Gợi ý thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 trong 7 ngày

Chế độ dinh dưỡng rất quan trọng trong kiểm soát và điều trị tiểu đường. Việc ăn uống có chọn lọc giúp người bệnh tiểu đường tuýp 2 cải thiện sức khỏe, tăng hiệu quả điều trị. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về chế độ dinh dưỡng cũng như gợi ý thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 qua chia sẻ của BS.CKI Đoàn Minh Yên Hà, Đơn vị Nội tiết – Đái tháo đường, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 và Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, BVĐK Tâm Anh TP.HCM.

Ý nghĩa của dinh dưỡng đối với người tiểu đường tuýp 2

Người tiểu đường (đái tháo đường) tuýp 2 có nguy cơ cắt cụt chi cao hơn người bình thường 25 lần, bệnh còn dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như suy thận, mù lòa, đột quỵ, bệnh tim mạch… Việc cân bằng dinh dưỡng trong chế độ ăn dành cho người mắc tiểu đường tuýp 2 có nhiều lợi ích như: (1)

• Duy trì lượng đường huyết ổn định, không tăng cao.
• Bảo vệ tim mạch, kiểm soát huyết áp, mỡ máu… tránh xảy ra các biến chứng do tiểu đường.
• Tránh nguy cơ hạ đường huyết ở người bệnh dùng thuốc hạ đường huyết.
• Duy trì cân nặng ở mức ổn định, có sức khỏe để duy trì hoạt động hằng ngày.

Duy trì chế độ dinh dưỡng tốt giúp người mắc tiểu đường kiểm soát đường huyết, hạn chế biến chứng và tăng hiệu quả điều trị.

Nguyên tắc đo lường chuẩn hóa với người bệnh tiểu đường tuýp 2

Năng lượng của cơ thể được tạo thành từ 3 nguồn thực phẩm chính gồm tinh bột, đạm và chất béo. Bên cạnh đó, chất xơ giúp người ăn không gặp rủi ro về tăng đường huyết, mỡ máu và huyết áp. Do chất xơ cần nhiều thời gian để tiêu hóa, làm chậm quá trình tăng glucose trong máu. Các nguyên tắc dưới đây sẽ tập trung vào việc phân chia tỷ lệ thực phẩm cung cấp tinh bột, đạm, chất béo và chất xơ.

1. Nguyên tắc 1/4 (Dĩa thức ăn = 25cm)

Trên một dĩa thức ăn có đường kính 25cm, nguyên tắc ¼ (hay nguyên tắc dĩa thức ăn – plate method) chia thức ăn thành 4 phần bằng nhau với các loại thực phẩm như sau: (2)

• Tinh bột chiếm ¼ của dĩa, bao gồm: cơm, bún, phở, bánh mì, bắp, khoai, các loại hạt, ngũ cốc…
• Đạm chiếm ¼ dĩa, bao gồm: các loại thịt gia súc, gia cầm, trứng, cá, hải sản, đạm thực vật… ưu tiên các loại thịt nạc, không mỡ, không da.
• ½ dĩa với nhiều loại rau củ như: súp lơ xanh, rau bina, cải xoăn, cà rốt đỏ, các loại bí, cà chua, nấm, dưa leo…
• Chất béo được bổ sung với một lượng nhỏ khoảng 2ml thông qua dầu ăn, mỡ, phô mai, bơ…

2. Thiết lập mức năng lượng tùy theo cá nhân

Không phải ai cũng có mức tiêu thụ năng lượng (Kcal) giống nhau. Năng lượng sử dụng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như cân nặng, công việc, thói quen tập luyện… Dưới đây là gợi ý về mức năng lượng nên nạp vào cơ thể trong một ngày (đơn vị Kcal):

Trên đây là gợi ý lượng Kcal cần nạp dựa trên mức độ hoạt động thể lực, độ tuổi, giới tính được Viện Dinh dưỡng khuyến nghị. Lưu ý, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa Nội tiết – Đái tháo đường hoặc chuyên gia dinh dưỡng để chọn ngưỡng năng lượng cần nạp chính xác nhất cho bản thân.

3. Tính toán năng lượng

Ta cần biết mỗi loại dinh dưỡng chứa bao nhiêu năng lượng xây dựng thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 chính xác lượng Kcal cần thiết. Dưới đây là số Kcal có trong 1 gam chất dinh dưỡng được cơ thể hấp thụ:

• 1 gam đạm (protein hay protid) chứa 4 Kcal, nên chiếm tỷ lệ 15%-20% tổng năng lượng nạp vào cơ thể.
• 1 gam chất béo (lipid) chứa 9 Kcal, nên chiếm 20%-35% năng lượng nạp vào cơ thể.
• 1 gam chất bột đường (carbohydrate – gồm đường, tinh bột) chứa 4 Kcal, nên chiếm 50%-60% năng lượng nạp vào cơ thể.

