Số lượng hạch được cắt bỏ trong sinh thiết hạch gác cửa ít hơn so với phẫu thuật bóc tách toàn bộ hạch nách, vì vậy phương pháp này có ít biến chứng hơn so với nạo vét hạch nách. Đây là phương pháp được thực hiện cùng lúc với phẫu thuật điều trị ung thư vú, vì vậy người bệnh cần được tư vấn kỹ lưỡng ưu và khuyết điểm của thủ thuật này. Vậy sinh thiết hạch gác cửa (STHGC) trong ung thư vú là gì? Chỉ định và kết quả ra sao?
Bài viết sau đây của Thạc sĩ bác sĩ Nguyễn Đỗ Thùy Giang, Trưởng khoa Ngoại Vú, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ chia sẻ với bạn về vấn đề này.
Sinh thiết hạch gác cửa là phẫu thuật được sử dụng để lấy mẫu mô (sinh thiết) từ các hạch bạch huyết để xem ung thư vú giai đoạn sớm không di căn hạch (dựa trên khám lâm sàng và xét nghiệm tế bào hạch nách) có lan ra ngoài khối u ban đầu hay không. Các hạch bạch huyết gác cửa là những hạch đầu tiên được phát hiện khi ung thư đã lan rộng (di căn). Kiểm tra các hạch bạch huyết này có thể giúp bác sĩ xác định giai đoạn ung thư vú và đưa ra kế hoạch điều trị. [1]
Bằng chứng về ung thư ở các hạch gác cửa có nghĩa nguy cơ ung thư lan sang các bộ phận khác của cơ thể cao hơn. Bởi, tế bào ung thư có thể lây lan qua dịch bạch huyết. Sinh thiết hạch gác cửa được sử dụng chủ yếu cho ung thư vú và một số loại u ác tính.
Thông thường, sinh thiết hạch gác cửa được thực hiện cùng với phẫu thuật cắt bỏ vú hoặc phẫu thuật ung thư vú khác. Sinh thiết hạch gác cửa cũng có thể được thực hiện như một phẫu thuật độc lập.
Sinh thiết hạch gác cửa gồm nhiều bước. Việc lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân ung thư vú đòi hỏi phải xác định chính xác giai đoạn, biết được ung thư có di căn đến các hạch bạch huyết hay không.
Sinh thiết hạch gác cửa là phương pháp hiệu quả để xác định ung thư vú giai đoạn đầu đã lan rộng đến đâu. Thuốc nhuộm xanh hoặc đồng vị phóng xạ được tiêm quanh quầng vú núm vú và hệ thống dẫn lưu bạch huyết giúp theo dõi đường đi đến các hạch bạch huyết vùng nách, bác sĩ bóc tách lấy hạch có màu xanh hoặc bắt phóng xạ để kiểm tra, nếu hạch di căn sẽ nạo vét hạch nách sau đó.
Trong quá trình sinh thiết hạch gác cửa, bác sĩ sẽ lấy 1 mẫu nhỏ hạch bạch huyết và gửi đi xét nghiệm ngay lập tức, nhằm kiểm tra tế bào ung thư vú có lan đến hạch hay chưa.
Ở ung thư vú giai đoạn sớm, các khuyến cáo điều trị tùy thuộc vào việc hạch bạch huyết âm tính hay di căn. Việc đánh giá chính xác tình trạng di căn hạch sẽ giúp người bệnh và bác sĩ chọn lựa phương pháp điều trị tốt nhất.
Một phương pháp thay thế để kiểm tra ung thư ở các hạch bạch huyết là nạo hạch nách. Trong phẫu thuật này, hầu hết các hạch bạch huyết ở nách sẽ được nạo bỏ và kiểm tra xem có di căn hạch không. Phẫu thuật này cũng cung cấp thêm bằng chứng liệu ung thư có lan rộng hay không.
