Siêu âm trực tràng: Chỉ định, quy trình, lợi ích và rủi ro ra sao?

Siêu âm trực tràng (siêu âm đầu dò trực tràng hay siêu âm qua ngã trực tràng) tạo ra hình ảnh của một số mô, cơ quan như trực tràng, tuyến tiền liệt (nam giới), buồng trứng (nữ giới),… Qua đó, hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán, chữa trị các bệnh lý có liên quan. Bác sĩ cũng có thể kết hợp sinh thiết kim thông qua sự hướng dẫn của siêu âm trực tràng.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM

Trực tràng là một phần của đường tiêu hóa dưới, gần hậu môn. Trực tràng nằm tại vị trí thấp nhất trong ống tiêu hóa nếu bạn đứng ở tư thế tiêu chuẩn. Ngày nay, hình thức siêu âm trực tràng đã được ứng dụng phổ biến để tầm soát các vấn đề bất thường tại cơ quan này và những bộ phận lân cận. Vậy quy trình, lợi ích và rủi ro khi thực hiện siêu âm đầu dò trực tràng là gì?

Siêu âm trực tràng là gì?

Siêu âm trực tràng (siêu âm qua ngã trực tràng hay siêu âm đầu dò trực tràng) là một xét nghiệm y tế được tiến hành để đánh giá các vấn đề sức khỏe khác nhau như: mức độ lan rộng của khối u, tình trạng nhiễm trùng hoặc chấn thương trực tràng, hậu môn,… Đây là phương pháp cận lâm sàng có sự xâm nhập ở mức tối thiểu được bác sĩ đã qua đào tạo thực hành lâu năm, dày dặn kinh nghiệm trực tiếp thực hiện.

Trên thực tế, siêu âm qua ngã trực tràng có nguyên lý hoạt động tương tự như những hình thức siêu âm khác. Một đầu dò chuyên dụng phát sóng siêu âm (sóng có tần số cao) sẽ được bác sĩ đưa vào trực tràng để khảo sát các cơ quan như túi tinh (nam giới), buồng trứng và tử cung (nữ giới),… Sau khi phát sóng âm, hình ảnh của những cơ quan vừa thu được sẽ hiện diện trên màn hình máy tính.

Kỹ thuật siêu âm trực tràng sẽ giúp bác sĩ khảo sát được nhiều thông số như kích thước, hình dáng, chuyển động của dòng máu, cấu trúc mô trong nội tạng,… Bên cạnh đó, so với những phương pháp siêu âm cổ điển, siêu âm đầu dò trực tràng sẽ mang đến hình ảnh rõ ràng hơn khi tiến hành khảo sát các cơ quan tại vùng bụng dưới.

Lợi ích của phương pháp siêu âm trực tràng

Siêu âm trực tràng mang đến nhiều lợi ích thiết thực trong việc tầm soát, chẩn đoán, chữa trị nhiều bệnh lý tại trực tràng, hậu môn, tuyến tiền liệt (nam giới), buồng trứng (nữ giới),… cụ thể như sau:

• Hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán chữa trị các bệnh lý tại trực tràng: Siêu âm trực tràng sẽ giúp bác sĩ tầm soát, nhận biết những bệnh lý ở trực tràng một các dễ dàng, thuận lợi, chính xác, điển hình như viêm trực tràng, trĩ, ung thư, sa trực tràng,… Từ đó, bác sĩ có thể đề ra phác đồ điều trị hiệu quả.

• Giúp bác sĩ xem xét các thông tin về mô trong nội tạng kỹ hơn: Siêu âm qua ngã trực tràng sẽ giúp bác sĩ khảo sát được những thông tin về mô bên trong nội tạng một cách kỹ lưỡng hơn. So với phương pháp siêu âm cổ điển tiến hành từ bên ngoài, siêu âm đầu dò trực tràng mang đến hình ảnh rõ ràng hơn hẳn. Hình thức khảo sát từ bên ngoài chỉ đáp ứng được nhu cầu kiểm tra tổng quát khoang bụng, khó đi chi tiết vào từng vấn đề nhỏ ở trực tràng.

