Siêu âm tim qua thành ngực (TTE): Vai trò, chỉ định và quy trình

Siêu âm tim qua thành ngực là chỉ định đầu tay trong chẩn đoán phần lớn các bệnh lý tim mạch. Siêu âm tim có thể giúp tầm soát bệnh lý tim mạch, chẩn đoán sớm những bất thường trước khi người bệnh có biểu hiện lâm sàng. Vậy phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng này được chỉ định khi nào và quy trình thực hiện ra sao? Mời bạn đọc theo dõi nội dung bài viết dưới đây để hiểu rõ hơn về kỹ thuật siêu âm tim qua thành ngực.

Siêu âm tim qua thành ngực là gì?

Siêu âm tim qua thành ngực (Transthoracic Echocardiogram – TTE) là phương pháp được thực hiện bằng cách đặt đầu dò siêu âm lên thành ngực của bệnh nhân, qua đó tạo ra hình ảnh động theo thời gian thực của tim đang hoạt động.

Siêu âm tim là một phương tiện hình ảnh học quan trọng không chỉ trong chẩn đoán và mà còn theo dõi điều trị các bệnh lý tim mạch. Siêu âm tim có thể tiếp cận bằng đầu dò khảo sát qua thành ngực hoặc qua thực quản. Trong đó, siêu âm tim qua thành ngực được sử dụng phổ biến hơn cả, không chỉ trong bệnh viện, phòng mổ, phòng khám, cho đến những máy siêu âm di động xách tay.

Nguyên lý cơ bản của siêu âm tim qua thành ngực được dựa trên sự hoạt động của sóng âm. Sóng âm phát ra từ đầu dò, đi xuyên qua thành ngực, đến tim cũng như các cơ quan khác. Đồng thời, đầu dò cũng thu nhận sóng phản xạ, thể hiện lên màn hình máy tính. Qua đó, bác sĩ sẽ biết được cấu trúc bên dưới như thế nào.

Đối với mục tiêu mô tả luồng dòng máu trong tim, bác sĩ cần đến siêu âm doppler. Đây cũng là một chùm siêu âm được phát và thu nhưng sẽ tương thích với tốc độ và hướng di chuyển của dòng máu. Nhờ vậy, bác sĩ có thể phát hiện được các bệnh lý hở, hẹp van tim, những luồng thông bất thường.

TTE cho phép bác sĩ đánh giá được kích thước các buồng tim, độ dày thành tim, chức năng co bóp của cơ tim và hoạt động của các van tim. Kỹ thuật này còn giúp phát hiện các bất thường như hẹp van tim, hở van tim, các khối u trong tim, hay tràn dịch màng ngoài tim. Đây là công cụ chẩn đoán thiết yếu trong tim mạch, được sử dụng rộng rãi nhờ tính an toàn, không đau, không sử dụng bức xạ, chi phí hợp lý và có thể thực hiện nhiều lần mà hiếm xảy ra tác dụng phụ.

Siêu âm tim qua thành ngực khác gì siêu âm tim qua thực quản?

Siêu âm tim qua thành ngực (TTE) và siêu âm tim qua thực quản (Transesophageal Echocardiogram – TEE) là hai kỹ thuật chính trong chẩn đoán bệnh lý tim mạch, nhưng khác nhau ở phương pháp thực hiện, chất lượng của hình ảnh cũng như sự thoải mái của bệnh nhân khi thực hiện kỹ thuật siêu âm: (1)

1. Siêu âm tim qua thành ngực

• Kỹ thuật chẩn đoán không xâm lấn, được thực hiện bằng cách đặt đầu dò siêu âm trực tiếp lên bề mặt ngực của bệnh nhân.
• An toàn và thoải mái cho người bệnh, thường là lựa chọn đầu tiên trong khám sàng lọc và theo dõi định kỳ bệnh tim mạch.
• Chất lượng hình ảnh có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như thành ngực dày, phổi khí thũng, béo phì và bị hạn chế khi quan sát một số cấu trúc tim.
• Thích hợp để kiểm tra tim tổng quát và có thể lặp lại nhiều lần mà không gây khó chịu.

2. Siêu âm tim qua thực quản (TEE)

• Kỹ thuật chẩn đoán xâm lấn nhẹ, đầu dò của siêu âm tim qua thực quản được gắn vào một ống mỏng đi qua miệng, xuống cổ họng và vào thực quản của người bệnh. Vì thực quản rất gần với các buồng tim trên nên có thể thu được hình ảnh rất rõ nét về các cấu trúc và van tim.
• Hình ảnh rõ nét và chi tiết hơn, đặc biệt trong việc đánh giá các bất thường cấu trúc của tim.
• Đòi hỏi người bệnh nhịn ăn trước khi thực hiện và gây tê họng, có thể gây cảm giác khó chịu.
• Thường chỉ định khi siêu âm tim qua thành ngực không cung cấp đủ dữ liệu hoặc cần đánh giá chi tiết hơn như trong chẩn đoán bệnh lý van tim, huyết khối hoặc viêm nội tâm mạc.