Sau khi được tiêm đồng vị phóng xạ, thuốc cần 1 thời gian để di chuyển từ vị trí quanh quầng vú đến các hạch bạch huyết vùng nách. Thuốc được các kênh bạch huyết nhỏ thu nhận và từ từ di chuyển đến các hạch bạch huyết. Một số trường hợp phải quét nhiều lần hoặc tiêm lặp lại. [2]
Thời gian này, người bệnh có thể ngồi thư giãn. Phải mất 30 phút đến 2 giờ để thuốc đánh dấu phóng xạ thấm vào các hạch gác cửa đầu tiên.
Khi thuốc đã đến đích, người bệnh sẽ quay lại nằm lên bàn mổ. Các thao tác chụp ảnh bạch huyết được thực hiện nhằm giúp bác sĩ nhận biết hạch bạch huyết nào đang nhận thuốc phóng xạ, từ đó tiếp cận các hạch gác cửa trọng điểm.
Thông thường, người bệnh sẽ được hướng dẫn chuẩn bị những thủ tục hoặc thông tin cần thiết từ bác sĩ hoặc cơ sở y tế trước khi thực hiện thủ thuật sinh thiết hạch gác cửa, gồm:
Khi vào phòng để thực hiện sinh thiết, người bệnh được hướng dẫn thay áo choàng, sau đó nằm xuống bàn mổ. Kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh sẽ sử dụng máy siêu âm để tìm khối u, vị trí u sẽ được đánh dấu trên da người bệnh để bác sĩ phẫu thuật nhìn thấy dễ dàng.
Bác sĩ hoặc chuyên gia y học hạt nhân sẽ làm tê vùng trên khối u bằng miếng dán hoặc kem bôi lidocain tại chỗ (vì vùng này rất mềm), sau đó tiêm thuốc tê lidocain vào vú người bệnh.
Khi đã đủ tê, bác sĩ tiêm thuốc nhuộm phóng xạ hoặc thuốc nhuộm màu xanh lam (xanh methylen) vào vị trí quanh quầng vú, núm vú. Thuốc nhuộm di chuyển dọc theo hệ bạch huyết và gắn vào các hạch bạch huyết, điều này giúp bác sĩ xác định các hạch gác cửa trọng điểm.
Khi đã xác định các hạch bạch huyết, người bệnh sẽ cần chuẩn bị cho phần phẫu thuật sinh thiết. Người bệnh được gây mê toàn thân. Sau đó, bác sĩ sử dụng đầu dò cầm tay để tìm các hạch bạch huyết chứa nhiều chất nhuộm phóng xạ nhất.
Bác sĩ phẫu thuật sẽ rạch 1 đường cong nhỏ trên các hạch bạch huyết vùng nách, tìm kiếm các hạch bạch huyết đã được nhuộm màu xanh lam (nếu có kèm tiêm chất màu xanh) và phóng xạ. Các hạch bạch huyết thường có kích thước khác nhau, bác sĩ sẽ ghi nhận kích thước và vị trí của những hạch này và mô tả cho bác sĩ đọc giải phẫu bệnh.
Bác sĩ dựa vào kinh nghiệm khi tiến hành tìm kiếm các hạch được nhuộm qua da và mỡ. Thông thường, sinh thiết hạch gác cửa mất khoảng 30 – 40 phút. Thời gian có thể kéo dài nếu có nhiều hạch bạch huyết nhuộm màu hay chất phóng xạ hoặc người bệnh phải phẫu thuật thêm trong cùng 1 ngày.
Thường chỉ có 1 đến 3 hạch gác cửa được loại bỏ, trừ khi nhiều hạch khác bị lan màu. Các hạch bạch huyết bị loại bỏ sẽ được gửi đến khoa giải phẫu bệnh, nơi chúng được kiểm tra, xác định di căn đại thể và di căn vi thể. sau đó, vết rạch sẽ được băng lại và người bệnh được đưa đến phòng hồi tỉnh.
Người bệnh được di chuyển đến phòng hồi phục và nằm nghỉ ngơi khoảng 1 giờ cho đến khi tỉnh táo.
