Mổ lấy thai là gì? Khi nào cần mổ và có nên chọn không?

Quá lo lắng cho quá trình vượt cạn, nghĩ rằng sinh mổ sẽ an toàn hơn cho mẹ và bé nên nhiều mẹ bầu đề nghị được mổ lấy thai. BS.CKI Đỗ Đình Đạt, Bác sĩ Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM chia sẻ sinh thường là phương pháp sinh con lý tưởng nhất, chỉ khi có những vấn đề chống chỉ định sinh thường hoặc có trở ngại trong lúc chuyển dạ mới phải dùng đến phương pháp phẫu thuật mổ lấy thai. Chi tiết có trong bài viết dưới đây.

Mổ lấy thai là gì? Có nên mổ lấy thai không?

Mổ lấy thai (còn gọi là mổ bắt con hay sinh mổ) là phương pháp sinh nhằm mục đích đưa thai nhi ra ngoài thông qua vết mổ thành bụng và tử cung. Đây là phương pháp sinh được áp dụng khi sinh thường qua ngả âm đạo không thể thực hiện hoặc không an toàn.

Mổ lấy thai được chia thành hai hình thức là mổ lấy thai chủ động và mổ lấy thai cấp cứu, cụ thể như sau:

• Mổ lấy thai chủ động: Đối với thai kỳ có chỉ định sinh mổ, được bác sĩ lên kế hoạch phẫu thuật ở tuần tuổi thai phù hợp. Mẹ được lên kế hoạch thăm khám và chỉ định xét nghiệm cần thiết để đảm bảo an toàn cho cuộc mổ.
• Mổ lấy thai cấp cứu: Đối với thai kỳ cần can thiệp khẩn cấp để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé. Mổ lấy thai cấp cứu chỉ định trong trường hợp, như thai suy, sa dây rốn, cơn gò cường tính, nhau bong non,…

Bác sĩ Đạt cho biết, mổ lấy thai góp phần làm giảm tỷ lệ tai biến và tử vong cho mẹ và thai nhi ở những trường hợp khó sinh thường. Tuy nhiên, tương tự như các cuộc phẫu thuật lớn khác, phẫu thuật lấy thai cũng tiềm ẩn nguy cơ các biến chứng liên quan đến phẫu thuật và gây mê.

Vì thế, sinh con qua ngả âm đạo vẫn là phương pháp sinh lý tưởng nhất và tốt nhất cho cả mẹ và thai nhi. Mổ lấy thai chỉ nên thực hiện trong tình huống mẹ hoặc thai nhi có những vấn đề sức khỏe không cho phép sinh thường hay sinh thường không đảm bảo an toàn.

Các nguy cơ có thể gặp khi mổ lấy thai

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ sinh mổ chỉ nên dao động trong khoảng 10-15% để tránh các biến chứng nguy hiểm cho mẹ và thai nhi. Tuy nhiên, tỷ lệ mổ lấy thai tại Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng, tăng gấp 3 lần từ 12% năm 2005 lên 37% năm 2022 do rất nhiều mẹ bầu yêu cầu mổ chủ động. (1)

Các chuyên gia Sản khoa cảnh báo, việc mổ lấy thai tiềm ẩn nhiều rủi ro cho mẹ và bé, cụ thể như sau:

1. Nguy cơ cho mẹ

• Thời gian hồi phục lâu hơn: So với sinh thường, sau sinh mổ cơ thể mẹ cần thời gian hồi phục lâu hơn.
• Phản ứng với thuốc gây tê hoặc gây mê: Sốc phản vệ với thuốc là tai biến nặng nề có thể đe dọa tính mạng. Phản ứng này có thể xảy ra ở bất kỳ mẹ bầu nào có cơ địa dị ứng với thuốc. Do đó, mẹ hãy thông báo với bác sĩ nếu từng có tiền sử dị ứng với bất kỳ loại thuốc hoặc tác nhân nào.
• Chảy máu: Mẹ có thể bị chảy máu trong quá trình mổ lấy thai hoặc sau mổ do tổn thương các mạch máu lớn, biểu hiện có thể gặp là băng huyết sau sinh, khối tụ máu hoặc xuất huyết nội trong ổ bụng. Ngoài ra, mẹ tăng nguy cơ bị cắt tử cung nếu tình trạng chảy máu không được kiểm soát hiệu quả bằng nhiều phương pháp.
• Tổn thương các cơ quan lân cận trong quá trình phẫu thuật: Phương pháp mổ lấy thai ngoài tác động trên tử cung còn có nguy cơ tổn thương các cơ quan lân cận như các mạch máu lớn, ruột, bàng quang, niệu quản. Để giảm thiểu nguy cơ này, mẹ bầu nên chọn sinh tại cơ sở y tế uy tín, đủ tin cậy, có đội ngũ bác sĩ dày dặn kinh nghiệm, vững tay nghề.
• Nhiễm trùng: Tình trạng nhiễm trùng hậu sản như vết mổ, viêm nội mạc tử cung,… tăng cao hơn so với sinh thường. Tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng hậu sản mà việc điều trị có thể gặp khó khăn, chậm hồi phục. Một số ít trường hợp nhiễm trùng tử cung nặng cần cắt tử cung để điều trị.
• Thuyên tắc huyết khối: Mổ lấy thai làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối gấp 3-5 lần. Huyết khối tĩnh mạch sâu có thể dẫn đến nhồi máu phổi, đây là biến chứng nặng có thể đe dọa tính mạng.
• Nguy cơ dính và thoát vị thành bụng sau mổ: Quá trình lành sẹo trong ổ bụng vẫn tiềm ẩn nguy cơ dính các cơ quan lại với nhau như ruột, bàng quang, mạc nối dính vào tử cung hoặc dính lên thành bụng. Đôi khi tình trạng dính các cơ quan có thể gây đau vùng chậu mạn tính hoặc gây khó khăn cho lần mổ sau đó. Một số trường hợp có thể dẫn đến thoát vị thành bụng tại vết mổ lấy thai.
• Tăng nguy cơ cho những lần mang thai sau: như thai bám vết mổ cũ, nhau tiền đạo, nhau cài răng lược, vỡ tử cung,… Tăng nguy cơ tổn thương trong quá trình mổ lấy thai như chảy máu, băng huyết, nhiễm trùng, tổn thương cơ quan lân cận,…
• Gãy xương sườn kín: Trong một số ít trường hợp, sản phụ có thể gặp phải tình trạng gãy xương sườn kín do thao tác sản khoa hỗ trợ đưa thai ra ngoài. Đây là tai biến hiếm gặp, không gây ảnh hưởng nghiêm trọng và thường được điều trị hiệu quả bằng nghỉ ngơi, giảm đau.

2. Nguy cơ cho bé

• Suy hô hấp sau sinh: Trẻ sinh ra bằng phương pháp mổ lấy thai có nhiều nguy cơ bị suy hô hấp hơn so với trẻ sinh thường, đặc biệt là ở những thai kỳ trước 39 tuần. Trẻ sinh mổ chủ động có nguy cơ phải nhập khoa hồi sức sơ sinh vì các bệnh lý hô hấp cao gấp 2 đến 3 lần so với trẻ sinh thường.
• Tổn thương do dụng cụ hoặc thao tác trong quá trình mổ lấy thai: Mặc dù hiếm gặp nhưng trẻ sinh mổ có thể bị các vết xước ở da hoặc bị các sang chấn khác trong quá trình mổ lấy thai nhi ra ngoài.

Khi nào cần mổ lấy thai?

Bác sĩ Đạt cho biết, chỉ nên mổ lấy thai trong những trường hợp như:

1. Nguyên nhân từ phía mẹ

• Mẹ có các bệnh lý toàn thân cấp tính hoặc mạn tính, không đảm bảo an toàn khi sinh ngả âm đạo, có nguy cơ đe dọa tính mạng.
• Các bất thường ở đường sinh dục dưới của mẹ như chít hẹp âm đạo,…

2. Nguyên nhân từ phía thai nhi

• Ngôi thai bất thường (ngôi ngang, ngôi mông…).
• Kích thước thai nhi quá to so với kích thước khung chậu của mẹ (thai to, não úng thuỷ…).