• Hỗ trợ bác sĩ trong việc chữa trị một số bệnh lý tại tuyến tiền liệt: Siêu âm trực tràng hỗ trợ bác sĩ trong việc chữa trị bệnh ung thư hay những vấn đề khác tại tuyến tiền liệt và các vùng mô xung quanh thông qua cách đông lạnh (phẫu thuật lạnh), cung cấp bức xạ bên trong (xạ trị áp sát), siêu âm tập trung cường độ cao (HIFU) cho ung thư tuyến tiền liệt. Bên cạnh đó, hình thức siêu âm này góp phần giúp bác sĩ chữa trị chứng túi mủ (áp xe) bằng phương pháp dẫn lưu.

• Hướng dẫn cho việc lấy mô sinh thiết, chẩn đoán bệnh lý liên quan: Siêu âm đầu dò trực tràng cũng được bác sĩ chỉ định để hướng dẫn cho việc lấy mô sinh thiết (sinh thiết bằng kim). Thông qua mẫu mô thu được, bác sĩ có thể chẩn đoán một số bệnh lý như:
  • Viêm tuyến tiền liệt.
  • Phì đại tuyến tiền liệt.
  • Ung thư tuyến tiền liệt.
  • U nang tại cơ quan sinh sản.
  • Những vấn đề tại hệ thống sinh dục nữ, ví dụ như ung thư.
  • Những vấn đề về mang thai (vô sinh) ở phái nữ.
  • Ung thư hậu môn.
  • Ung thư trực tràng,…

Khi nào cần siêu âm trực tràng?

Bạn nên đến cơ sở y tế uy tín thăm khám, siêu âm trực tràng khi nhận thấy bản thân đang gặp những triệu chứng, dấu hiệu bất thường dưới đây: (1)

1. Bị đầy bụng, khó tiêu

Nếu triệu chứng khó tiêu, đầy bụng xuất hiện kéo dài hơn 1 tuần thì bạn cần cẩn trọng, nghiêm túc xem lại tình trạng sức khỏe của các cơ quan nội tạng. Hiện tượng khó chịu ở khoang bụng thường kéo dài từ lúc bạn ăn no và sẽ đặc biệt trở nặng khi hoạt động trở lại sau bữa ăn.

Bạn cũng phải phân biệt được tình trạng khó tiêu, đầy bụng với những triệu chứng do bệnh đau dạ dày gây ra. Trường hợp bạn bị trướng bụng tại vùng xung quanh rốn, đôi khi xuất hiện thêm cơn đau quặn thì có thể cần thực hiện siêu âm trực tràng để giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh một cách chính xác.

2. Táo bón

Bài tiết là hoạt động thiết yếu của cơ thể, phải được thực hiện thường xuyên, đều đặn. Nếu bạn không đi vệ sinh hơn 3 lần/tuần hoặc có nhưng rất khó khăn thì đó là dấu hiệu cho thấy hệ tiêu hóa đang gặp vấn đề. Mặc dù táo bón có thể là triệu chứng của bệnh lý khác liên quan đến đường tiêu hóa nhưng bạn vẫn nên đến cơ sở y tế thăm khám, làm siêu âm đầu dò trực tràng để tầm soát những vấn đề sức khỏe tại cơ quan này.

3. Phân nhỏ và rắn

Chất thải sẽ phản ánh phần nào tình trạng sức khỏe của bạn. Vì thế nếu thấy phân có biểu hiện bất thường bạn nhất định không được chủ quan. Phân rắn, nhỏ như phân ngựa là dấu hiệu cảnh báo hệ tiêu hóa của bạn đang gặp vấn đề đáng ngại. Hình dạng phân biến dạng hoặc nhỏ là vì bị cản trở trên đường đào thải ra ngoài. Vật cản có thể là vật chất khó tiêu vẫn còn đọng lại hoặc khối u trong trực tràng. Lúc này, bạn nên thực hiện siêu âm qua ngã trực tràng để giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác.