Vai trò của siêu âm tim qua thành ngực trong chẩn đoán tim mạch

Siêu âm tim qua thành ngực được xem là một công cụ chẩn đoán không thể thiếu trong lĩnh vực tim mạch, giúp bác sĩ đánh giá toàn diện cấu trúc và chức năng của tim một cách nhanh chóng, chính xác và không xâm lấn. Cũng như các xét nghiệm tổng quát khác, siêu âm tim nên thực hiện mỗi năm một lần nhằm đánh giá tình trạng sức khỏe nói chung, chức năng tim mạch nói riêng.

Đôi khi, trong các trường hợp bệnh nhân lớn tuổi, bệnh lý tim mạch không rõ ràng nhưng cần can thiệp phẫu thuật, siêu âm tim rất cần thiết để tiên lượng khả năng chịu đựng cuộc mổ cũng như quá trình hậu phẫu về sau.

Nói riêng trong chuyên khoa Tim mạch, hầu hết các trường hợp đều cần ít nhất một lần thực hiện siêu âm tim qua thành ngực để chẩn đoán bệnh lý. Những trường hợp phức tạp hoặc bệnh đang diễn tiến cấp tính, nguy kịch đôi khi cần thiết phải siêu âm tim lặp lại nhiều lần để đánh giá diễn tiến, hội chẩn giữa các chuyên gia hoặc tiếp cận bằng siêu âm tim qua thực quản.

Trong theo dõi điều trị bệnh, siêu âm tim cũng có thể chỉ định mỗi 6 tháng đến một năm trong những lần đến tái khám. Đây chính là cơ sở để bác sĩ nhận định khả năng đáp ứng với thuốc của bệnh nhân và điều chỉnh thuốc hay các can thiệp khác nếu cần. Bên cạnh đó, kỹ thuật này còn giúp xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng liên quan đến tim như: đau ngực, phù, tiếng thổi ở tim, khó thở…

Các nhóm bệnh lý tim mạch có chỉ định siêu âm tim qua thành ngực được liệt kê như sau:

• Bệnh lý van tim, bao gồm van tim nhân tạo.
• Hội chứng mạch vành cấp (nhồi máu cơ tim cấp hay cơn đau thắt ngực không ổn định).
• Suy tim và bệnh cơ tim.
• Viêm nội tâm mạc nhiễm trùng.
• Bệnh tim thiếu máu cục bộ.
• Bệnh màng ngoài tim.
• Bướu tim và cấu trúc khối trong tim.
• Bệnh đại động mạch, bệnh lý mạch máu phổi.
• Bệnh tim bẩm sinh.
• Bệnh tăng huyết áp.
• Rối loạn nhịp tim.
• Ngất.
• Siêu âm tầm soát bệnh.

Chỉ định siêu âm tim qua thành ngực

Các tiêu chí về mức độ phù hợp cho việc sử dụng siêu âm tim qua thành ngực đã được công bố bởi Hội Tim mạch Mỹ phối hợp với nhiều tổ chức khác, cung cấp hướng dẫn hữu ích cho các tình huống lâm sàng phổ biến. Các trường hợp này bao gồm: bệnh van tim, bệnh động mạch vành, bệnh cơ tim, suy tim, loạn nhịp tim, đột quỵ hoặc cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua và bệnh màng ngoài tim. (2)

1. Đánh giá sức khỏe tim mạch

Siêu âm tim qua thành ngực được sử dụng phổ biến để khảo sát tổng quát tim mạch. Phương pháp này cho phép bác sĩ theo dõi kích thước các buồng tim, đánh giá độ dày của thành tim và quan sát chức năng co bóp của cơ tim một cách toàn diện. Thông qua siêu âm, bác sĩ có thể đo lường chính xác phân suất tống máu, kiểm tra hoạt động của các van tim và sàng lọc các bất thường về tim ở những người có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch.

2. Xác định nguyên nhân một số triệu chứng tim mạch

Khi người bệnh có các triệu chứng như đau ngực, khó thở, tim đập không đều sẽ được chỉ định làm siêu âm qua thành ngực để tìm kiếm nguyên nhân. Đặc biệt là trường hợp người bệnh xuất hiện các cơn đau thắt ngực, siêu âm tim có thể giúp phát hiện các vùng cơ tim thiếu máu cục bộ hoặc các bất thường ở thành tim.