3. Nguyên nhân khác

• Khung chậu bất thường như khung chậu hẹp, khung chậu méo.
• Đường ra của thai nhi bị cản trở do khối u tiền đạo như u xơ ở eo tử cung hoặc cổ tử cung, u nang buồng trứng…
• Nhau tiền đạo, nhau cài răng lược.
• Sẹo mổ ở thân tử cung, sẹo mổ lấy thai từ 2 lần trở lên.
• Bất thường trong chuyển dạ như thai suy, cơn gò cường tính, chuyển dạ ngưng tiến triển,…
• Thai kỳ đa thai: Mẹ bầu song thai vẫn có thể theo dõi sinh thường và mổ lấy thai theo chỉ định sản khoa. Khả năng sinh mổ sẽ tăng theo số lượng trẻ sơ sinh. (2)

Cần chuẩn bị gì trước khi mổ lấy thai?

Sau khi nhập viện và được chỉ định phương pháp mổ lấy thai, mẹ bầu hãy cố gắng duy trì tinh thần thoải mái, thư giãn trước cuộc mổ, trao đổi những thắc mắc với bác sĩ hoặc nữ hộ sinh để được giải đáp chi tiết. Mẹ bầu cần nhịn ăn trước thời điểm phẫu thuật ít nhất 8 giờ, nhịn uống nước ít nhất 2 giờ. Để đảm bảo an toàn cho ca phẫu thuật, phòng ngừa tình trạng nhiễm khuẩn sau mổ, mẹ bầu sẽ được phát dung dịch sát khuẩn da và được hướng dẫn tắm trước thời gian phẫu thuật.

Các phương pháp phẫu thuật mổ lấy thai

Bác sĩ Đạt cho biết, trong phẫu thuật lấy thai hiện nay, bác sĩ thường rạch ngang đoạn dưới tử cung để đưa thai nhi ra ngoài, phương pháp này gọi là mổ ngang đoạn dưới. Một số trường hợp đặc biệt bác sĩ có thể tiến hành rạch dọc đoạn dưới. Phương pháp mổ ngang đoạn dưới được ưu tiên lựa chọn ở hầu hết các đơn vị sản khoa trên toàn thế giới.

Về đường rạch trên bụng, trước đây sẽ rạch theo đường dọc giữa. Hiện nay bác sĩ ưu tiên sử dụng đường mổ ngang trên vệ, ngoài tính thẩm mỹ còn đảm bảo làm chắc thành bụng ở nơi vết mổ.

>>> Xem thêm: Sinh mổ bao lâu thì vết thương lành hẳn?

Quá trình mổ lấy thai

Hầu hết mẹ bầu đều tò mò quy trình mổ lấy thai diễn ra như thế nào? Các ca mổ lấy thai đều diễn ra theo một quy trình nhất định, nếu không có biến chứng trong quá trình phẫu thuật, trung bình một ca mổ lấy thai kéo dài 45 phút. Trong đó, thời gian bác sĩ bắt đầu rạch da đến đưa em bé ra ngoài mất khoảng 3 – 5 phút, còn lại là khoảng thời gian chuẩn bị trước và xử lý sau phẫu thuật mổ lấy thai. (3)

Dưới đây là chi tiết các bước của một quá trình mổ lấy thai nhi, bao gồm:

Bước 1: Gây tê hoặc gây mê

Mẹ được đưa vào phòng mổ để chuẩn bị cho quá trình mổ lấy thai. Trong lúc này, các bác sĩ phụ trách ca mổ cũng đã chuẩn bị đầy đủ quy định về trang phục và sát khuẩn.

Mẹ có thể được gây tê hoặc gây mê. Với phương pháp gây tê mẹ vẫn hoàn toàn tỉnh táo, chỉ tạm thời mất cảm giác và vận động từ phần bụng trở xuống. Trong khi đó, nếu gây mê toàn thân mẹ sẽ mất tạm thời tri giác trong suốt quá trình phẫu thuật.