4. Đi ngoài ra máu

Vật cản trong trực tràng khi chuyển biến xấu không những làm hình dạng của phân thay đổi mà còn có thể dẫn đến hiện tượng chảy máu khi bạn đi vệ sinh, bài tiết phân ra ngoài. Bệnh trĩ và ung thư trực tràng đều có thể để lại máu trên phân sau khi đại tiện.

Màu của máu có thể là đỏ tươi. Bên cạnh đó, máu có thể lẫn vào trong phân hoặc nhỏ giọt. Cũng có trường hợp máu xuất hiện sau khi bạn đã đi vệ sinh được một thời gian. Nếu chẳng may gặp phải triệu chứng kể trên, bạn nên nhanh chóng đến gặp bác sĩ làm siêu âm trực tràng.

5. Co thắt dạ dày

Dạ dày vẫn thường xuyên thực hiện hoạt động co thắt. Thế nhưng nếu các cơn co thắt đi kèm với cảm giác đau đớn thì đó chính là dấu hiệu cảnh báo vấn đề sức khỏe đáng lo ngại. Nhiều người đã phát hiện khối u ở trực tràng gây ra các cơn co thắt dạ dày bất thường thông qua hình thức siêu âm đầu dò trực tràng. Khối u khi phát triển đến một kích thước nhất định sẽ chọc vào thành ruột, khiến dạ dày bị tác động, gây đau đớn.

6. Cân nặng tăng giảm mất kiểm soát

Khẩu vị của bạn cũng sẽ kém đi khi trực tràng gặp vấn đề. Việc ăn uống không ngon miệng hoặc dung nạp đủ lượng thức ăn nhưng tiêu hóa chưa tốt đều có thể khiến cơ thể hấp thụ dưỡng chất kém. Nếu tình trạng này kéo dài có thể làm cân nặng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí gây ra chứng suy nhược do thiếu dưỡng chất.

Nếu đã điều chỉnh khẩu phần ăn về cả chất và lượng nhưng cân nặng vẫn tăng giảm thất thường trong thời gian ngắn chưa rõ nguyên nhân thì bạn nên đến cơ sở y tế thăm khám, làm siêu âm qua ngã trực tràng để tầm soát bệnh càng sớm càng tốt.

Chỉ định và chống chỉ định

Chỉ định và chống chỉ định của phương pháp siêu âm đầu dò trực tràng đều được quy định cụ thể, rõ ràng. Vì hình thức siêu âm này có sự xâm nhập tối thiểu. Bên cạnh đó, siêu âm trực tràng chỉ phát huy tối ưu hiệu quả khi được ứng dụng để tầm soát, thăm khám một số cơ quan nhất định.

1. Trường hợp được chỉ định siêu âm ngã trực tràng

Dưới đây là những trường hợp được chỉ định siêu âm ngã trực tràng:

• Siêu âm qua ngã trực tràng có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong việc tầm soát, phát hiện những căn bệnh ở trực tràng, điển hình là trĩ, ung thư, khối u, viêm trực tràng, sa trực tràng,…

• Vì thế, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định cho người bệnh thực hiện hình thức siêu âm này nếu gặp triệu chứng đi đại tiện ra máu, táo bón, sụt cân chưa rõ lý do,…

• Siêu âm trực tràng cũng được bác sĩ chỉ định để đánh giá tiền liệt tuyến, túi tinh (nam giới), buồng trứng, tử cung (nữ giới),…

• Siêu âm đầu dò trực tràng còn là hình thức xét nghiệm thay thế tối ưu trong trường hợp người mắc bệnh sản phụ khoa chống chỉ định với phương pháp siêu âm bằng đường âm đạo.

2. Trường hợp chống chỉ định siêu âm ngã trực tràng

Siêu âm ngã trực tràng có thể chống chỉ định cho những trường hợp dưới đây (bác sĩ sẽ tư vấn cụ thể cho người bệnh trong từng trường hợp cụ thể):

• Người mắc chứng rối loạn đông máu hoặc đang dùng những loại thuốc chống đông.