Gợi ý thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 trong 7 ngày

Dưới đây là thực đơn cho người tiểu đường tuýp 2 trong 7 ngày. Lưu ý, các gợi ý phía dưới chỉ là món ăn, mỗi người sẽ có mức Kcal và khối lượng thực phẩm cần nạp khác nhau. Do đó, người bệnh nên nhờ đến sự hỗ trợ của các bác sĩ Nội tiết – Đái tháo đường và chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn với khối lượng chính xác.

Người bệnh cũng có thể ước lượng thực phẩm cần ăn theo nguyên tắc ¼ dĩa cho bữa chính và 1 nắm tay (khoảng 200g) trái cây cho những bữa phụ. Đặc biệt người bệnh tiểu đường nên ưu tiên ăn nhiều rau để làm chậm tốc độ hấp thụ đường khi tiêu hoá.

1. Thực đơn ngày 1

• Thực đơn bữa sáng: Bánh mì nguyên cám và trứng, bơ, người bệnh có thể ăn thêm 100-200g trái cây (như thanh long, xoài, dứa, ổi…).
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với thịt gà rang (ưu tiên thịt nạc, không da) với rau luộc (rau muống, rau lang, khổ qua…).
• Thực đơn bữa tối: Cơm với các cá lóc kho và rau cải xào. Ngoài ra, người bệnh có thể ăn các loại cá và rau xào tùy ý theo sở thích.

2. Thực đơn ngày 2

• Thực đơn bữa sáng: Hủ tíu với thịt nạc, nhiều rau giá, ít sợi hủ tiếu cùng trái cây tráng miệng.
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với trứng chiên và canh bí đỏ thịt bằm, có thể kèm thêm salad và một ít trái cây như dưa hấu.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với thịt kho, rau luộc, xào theo sở thích, cơ thể bổ sung thêm 1 hộp sữa không đường hoặc trái cây.

3. Thực đơn ngày 3

• Thực đơn bữa sáng: 1 hộp xôi với đậu xanh, chả và một số loại rau đi kèm tùy thích, có thể kèm theo 1 miếng trái cây nhỏ.
• Thực đơn bữa trưa: 1 tô bún mọc với thịt sườn, mọc, rau tươi và ít bún.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với canh bắp cải thịt bằm, cá hú kho dứa và rau luộc.

4. Thực đơn ngày 4

• Thực đơn bữa sáng: Cháo thịt bằm với trứng, có thể ăn thêm nhiều rau giá để bổ sung chất xơ.
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với tôm rang và canh khổ qua dồn thịt, có thể kèm rau xào hoặc luộc tùy thích.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với cá chép chưng tương và canh hẹ, rau xào hoặc luộc kèm sữa chua không đường.

5. Thực đơn ngày 5

• Thực đơn bữa sáng: 1 tô phở với ít bánh phở, nhiều rau sống (giá, rau thơm) và thịt nạc. Có thể bổ sung thêm một ít trái cây tráng miệng như bưởi.
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với mực xào rau củ (như ớt chuông, dưa leo, cà chua, cần tây, thơm…) kèm rau luộc.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với thịt heo rang cháy cạnh, canh bí đao thịt bằm kèm rau xào hay luộc.

6. Thực đơn ngày 6

• Thực đơn bữa sáng: 1 tô bún bò với thịt nạc, nhiều rau và ít bún.
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với xíu mại (thịt nạc, củ sắn, mộc nhĩ…), salad rau càng cua với giấm và canh bầu nấu với tôm.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với bò xào sả ớt, canh sườn hầm rau củ (củ cải trắng, cà rốt, bông cải xanh…) và trái cây tráng miệng.

7. Thực đơn ngày 7

• Thực đơn bữa sáng: 1 tô bánh canh với thịt nạc, ít sợi bánh canh.
• Thực đơn bữa trưa: Cơm với tôm kho củ hành, canh cua với rau mồng tơi và trái cây tráng miệng.
• Thực đơn bữa tối: Cơm với khổ qua xào trứng, canh cải ngọt thịt bằm.