Siêu âm tim còn giúp xác định nguyên nhân của tiếng thổi tim bất thường, giúp tìm ra nguồn gốc của các cơn hồi hộp/đánh trống ngực hoặc nhịp tim không đều thông qua việc đánh giá cấu trúc và chức năng các buồng tim.

3. Kiểm tra và chẩn đoán các bệnh lý tim mạch

Siêu âm tim qua thành ngực là công cụ chẩn đoán không thể thiếu trong việc phát hiện và theo dõi nhiều bệnh lý tim mạch khác nhau. Kỹ thuật này đặc biệt hiệu quả trong việc chẩn đoán các bệnh van tim, bao gồm hẹp van và hở van, đồng thời đánh giá mức độ nghiêm trọng của các tổn thương này.

Siêu âm tim qua thành ngực giúp phân biệt các loại bệnh lý như bệnh cơ tim giãn, bệnh cơ tim phì đại hay bệnh cơ tim hạn chế. Phương pháp này còn được sử dụng để phát hiện các dị tật tim bẩm sinh và đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đến chức năng tim. Ngoài ra, siêu âm tim còn giúp theo dõi tiến triển của bệnh và đánh giá hiệu quả điều trị thông qua việc so sánh các thông số qua các lần khám.

Cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm tim qua thành ngực?

Trước khi thực hiện siêu âm tim qua thành ngực, người bệnh không cần chuẩn bị quá nhiều vì đây là một kỹ thuật không xâm lấn và khá đơn giản. Người bệnh nên mặc trang phục rộng rãi, dễ cởi và không đeo trang sức vùng cổ ngực để thuận tiện cho việc đặt đầu dò siêu âm trên thành ngực. Người bệnh không cần nhịn ăn trước khi siêu âm.

Đặc biệt, bệnh nhân cần mang theo các kết quả xét nghiệm, siêu âm tim và hồ sơ bệnh án trước đó (nếu có) và thông báo cho bác sĩ siêu âm về các loại thuốc tim mạch đang sử dụng, các can thiệp thủ thuật/phẫu thuật tim trước khi tiến hành siêu âm tim.

Quy trình siêu âm tim qua thành ngực như thế nào?

Quy trình siêu âm tim qua thành ngực được thực hiện một cách có hệ thống và chuyên nghiệp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và bệnh nhân. Sau khi được tư vấn rõ về phương pháp chẩn đoán này, người bệnh sẽ được yêu cầu tháo bỏ nữ trang phần cổ ngực và nằm xuống giường bệnh một cách thoải mái. (3)

1. Quá trình thực hiện

• Người bệnh được yêu cầu nằm nghiêng trái trên giường khám.
• Điều dưỡng viên sẽ gắn các điện cực theo dõi điện tim lên ngực người bệnh để đồng bộ hóa hình ảnh siêu âm với nhịp tim.
• Bôi gel siêu âm lên vùng ngực và sử dụng đầu dò siêu âm đặt tại các vị trí khác nhau trên thành ngực để thu được hình ảnh tim từ nhiều góc độ.
• Trong quá trình siêu âm, người bệnh có thể được yêu cầu nín thở trong thời gian ngắn hoặc thay đổi tư thế để có được hình ảnh tốt nhất.
• Toàn bộ quá trình siêu âm thường kéo dài từ 10-30 phút, tùy thuộc vào mục đích khám, mức độ nghiêm trọng của các bệnh lý tim mạch và tình trạng vận động xoay trở của bệnh nhân.

2. Sau khi có kết quả siêu âm

• Bác sĩ sẽ phân tích các hình ảnh và dữ liệu thu được để đánh giá cấu trúc và chức năng của tim.
• Kết quả siêu âm được tổng hợp thành một báo cáo chi tiết, bao gồm các thông số quan trọng về kích thước các buồng tim, chức năng van tim và khả năng co bóp của cơ tim.
• Dựa trên kết quả siêu âm, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện thêm các phương pháp cận lâm sàng khác (siêu âm tim gắng sức, siêu âm tim qua thực quản, khám thêm chuyên khoa tim mạch…) để có đánh giá chính xác hơn.
• Bác sĩ sẽ giải thích kết quả siêu âm cho người bệnh, đưa ra chẩn đoán và hướng điều trị nếu phát hiện bất thường.