• Người mắc phải các căn bệnh về đường hô hấp, tim mạch không đáp ứng điều kiện để thực hiện siêu âm trực tràng.

• Người bệnh có khối u kích thước lớn chèn ép trực tràng, không cho đầu dò đi qua.

• Viêm nhiễm hoặc khối u gây ra tình trạng hẹp trực tràng.

• Người có tiền sử dị ứng với những loại thuốc sẽ được dùng trong thủ thuật siêu âm qua ngã trực tràng.

Quy trình siêu âm trực tràng

Quy trình siêu âm trực tràng cần được tiến hành cẩn thận để đảm bảo tính an toàn, mang đến hình ảnh rõ nét, hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh lý chuẩn xác, nhanh chóng. Siêu âm đầu dò trực tràng sẽ được thực hiện thông qua các bước dưới đây:

1. Chuẩn bị gì trước khi siêu âm trực tràng?

Trước khi tiến hành siêu âm qua ngã trực tràng, khâu chuẩn bị phải được thực hiện kỹ lưỡng, cụ thể như sau:

• Đầu tiên, bác sĩ sẽ khám sức khỏe tổng quát cho người bệnh để loại bỏ trường hợp có chống chỉ định. Bạn cần cho bác sĩ biết nếu bản thân dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào (điển hình là thuốc kháng sinh) hay đang mắc bệnh về phổi, tim mạch,…

• Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu người bệnh tránh dùng aspirin và những loại thuốc chống viêm không steroid, ví dụ như naproxen, ibuprofen,… Bên cạnh đó, nếu bạn đang sử dụng thuốc chống đông màu thì cũng phải ngừng lại.

• Người bệnh sẽ được tư vấn, giải thích rõ hơn về thủ thuật cũng như những rủi ro, biến chứng có thể xuất hiện. Điều này giúp bạn chuẩn bị tâm lý sẵn sàng trước khi siêu âm.

• Người bệnh sẽ cần nhịn ăn tối thiểu 6 tiếng trước khi siêu âm trực tràng để hình ảnh không bị nhiễu, trở nên rõ nét hơn. Ngoài ra, bạn cũng được yêu cầu đi tiểu để làm trống bàng quang.

• Trước khi tiến hành siêu âm, người bệnh phải được thụt tháo sạch. Bác sĩ hoặc nhân viên y tế sẽ hướng dẫn bạn cách thực hiện sao cho đúng.

• Người bệnh sẽ được lắp những thiết bị theo dõi sức khỏe trước khi siêu âm đầu dò trực tràng, vì hình thức xét nghiệm này có thể cần sử dụng thuốc gây tê, gây mê.

2. Thực hiện siêu âm trực tràng

Trong lúc siêu âm đầu dò trực tràng, quá trình thực hiện sẽ bao gồm các bước dưới đây:

• Đầu tiên, bạn cần mặc áo choàng của bệnh viện trong lúc siêu âm, nằm với tư thế nghiêng, đầu gối gập về phía trước ngực. Tiếp theo, bạn sẽ được đặt đường truyền tĩnh mạch, thiết lập máy theo dõi điện tâm đồ, huyết áp, mạch, nhịp thở, SpO2 và dùng thuốc tiền mê.

• Bác sĩ sẽ tiến hành đưa đầu dò (kích thước như ngón tay) đã được bôi trơn vào trực tràng của người bệnh. Lúc này, một áp lực sẽ xuất hiện tương tự như khi đi đại tiện.

• Thông qua khả năng phát sóng âm và thu lại tín hiệu của đầu dò, hình ảnh các mô, cơ quan sẽ được thể hiện lên màn hình máy tính.

• Trong quá trình làm thủ thuật, nếu thấy có biểu hiện đáng ngờ, bác sĩ sẽ tiến hành sinh thiết bệnh phẩm dưới hướng dẫn của phương pháp siêu âm qua ngã trực tràng. Mẫu sinh thiết sẽ được đặt trong các lọ chứa dung dịch giữ bệnh phẩm, có đánh số vị trí lấy mẫu rồi chuyển đến khoa giải phẫu bệnh để kiểm tra, đánh giá.