Tùy thuộc vào nhiều yếu tố như tiền sử bệnh lý, mức độ khẩn cấp của ca mổ… mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp gây tê hoặc gây mê thích hợp để đảm bảo an toàn cho mẹ và thai nhi. Nhìn chung, chỉ trừ tình huống có chống chỉ định, phương pháp gây tê vẫn được ưu tiên bởi mang lại nhiều lợi ích hơn phương pháp gây mê.

Bước 2: Đặt ống thông tiểu

Sau bước gây tê hoặc gây mê, mẹ bầu được đặt nằm ngửa trên bàn mổ, đặt ống thông tiểu, vệ sinh và sát khuẩn vùng bụng.

Bước 3: Tiến hành mổ lấy thai

Sau khi hoàn thành các quy trình an toàn trước phẫu thuật, bác sĩ tiến hành sẽ rạch một đường ngang vùng bụng dưới, phía trên xương mu, dài khoảng 10cm qua lớp da, lớp mô và tử cung để đưa em bé ra khỏi buồng tử cung.

Bước 4: Đưa em bé ra ngoài và thăm khám ban đầu

Tiến hành cắt dây rốn chậm cho bé (trừ trường hợp đặc biệt như gây mê, tình trạng thai nhi cần được chăm sóc bác sĩ sơ sinh,…), lau và ủ ấm cho bé. Bé được đưa qua khu vực chăm sóc sơ sinh ngay trong phòng mổ. Các nữ hộ sinh lau sạch người cho bé, bác sĩ sơ sinh tiến hành khám sức khỏe tổng quát cho bé. Trong lúc này, bác sĩ Sản khoa vẫn đang tiếp tục vệ sinh và khâu vết mổ cho mẹ.

Quá trình khâu thẩm mỹ vết mổ sẽ mất khá nhiều thời gian, trong lúc này các nữ hộ sinh sẽ hỗ trợ cho bé da kề da với mẹ nếu mẹ tỉnh táo. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của mẹ mà bác sĩ sẽ chỉ định thời gian da kề da thích hợp. Trường hợp mẹ buộc phải gây mê, bé có thể được đưa về phòng lưu viện sau sinh.

Sau khi hoàn thành khâu vết mổ, mẹ được chuyển sang phòng hồi tỉnh để theo dõi sức khỏe. Khi sức khỏe mẹ và bé ổn định sẽ được đưa về phòng lưu viện, tiếp tục chăm sóc sau sinh theo đúng quy trình.

Hướng dẫn chăm sóc sau mổ lấy thai

Bên cạnh việc tìm hiểu mổ lấy thai như thế nào, mẹ cũng cần biết cách chăm sóc sau mổ. Chăm sóc sau mổ đúng cách là điều vô cùng quan trọng, giúp mẹ sớm hồi phục sức khỏe cũng như vết mổ nhanh lành, giảm đau và quan trọng nhất là tránh được nguy cơ nhiễm trùng. Mẹ cần lưu ý những điều sau:

1. Vệ sinh cá nhân

• Tắm sạch toàn thân bằng nước ấm và xà phòng diệt khuẩn mỗi ngày. Lưu ý tắm nhanh và lau khô người.
• Vệ sinh vùng sinh dục sạch sẽ sau mỗi lần tiêu, tiểu.
• Thay băng vệ sinh mỗi 3-4 giờ/lần để theo dõi sát sao tình trạng sản dịch.
• Uống nhiều nước và tập tiểu sớm sau ca mổ lấy thai.

2. Chăm sóc vết mổ

• Cố gắng giữ vết mổ khô và sạch.
• Không tự ý bôi thoa bất kỳ loại thuốc hoặc dung dịch nào lên vết mổ trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
• Sinh hoạt vận động nhẹ nhàng sau sinh.

3. Dinh dưỡng

• Sau ca mổ 6 giờ mẹ có thể ăn cháo và uống nước trừ những trường hợp đặc biệt có chỉ định nhịn ăn uống của bác sĩ.
• Nguyên tắc ăn uống là ăn từ lỏng đến đặc, ăn uống đủ chất, không kiêng khem để nhanh hồi phục sức khỏe, lành vết mổ và cung cấp năng lượng cho quá trình tạo sữa.
• Đảm bảo ăn chín, uống sôi và vệ sinh an toàn thực phẩm.
• Chỉ sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng sau khi tham khảo ý kiến bác sĩ.