Những lưu ý chung đối với siêu âm tim qua thành ngực

TTE là một trong những phương pháp chẩn đoán đầu tay, khi đánh giá các bệnh lý tim mạch. Để đảm bảo kết quả chẩn đoán chính xác và quá trình thực hiện diễn ra thuận lợi, bệnh nhân có thể cần lưu ý một số điểm:

• Đến đúng giờ hẹn và mang theo đầy đủ hồ sơ bệnh án, kết quả chẩn đoán trước đó nếu có.
• Mặc trang phục rộng rãi, dễ cởi và không đeo trang sức vùng cổ ngực.
• Thông báo cho bác sĩ về tình trạng bệnh lý tim mạch, các loại thuốc đang sử dụng và các can thiệp thủ thuật/phẫu thuật tim đã từng thực hiện.
• Không cần nhịn đói, nhưng tránh ăn quá no trước khi siêu âm.
• Trong quá trình siêu âm nên thư giãn và tuân thủ các hướng dẫn về nhịp thở, thay đổi tư thế nếu cần.
• Thông báo cho bác sĩ nếu cảm thấy khó chịu hoặc có bất kỳ vấn đề gì.

• Phụ nữ mang thai, người có vết thương hoặc phẫu thuật khác vùng ngực cần thông báo với bác sĩ trước khi siêu âm.
• Người cao tuổi hoặc khó di chuyển cần có người thân đi cùng hỗ trợ.

Câu hỏi thường gặp

1. Siêu âm tim qua thành ngực có gây mê không?

Người bệnh được chỉ định siêu âm tim qua thành ngực không cần gây mê, chỉ cần nằm nghiêng và thả lỏng cơ thể trong quá trình thực hiện siêu âm. Bác sĩ sử dụng gel siêu âm và đầu dò đặt lên thành ngực để thu hình ảnh. Toàn bộ quá trình diễn ra nhẹ nhàng, không gây đau đớn hay khó chịu.

2. Siêu âm tim qua thành ngực bao lâu có kết quả?

Thời gian thực hiện siêu âm tim qua thành ngực thường kéo dài từ 10-30 phút tùy bệnh lý. Thông thường, bác sĩ sẽ phân tích, đánh giá kết quả và bệnh nhân có thể nhận kết quả trong khoảng 5-10 phút. Đối với những trường hợp phức tạp cần hội chẩn hoặc đánh giá chuyên sâu, thời gian có kết quả có thể kéo dài hơn.

3. Chi phí siêu âm tim qua thành ngực bao nhiêu tiền?

Chi phí siêu âm tim qua thành ngực phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: cơ sở y tế, loại máy siêu âm tim, chức năng của máy (siêu âm 4D, siêu âm đánh dấu mô cơ tim) và các dịch vụ đi kèm. Vì vậy, người bệnh nên liên hệ tổng đài hoặc nhân viên lễ tân tại cơ sở y tế thăm khám để được tư vấn kỹ hơn.

4. Siêu âm tim qua thành ngực ở đâu uy tín?

Người bệnh nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, có chuyên khoa tim mạch, đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại để làm siêu âm tim qua thành ngực. Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đáp ứng đầy đủ những tiêu chí trên, được nhiều người tin tưởng đến thăm khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về tim mạch, mạch máu và lồng ngực.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh sở hữu một hệ thống thiết bị siêu âm tim hiện đại, hỗ trợ cho việc chẩn đoán nhanh chóng và chính xác như máy siêu âm tim 4D tích hợp công nghệ AI GE Healthcare Vivid E95 là thiết bị siêu âm chuyên tim mạch hiện đại nhất của GE, được thiết kế chuyên dụng cho tim 4D, siêu âm tương phản.

Máy siêu âm tim 4D cao cấp GE Healthcare Vivid S70N Dimension có khả năng thực hiện tất cả các thăm khám siêu âm cũng như các kỹ thuật cao cấp như Speckle Tracking-đánh dấu mô cơ tim, siêu âm tim 4D giúp phát hiện và chẩn đoán các bệnh lý tim mạch, đánh giá cấu trúc giải phẫu và bệnh lý van tim.

Tại Trung tâm Tim mạch – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực tim mạch, can thiệp tim mạch, phẫu thuật mạch máu – lồng ngực sẽ trực tiếp thăm khám và hội chẩn để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho người bệnh. Đồng thời, trung tâm được đầu tư trang thiết bị, hệ thống máy móc hiện đại, giúp tầm soát nhanh chóng, chính xác, hỗ trợ điều trị hiệu quả các bệnh tim mạch.

Siêu âm tim qua thành ngực là một phương tiện đánh giá chức năng tim mạch thuận tiện nhất với ưu điểm nhanh chóng, chi phí hợp lý, có thể thực hiện tại phòng siêu âm chuyên biệt hoặc ngay tại giường bệnh trong trường hợp cấp cứu. Đây là kỹ thuật không xâm lấn, không có nguy cơ lây nhiễm hay nhiễm phóng xạ nên tuyệt đối an toàn cho phụ nữ có thai và trẻ em. Vì vậy, mỗi người đều nên thăm khám và làm siêu âm tim theo định kỳ, giúp tầm soát và phát hiện sớm những bệnh lý liên quan đến tim mạch, từ đó có phương pháp điều trị thích hợp.