con), 20 – 60% trẻ em trong độ tuổi đi học, 50 – 60% nhân viên phục vụ tại các cơ sở quân sự (1). Tuổi tác, tình trạng sức khỏe là 2 yếu tố quan trọng làm tăng nguy cơ mắc bệnh phế cầu khuẩn, bao gồm cả nhiễm trùng nặng. Vắc xin phòng phế cầu khuẩn là cách tốt nhất để bảo vệ chống lại các bệnh nhiễm trùng do phế cầu khuẩn gây ra.”
Các chuyên gia khuyến cáo, vắc xin phế cầu nên tiêm càng sớm càng tốt, ngay khi đã đủ tuổi theo chỉ định và đạt điều kiện tiêm chủng, để nhanh chóng phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra. Đối với trẻ em từ 6 tuần tuổi trở lên, đã có thể bắt đầu tiêm các mũi cơ bản của vắc xin phế cầu. Đối với người lớn, có thể tiêm ngay 1 mũi vắc xin phế cầu nếu không nằm trong diện chống chỉ định hoặc tạm hoãn tiêm chủng.
Phế cầu khuẩn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ, với hơn 500.000 ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm (2). Chính vì sự nguy hiểm này mà các chuyên gia y tế khuyến cáo, trẻ nhỏ cần tiêm vắc xin phế cầu từ sớm (6 tuần tuổi) để ngăn ngừa các tác hại do vi khuẩn này gây ra.
Theo thống kê, vắc xin phế cầu khuẩn có thể cứu sống 700.000 trẻ nhỏ mỗi năm tính cho đến năm 2030 (3). Con số này tương đương với số trẻ trung bình được sinh ra ở Anh mỗi năm. Một nghiên cứu mới do các nhà nghiên cứu từ Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London (LSHTM) và Đại học Quốc gia Singapore (NUS) thực hiện cho thấy rằng đến năm 2030, PCV có thể ngăn ngừa được khoảng 5% số ca tử vong do phế cầu khuẩn kể từ khi được đưa vào sử dụng vào năm 2000. (4)
Cần lưu ý, điều quan trọng nhất khi tiêm bất kỳ loại vacxin nào để đạt hiệu quả cao và an toàn chính là đảm bảo đúng lịch, đủ mũi theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Đây là những điều kiện tiên quyết để vacxin có thể tạo ra hiệu quả đáp ứng miễn dịch tối ưu, hỗ trợ phòng bệnh một cách tốt nhất.
Xem thêm: Tiêm phế cầu có tác dụng gì?
Nên tiêm phế cầu khi nào là tốt nhất? Chuyên gia đến từ Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết: “Vắc xin tốt nhất là vắc xin được tiêm sớm nhất trong độ tuổi khuyến cáo, đảm bảo tiêm đầy đủ, đúng lịch”. Chính vì thế, thời điểm tiêm phế cầu tốt nhất là thời điểm sớm nhất trong độ tuổi được khuyến cáo, cụ thể là ngay khi trẻ đạt 6 tuần tuổi, cần tiêm ngay liều đầu tiên của vắc xin Phế cầu 10 hoặc vắc xin Phế cầu 13.
Vắc xin phế cầu tiêm cho trẻ em bao gồm: Vắc xin Phế cầu 10 – Synflorix (Bỉ), vắc xin Phế cầu 13 – Prevenar 13 (Bỉ) và vắc xin Phế cầu 23 – Pneumovax 23 (Mỹ), với lịch tiêm cụ thể như sau:
Vắc xin Phế cầu 10 – Synflorix (Bỉ): Phòng 10 chủng phế cầu nguy hiểm ở trẻ em
Trẻ từ 6 tuần đến 6 tháng tuổi có lịch tiêm gồm 4 mũi:
Hoặc:
Trẻ từ 7 – 11 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó) có lịch tiêm gồm 3 mũi
Trẻ từ 12 tháng đến trước sinh nhật lần thứ 6 (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó) có lịch tiêm gồm 2 mũi:
Vắc xin Phế cầu 13 – Prevenar 13 (Bỉ): Phòng 13 chủng phế cầu khuẩn xâm lấn gây nguy hiểm cho trẻ em và người lớn
Trẻ từ 6 tuần tuổi đến dưới 7 tháng tuổi: Lịch tiêm gồm 4 mũi:
(Mũi 4 cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ 11-15 tháng tuổi).