Chế độ ăn dinh dưỡng cho người tiểu đường tuýp 2

Chế độ ăn cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 nhìn chung cũng dựa trên một chế độ dinh dưỡng lành mạnh dành cho tất cả mọi người, với những lưu ý như: (3)

• Sử dụng các loại thực phẩm tự nhiên, chưa qua tinh luyện, chế biến.
• Ăn nhiều rau củ, trái cây để bổ sung chất xơ, vitamin, khoáng chất.
• Hạn chế thực chế biến sẵn, các món nhiều đường, dầu mỡ như thực phẩm chiên, rán.
• Ưu tiên ăn các nguồn tinh bột, protein, chất béo tốt với một lượng vừa phải.

Dù mục tiêu và sở thích ăn uống ở mỗi người có thể khác nhau, nhưng có một số loại thực phẩm được khuyên dùng vì lợi ích mang lại cho người bệnh như:

• Các loại rau củ không chứa tinh bột.
• Nguồn protein từ các loại thịt nạc (không lẫn với mỡ) từ heo, bò, các loại cá, trứng, hải sản…
• Chất béo lành mạnh từ các loại hạt, trái cây (như bơ), dầu thực vật.
• Ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, gạo lứt, bánh mì đen… vì các loại ngũ cốc này chứa lượng lớn chất xơ, tốt cho người tiểu đường.

Ngoài ra, người mắc bệnh tiểu đường nên kiêng các thực phẩm như:

• Các loại bánh ngọt, bánh quy, snack…
• Thực phẩm đóng hộp, chế biến sẵn vì chúng thường chứa nhiều đường, muối, dầu mỡ, dễ gây tình trạng tăng lượng đường trong máu, huyết áp cao, đột quỵ…
• Các loại bánh mì trắng (thường đã được loại bỏ chất xơ).
• Các loại chất béo bão hòa như mỡ, nội tạng động vật.

Có một quan niệm chưa đúng cho rằng chất béo là kẻ thù của cơ thể. Thực tế, các loại chất béo tốt có thể giúp cơ thể phòng tránh nhiều bệnh về đường huyết, tim mạch, cao huyết áp… Một số chất béo tốt gồm:

• Quả bơ, mỡ cá.
• Dầu thực vật như dầu cải, dầu oliu, dầu cây rum (safflower)…
• Các loại hạt như óc chó hạnh nhân, đậu phộng, hướng dương, mè…

Qua các gợi ý trên, có thể thấy, thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 rất đa dạng, có thể cung cấp đủ dinh dưỡng, khoáng chất, vitamin cho người bệnh mà không gây nhàm chán.

Tiểu đường tuýp 2 có ăn được trái cây không?

Người bị tiểu đường vẫn có thể ăn trái cây, nên chọn những loại có chỉ số đường huyết (GI) và tải lượng đường (GL) thấp để hạn chế lượng đường nạp vào cơ thể, làm chậm tốc độ gia tăng đường huyết.

Bên cạnh đó, trái cây cũng giúp bổ sung chất xơ, vitamin, khoáng chất thiết yếu cho cơ thể. Tổng lượng trái cây cho phép trong một ngày bằng khoảng một nắm tay người bệnh. Người bệnh tiểu đường không nên uống nước ép thay cho việc ăn trái cây, vì nước ép đã loại bỏ hầu hết chất xơ (vốn rất tốt cho người tiểu đường) có trong trái cây.

>>>Có thể bạn chưa biết: Tiểu đường tuýp 2 nên ăn gì? Kiêng gì?

Tiểu đường loại 2 có ăn nhẹ được không?

Tiểu đường tuýp 2 vẫn có thể ăn nhẹ. Trong một số trường hợp, việc ăn nhẹ giúp người bệnh tiểu đường duy trì được lượng đường huyết ổn định, tránh tình trạng hạ đường huyết đột ngột do thuốc hạ đường huyết. Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, người bệnh tiểu đường chỉ nên ăn 1 ngày đủ 3 bữa chính, không nên ăn lặt vặt. Tránh việc ăn nhiều bữa kèm theo ăn quá nhiều tinh bột hoặc thức ăn chứa nhiều năng lượng.

Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 và Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM (Tân Bình) là 2 địa chỉ khám và điều trị tiểu đường tuýp 2 hiệu quả, chất lượng tại TP.HCM. Cả hai cơ sở đều có đội ngũ y bác sĩ là chuyên gia trong khám và điều trị tiểu đường với các loại thuốc và phác đồ mới, giúp kiểm soát và điều trị tiểu đường tuýp 2 hiệu quả.

Bài viết đã gợi ý thực đơn cho người bị tiểu đường tuýp 2 lành mạnh, giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả. Người bệnh tiểu đường nói chung nên tuân thủ chế chế độ ăn lành mạnh, hạn chế lượng tinh bột, bổ sung nhiều chất xơ để duy trì chỉ số đường huyết ổn định.