3. Sau khi siêu âm trực tràng

Bạn có thể về nhà ngay trong ngày sau khi làm siêu âm qua ngã trực tràng. Người bệnh nên lựa chọn cách di chuyển phù hợp với thể trạng của bản thân tại thời điểm đó. Bác sĩ có thể sẽ yêu cầu người bệnh tuân theo một số hướng dẫn sau khi hoàn tất việc siêu âm đầu dò trực tràng, điển hình là:

• Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid hoặc aspirin tối thiểu 3 ngày.
• Uống thuốc kháng sinh đều đặn đúng theo chỉ định của bác sĩ.
• Trong trường hợp bạn đã làm sinh thiết khi siêu âm, mẫu bệnh phẩm sẽ được phân tích ở phòng thí nghiệm. Khi có kết quả, cơ sở y tế sẽ liên hệ với bạn để trao đổi cụ thể hơn.

Xem thêm: Siêu âm đại tràng chẩn đoán bệnh gì?

Nên siêu âm trực tràng ở đâu?

Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là cơ sở y tế uy tín cung cấp dịch vụ siêu âm trực tràng với máy móc chuyên dụng hiện đại, công nghệ cao, đảm bảo an toàn, mang đến kết quả chính xác, nhanh chóng. Với đội ngũ bác sĩ đầu ngành giỏi chuyên môn, dày dặn kinh nghiệm, trang thiết bị, máy móc siêu âm tiên tiến, cơ sở vật chất khang trang, hiện đại,… Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh sẽ mang đến cho bạn trải nghiệm dịch vụ tối ưu.

Quy trình siêu âm trực tràng diễn ra bài bản, khoa học. Thông qua kết quả siêu âm, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác về tình trạng sức khỏe của bạn cũng như chỉ định phương pháp chữa trị phù hợp nếu phát hiện bệnh lý.

Siêu âm trực tràng có đau không?

Siêu âm đầu dò trực tràng là phương pháp xét nghiệm y khoa an toàn cho người bệnh, hạn chế gây đau. Đầu dò có thể tạo ra áp lực, khiến bạn khó chịu, đặc biệt là khi kết hợp với kỹ thuật sinh thiết.

Tuy nhiên với các trường hợp có dùng thuốc tiền mê, người bệnh sẽ cảm thấy thư giãn, nhẹ nhàng hơn khi siêu âm qua ngã trực tràng. Do đó, bạn đừng quá lo lắng mà hãy trao đổi với bác sĩ về quy trình thực hiện để áp dụng các cách giúp bản thân thoải mái trong lúc siêu âm.

Siêu âm ngã trực tràng có rủi ro gì không?

Gần như không có biến chứng hoặc rủi ro đáng ngại nào khi tiến hành siêu âm trực tràng. Bác sĩ sẽ quan tâm đến các vấn đề tiềm ẩn có thể xảy ra nếu kết hợp sinh thiết trong lúc siêu âm, điển hình gồm có:

• Xuất hiện máu trong tinh dịch (với nam giới).
• Trong nước tiểu có máu.
• Chứng rối loạn cương dương (đối với phái mạnh).
• Có biểu hiện nhiễm trùng, đau nhức.
• Bí tiểu hoặc đau khi đi tiểu.
• Trực tràng bị chảy máu.

Để đặt lịch thăm khám, tư vấn về siêu âm trực tràng cũng như các vấn đề về sức khỏe khác tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Siêu âm trực tràng là phương pháp xét nghiệm y khoa hữu ích, an toàn. Thông qua kết quả siêu âm, bác sĩ có thể nhận biết vấn đề bất thường tại trực tràng và những cơ quan, bộ phận gần kề, từ đó đưa ra chẩn đoán, chỉ định phác đồ chữa trị phù hợp.