Trẻ từ 7 tháng đến dưới 12 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó): Lịch tiêm gồm 3 mũi:
(Mũi 3 cách mũi 2 tối thiểu 2 tháng, khi trẻ trên 1 tuổi)
Trẻ từ 12 tháng đến dưới 24 tháng tuổi (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó): Lịch tiêm gồm 2 mũi:
Từ 24 tháng đến người lớn (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó hoặc chưa từng tiêm vắc xin Pneumo 23): Lịch tiêm 01 mũi
Vắc xin Phế cầu 23 – Pneumovax 23 (Mỹ): Phòng 23 loại kháng nguyên khác nhau của vi khuẩn phế cầu, chiếm phần lớn trong số các tác nhân gây bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn.
Trẻ em từ 2 tuổi trở lên và người lớn có lịch tiêm Tiêm 01 liều cơ bản
Vắc xin phế cầu cho người lớn bao gồm: Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ) và Pneumovax 23 (Mỹ) , với lịch tiêm cụ thể như sau:
| Tiêu chí | Prevenar 13 (Bỉ) | Pneumovax 23 (Mỹ) |
| Đối tượng | Trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn | Trẻ từ 2 tuổi trở lên, thanh thiếu niên, người lớn |
| Lịch tiêm | Từ 24 tháng đến người lớn (chưa từng được tiêm phòng vắc xin trước đó hoặc chưa từng tiêm vắc xin Pneumo 23): Lịch tiêm 01 mũi.
|
Lịch tiêm cơ bản:
Lịch tiêm chủng lại: Người có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu xâm lấn (≥2 tuổi): tiêm chủng lại 5 năm sau liều cơ bản hoặc theo chỉ định của bác sĩ điều trị. Với người không có nguy cơ mắc bệnh phế cầu xâm lấn thì tiêm chủng lại 1 mũi khi từ 65 tuổi trở lên và sau mũi cơ bản ít nhất 5 năm |
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh phế cầu khuẩn bao gồm trẻ dưới 5 tuổi, người lớn từ 65 tuổi trở lên, người có tình trạng bệnh mạn tính đi kèm các yếu tố nguy cơ khác như nghiện rượu, rò rỉ dịch não tủy (xung quanh não và tủy sống), bệnh tim, thận, gan hoặc phổi mạn tính, hút thuốc lá, cấy ghép ốc tai điện tử, bệnh tiểu đường, bệnh phổi mãn tính, khí phế thũng, hen suyễn…, các tình trạng suy giảm miễn dịch như lá lách tổn thương, không có lá lách, nhiễm trùng HIV, suy thận hoặc hội chứng thận hư, bệnh hồng cầu hình liềm hoặc rối loạn máu di truyền khác. (5)
Đối với các nhóm nguy cơ cao nhiễm phế cầu này, cần tuân thủ nghiêm ngặt theo lịch tiêm của các loại vắc xin được chỉ định. Đối với vắc xin Pneumovax 23 (Mỹ), bác sĩ sẽ tiêm chủng lại sau 5 năm liều cơ bản để phòng ngừa nguy cơ phế cầu xâm lấn.
Nếu có nhu cầu tìm hiểu về loại vắc xin tại VNVC, Quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC – Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.
Tùy vào độ tuổi, loại vắc xin và lịch sử tiêm chủng mà mũi tiêm nhắc lại phế cầu sẽ có thời gian chỉ định tiêm phòng khác nhau. Thông thường, trẻ em thường sẽ tiêm nhắc phế cầu vào giai đoạn 11 – 15 tháng tuổi hoặc cách mũi 3 tối thiểu 2 tháng (khi trẻ trên 1 tuổi) hoặc mũi nhắc cách mũi 2 là 6 tháng hoặc tiêm khi trẻ trên 1 tuổi, mũi nhắc cách mũi 2 tối thiểu là 2 tháng hoặc khi miễn dịch suy giảm hoặc khi bác sĩ chỉ định tiêm nhắc để củng cố hệ miễn dịch, tăng cường kháng thể (đối với các đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh do phế cầu).