Nếu ở lại để bác sĩ theo dõi, người bệnh sẽ được chuyển đến phòng bệnh. Điều này phổ biến nhất với các ca phẫu thuật lớn hoặc cần đặt ống dẫn lưu ở vị trí phẫu thuật.
Nếu có thể về nhà, người bệnh sẽ được hướng dẫn theo dõi và xuất viện. Sau khi gây mê toàn thân, người bệnh sẽ cần người thân đưa về nhà.
Bác sĩ sẽ dán nhãn cho các hạch bạch huyết và gửi đến đơn vị giải phẫu bệnh để kiểm tra ung thư. Thông thường, kết quả sinh thiết tức thì sẽ có sau 10 phút đến 1 giờ, kết quả cắt thường có thể mất 1 tuần. Bác sĩ sẽ thông báo kết quả và hẹn lịch tái khám.
Nếu các hạch gác cửa có chứa tế bào ung thư, người bệnh có thể phải mổ hạch ngay lập tức để xác định mức độ liên quan của hạch với ung thư. Việc bóc tách toàn bộ hạch có thể được thực hiện sau đó để loại bỏ hoàn toàn các hạch bạch huyết ung thư.
Bác sĩ khâu băng vết mổ để giữ cho khu vực này sạch sẽ, khô ráo. Người bệnh có thể phải dùng thuốc giảm đau trong vài ngày. Di chuyển cánh tay ở bên phẫu thuật nhẹ nhàng trong ít nhất 1 tuần sau phẫu thuật. Tránh nâng những vật dụng nặng. Vết mổ sẽ mờ dần thành 1 đường nhăn theo nếp nách thời gian sau đó.
Hầu hết các tác dụng phụ của sinh thiết hạch gác cửa tương đối thấp. Thuốc nhuộm màu xanh được dùng khi thực hiện thủ thuật sẽ xuất hiện trong nước tiểu khoảng 24 giờ. Một số vết bầm tím và vết nhuộm màu xanh trên vùng da xung quanh vết mổ sẽ mờ dần theo thời gian.
Đa phần, các tác dụng phụ sẽ biến mất theo thời gian mà không cần can thiệp. Các tác dụng phụ có thể xảy ra của sinh thiết hạch gác cửa gồm:
Liên hệ sớm với bác sĩ nếu có dấu hiệu nhiễm trùng sau thủ thuật bao gồm sốt, chảy dịch, đỏ hoặc da vùng mổ có cảm giác nóng khi chạm vào
Sinh thiết hạch gác cửa có 5% nguy cơ gây phù bạch huyết cánh tay. Khi các hạch bạch huyết bị cắt bỏ hoặc tổn thương, dịch bạch huyết có thể tích tụ và gây sưng tấy. Phù bạch huyết cũng làm giảm khả năng vận động, gây đau hoặc nhiễm trùng cánh tay.
Sinh thiết hạch gác cửa loại bỏ ít hạch hơn so với phẫu thuật bóc tách nạo vét hạch nách toàn bộ. Nhằm tránh phù bạch huyết, bác sĩ sẽ để lại đủ số hạch để dịch bạch huyết di chuyển qua vùng nách.
Bác sĩ khoa Ngoại Vú sẽ liên hệ với bạn về kết quả sinh thiết ngay khi bác sĩ giải phẫu bệnh hoàn thành việc phân tích (có thể trước khi xuất viện nếu đang ở bệnh viện). Thời gian có kết quả sinh thiết tùy thuộc vào cơ sở y tế – nơi bạn đăng ký khám chữa bệnh, thường phải mất vài ngày hoặc 1 tuần.
Báo cáo kết quả giải phẫu bệnh bao gồm thông tin về số lượng hạch bạch huyết chứa tế bào ung thư. 1 hạch gác cửa chứa ung thư được chẩn đoán dương tính. Ngược lại, nếu không tìm thấy ung thư trong 1 hạch, kết quả được chẩn đoán âm tính. Chẩn đoán hạch bạch huyết dương tính có nghĩa ung thư đã lan rộng (di căn) ra ngoài khối u ban đầu. Những kết quả này sẽ ảnh hưởng đến giai đoạn ung thư và phương pháp điều trị.