4. Vận động

Sau mổ 6 giờ, mẹ nên cố gắng vận động sớm để phòng ngừa tình trạng dính ruột, liệt ruột, ứ sản dịch,… Mẹ có thể bắt đầu bằng việc xoay trở người tại giường, vận động vừa sức với sự hỗ trợ và giám sát của người thân để đảm bảo an toàn.

5. Lưu ý những dấu hiệu bất thường

Khi nhận thấy một trong các dấu hiệu dưới đây, mẹ cần thông báo ngay cho bác sĩ, nữ hộ sinh (trường hợp còn lưu viện) hoặc đến ngay cơ sở y tế (trường hợp đã xuất viện) để được kiểm tra và xử trí kịp thời, bao gồm:

• Sốt, mệt mỏi, nôn ói.
• Đau bụng bất thường và tăng dần.
• Sưng, đau, viêm đỏ vết mổ, vết mổ hở hoặc chảy dịch bất thường.
• Âm đạo ra máu nhiều hoặc dịch hôi bất thường.

Nên mổ lấy thai ở đâu?

Như đã chia sẻ, phương pháp mổ lấy thai tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng như các cuộc phẫu thuật lớn khác, do đó mẹ bầu hãy tìm hiểu và lựa chọn cơ sở y tế có đơn vị Sản Phụ khoa uy tín, đáng tin cậy.

Trung tâm Sản Phụ khoa Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được đầu tư cơ sở vật chất khang trang, quy tụ đội ngũ chuyên gia – bác sĩ giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm, sở hữu hệ thống máy siêu âm hiện đại như máy siêu âm 3D, 4D, máy siêu âm màu Doppler, hệ thống máy siêu âm thế hệ mới nhất Volusion E10… Với thế mạnh chuyên khoa nằm trong bệnh viện đa khoa, Trung tâm Sản Phụ khoa phối hợp chặt chẽ cùng các chuyên khoa như Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Trung tâm Xét nghiệm, Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Trung tâm Gây mê hồi sức, Trung tâm Tim mạch, Trung tâm Sơ sinh… sẵn sàng đồng hành cùng mẹ bầu trên hành trình chăm sóc thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở an toàn, mẹ tròn con vuông, bé được chăm sóc tốt nhất từ khi cất tiếng khóc chào đời.

Phòng lưu viện sau sinh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được bố trí đầy đủ tiện nghi cao cấp, mẹ bầu có nhiều lựa chọn như phòng đơn, phòng đôi… Trong mỗi phòng được trang bị đầy đủ thiết bị từ tivi, tủ lạnh, chuông gọi đầu giường thuận tiện liên lạc bác sĩ và nữ hộ sinh bên ngoài… Trung tâm còn bố trí khu vực riêng các máy móc như máy tiệt trùng, máy hâm sữa, máy hút sữa… mẹ bầu không cần lỉnh kỉnh đồ đạc, máy móc khi đi sinh.

Trung tâm Sản Phụ khoa còn triển khai đa dạng các gói thai sản như gói 12 tuần, 22 tuần, 32 tuần, 34 tuần, 36 tuần… mang đến nhiều sự lựa chọn cho mẹ bầu, an tâm tận hưởng thai kỳ khỏe mạnh và hạnh phúc mà không cần lo nghĩ.

Để tham khảo và nhận thêm tư vấn về các gói thai sản tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, mẹ bầu vui lòng liên hệ đến:

Hy vọng qua bài viết này mẹ bầu đã nắm được những thông tin cơ bản của mổ lấy thai. Tóm lại, sinh ngả âm đạo là phương pháp sinh con lý tưởng và tốt nhất cho cả mẹ và thai nhi. Phương pháp mổ lấy thai chỉ nên là chỉ định của bác sĩ chuyên môn dựa trên tình trạng thai kỳ cụ thể, không nên xuất phát từ mong muốn sinh con “giờ vàng” hay “giờ hoàng đạo”!