Cần lưu ý, trước khi tiêm nhắc phế cầu, người tiêm cần phải chủng ngừa đầy đủ 2 – 3 mũi phế cầu cơ bản tùy vào loại vắc xin và độ tuổi bắt đầu tiêm chủng.
CDC Hoa Kỳ và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã kiểm định và đảm bảo về độ an toàn và hiệu quả của vắc xin phế cầu trước khi triển khai tiêm chủng cho người dân. Tuy nhiên, có một số trường hợp chống chỉ định tiêm vắc xin phế cầu, bao gồm:
| Trường hợp chống chỉ định | ||
| Vắc xin Synflorix (Bỉ) | Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ) | Vắc xin Pneumovax 23 (Mỹ) |
| Không tiêm cho các đối tượng quá mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào trong vắc xin | Không tiêm vắc xin cho người quá mẫn cảm với thành phần trong vắc xin hoặc với độc tố bạch hầu | Những người có tiền sử dị nặng với bất kỳ thành phần, tá dược nào của vắc xin |
Khi đi tiêm phòng vắc xin phế cầu, người tiêm cần đặc biệt lưu ý những điểm sau:
Để đảm bảo quy trình thực hiện tiêm phòng vắc xin phế cầu được diễn ra an toàn, trước khi tiêm vắc xin, người được tiêm tiêm cần được bác sĩ khám sàng lọc đánh giá sơ bộ tổng quan về tình trạng sức khỏe hiện tại. Đối với trẻ nhỏ, bố mẹ cần quan sát xem trẻ có bị sốt hay bị bệnh nào khác hay không. Đồng thời, khi đến cơ sở tiêm chủng tại bệnh viện uy tín, cần cung cấp thông tin về tình hình sức khỏe một cách chi tiết và đầy đủ, bao gồm:
Bên cạnh đó, trước khi tiêm vắc xin phế cầu, người tiêm cần đảm bảo ăn uống điều độ, bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng và giữ một tinh thần thoải mái. Đối với phụ nữ, để cẩn trọng hơn, nên kiểm tra xem bản thân có đang mang thai hay không để có kế hoạch tiêm phòng phù hợp.
Người tiêm cần kiểm tra, đối chiếu thông tin vắc xin cùng nhân viên y tế như tên vắc xin, tác dụng phòng bệnh, nhà sản xuất, nước sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng, tính toàn vẹn của vắc xin (gồm vỏ hộp và lọ/ xilanh chứa vắc xin, dung môi) cũng như liều dùng, đường dùng…, đồng thời hướng dẫn Khách hàng kiểm tra, đối chiếu với chỉ định của Bác sĩ, đảm bảo rằng vắc xin sắp được tiêm là đúng loại, đúng liều, bao bì không có dấu hiệu đã qua sử dụng.
Sau khi vừa được tiêm xong, cần xác nhận rằng vắc xin đã được tiêm hết lọ, nhân viên y tế tiến hành tiêu hủy kim tiêm và dán urgo bảo vệ.
Theo quy định của Bộ Y tế, sau khi tiêm vắc xin phế cầu, người tiêm cần lưu lại địa điểm tiêm chủng để theo dõi trong tối thiểu 30 phút. Đây là khoảng thời gian những phản ứng nguy hiểm có thể xuất hiện, nếu có dấu hiệu bất thường như tím tái, nôn trớ, thở nhanh, da mẩn đỏ…, cần báo ngay cho nhân viên y tế gần nhất để được xử trí phản ứng kịp thời. Nếu trong 30 phút thể trạng vẫn bình thường, người tiêm có thể ra về và tiếp tục theo dõi tình hình sức khỏe trong vòng ít nhất 48 giờ tại nhà.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Phế cầu nên tiêm khi nào? Mũi tiêm vắc xin tốt nhất là mũi tiêm sớm, đủ liều và đúng lịch. Vắc xin phế cầu khuyến cáo tiêm sớm nhất cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và người lớn (không nằm trong diện chống chỉ định hoặc hoãn tiêm) để kịp thời bảo vệ bản thân khỏi tác hại nguy hiểm do phế cầu khuẩn gây ra, giảm thiểu tối đa biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng.