Di căn đến hạch bạch huyết không có nghĩa người bệnh mắc ung thư di căn. Trên thực tế, ngay cả những bệnh ung thư vú ở giai đoạn đầu như giai đoạn 1A cũng có thể di căn vi mô đến các hạch bạch huyết. Sinh thiết hạch gác cửa dương tính chỉ cho thấy khối u có xu hướng lan rộng ra ngoài vú và các hạch bạch huyết.
Kết quả xét nghiệm sinh thiết hạch gác cửa âm tính (không có ung thư) nhưng ung thư có thể ở một số hạch bạch huyết khác chưa được xét nghiệm. Điều này được gọi là âm tính giả. Để tránh kết quả sai, bác sĩ sẽ tuân thủ các hướng dẫn nghiêm ngặt. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào về kết quả, nhiều hạch gác cửa sẽ được cắt bỏ và kiểm tra để đảm bảo chẩn đoán chính xác.
Tuy không phổ biến nhưng các tế bào có thể được đặt vào mẫu hạch bạch huyết trong các kỹ thuật khác, chẳng hạn như chọc hút bằng kim nhỏ hoặc sinh thiết lõi. Điều này dẫn đến kết quả dương tính giả. Mẫu mô bệnh học cho thấy các tế bào ung thư nhưng ung thư chưa lan đến các hạch bạch huyết.
Nếu các tế bào ung thư được tìm thấy trên sinh thiết, bác sĩ giải phẫu bệnh sẽ tiến hành những xét nghiệm bổ sung để xác định xem ung thư thực sự lan rộng hay không hay có khả năng nhiễm bẩn từ 1 thủ thuật. Các hạch bạch huyết bổ sung cũng có thể được loại bỏ và xét nghiệm để xác định rõ hơn, liệu ung thư di căn hay không.
Sau khi có kết quả sinh thiết, bác sĩ sẽ lên phác đồ điều trị tiếp theo. Thông thường, các lựa chọn điều trị cho người có kết quả xét nghiệm dương tính tùy vào giai đoạn bệnh và sinh học của bướu, bao gồm:
Sinh thiết hạch gác cửa ít xâm lấn nên được xem là tiêu chuẩn chẩn đoán khi:
Một số trường hợp mắc ung thư vú không được sinh thiết hạch gác cửa, bác sĩ đề nghị phẫu thuật vét hạch nách khi:
Khoa Ngoại Vú, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM với đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm trong việc thăm khám, chẩn đoán, tư vấn, điều trị chuyên sâu tất cả các vấn đề liên quan đến tuyến vú nói chung (khối u lành tính, bất thường bẩm sinh, vú sa trễ, vú phì đại…) và ung thư vú nói riêng.
Ngoài ra, bệnh viện còn trang bị các máy móc, trang thiết bị hiện đại từ các nước Âu – Mỹ nhằm chẩn đoán bệnh chính xác nhất như máy siêu âm đàn hồi, máy chụp nhũ ảnh 3D, máy chụp cộng hưởng từ… giúp tất cả người bệnh cảm thấy an tâm và hài lòng khi đến khám và điều trị tại Bệnh viện Tâm Anh TP.HCM.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp những thông tin về sinh thiết hạch gác cửa (STHGC) trong ung thư vú là gì? Chỉ định và kết quả ra sao. Phương pháp này giúp bác sĩ chẩn đoán ung thư có di căn ra ngoài vú hay không, từ đó lên phác đồ điều trị phù hợp. Để có kết quả sinh thiết chuẩn xác, người bệnh nên lựa chọn các cơ sở y tế uy tín, bởi phương pháp này đòi hỏi bác sĩ thực hiện phải có chuyên môn cao, trang thiết bị hiện đại.
