Mất ngủ không thực tổn là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Mất ngủ không thực tổn là một dạng rối loạn giấc ngủ phổ biến mà bất cứ ai cũng có nguy cơ gặp phải. Vậy, mất ngủ không thực tổn là gì? Nguyên nhân gây bệnh do đâu và điều trị như thế nào?

* Bài viết này dựa vào văn bản điều trị rối loạn tâm thần (hay còn gọi là phác đồ điều trị mất ngủ) của Bộ Y tế.

Mất ngủ không thực tổn là gì?

Mất ngủ không thực tổn là tình trạng khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc dễ thức giấc dù thời gian ngủ tổng thể không quá ngắn, xảy ra không do tổn thương thể chất hoặc bệnh lý cụ thể mà chủ yếu xuất phát từ các yếu tố tâm lý – xã hội.

Thông thường, các triệu chứng diễn ra ít nhất 3 lần mỗi tuần và kéo dài hơn 1 tháng. Trong ICD-10 (Bảng Phân loại Bệnh Quốc tế lần thứ 10), bệnh được phân loại là mã F51.0.⁽¹⁾

Nguyên nhân gây mất ngủ không thực tổn

Nguyên nhân gây bệnh mất ngủ không thực tổn phần lớn bắt nguồn từ các yếu tố tâm lý và xã hội. Trong đó, yếu tố tâm lý là nguyên nhân chủ yếu và phổ biến. Căng thẳng, áp lực và lo âu kéo dài có thể khiến cơ thể tăng tiết cortisol – một loại hormone do tuyến thượng thận sản xuất. Nồng độ hormone này liên tục tăng cao ảnh, hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khiến người bệnh khó đi vào ngủ, ngủ không sâu giấc, ngủ không ngon hoặc dễ thức giấc giữa đêm.⁽²⁾

Bên cạnh đó, bệnh còn hình thành do những nguyên nhân khác như:

• Thay đổi môi trường sống hoặc thói quen sinh hoạt, nghỉ ngơi.
• Lệch múi giờ khi đi du lịch, công tác đến những quốc gia khác.
• Những thói quen không tốt trước khi ngủ như xem điện thoại, ăn quá no, uống nhiều nước, tập thể thao với cường độ mạnh.
• Lạm dụng rượu bia và chất kích thích.

Chẩn đoán mất ngủ không thực tổn

Chẩn đoán bệnh mất ngủ không thực tổn là quá trình xác định nguyên nhân gây mất ngủ, đồng thời loại trừ những yếu tố tương tự. Quy trình chẩn đoán như sau:

1. Chẩn đoán xác định

1.1 Chẩn đoán lâm sàng

Dựa theo ICD-10, người bệnh có khả năng mắc chứng mất ngủ không thực tổn khi có những dấu hiệu như sau:

• Người bệnh khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, khó duy trì giấc ngủ hoặc ngủ không ngon giấc.
• Tần suất rối loạn giấc ngủ diễn ra ít nhất 3 lần/tuần và kéo dài hơn 1 tháng.
• Mất ngủ ảnh hưởng đến tinh thần và các hoạt động thường ngày của người bệnh, khiến họ không thể tập trung vào công việc, giảm chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ xã hội.
• Loại trừ những nguyên nhân thực tổn như bệnh lý thần kinh, nội khoa, rối loạn tâm thần, sử dụng chất kích thích hoặc thuốc ngủ.

1.2 Chẩn đoán cận lâm sàng

Dựa trên kết quả khám lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán sau:

• Xét nghiệm máu: sinh hóa, huyết học, vi sinh (VGB, HIV, VGC)
• Xét nghiệm nước tiểu, huyết thanh chẩn đoán giang mai, chất ma túy…
• Thăm dò chức năng: đo điện não đồ, điện tâm đồ, lưu huyết não, đa ký giấc ngủ…
• Trắc nghiệm tâm lý: thực hiện những bài trắc nghiệm để đánh giá rối loạn giấc ngủ, đánh giá trầm cảm – lo âu – căng thẳng, đánh giá nhân cách (EPI, MMPI…)
• Chẩn đoán hình ảnh: chụp MRI, chụp CT, X-quang tim phổi, siêu âm ổ bụng…
• Những xét nghiệm chuyên sâu khác tùy theo trường hợp cụ thể.

1.3 Chẩn đoán phân biệt

Chẩn đoán phân biệt với tình trạng mất ngủ do những nguyên nhân thực tổn như tổn thương thần kinh, bệnh lý nội khoa, rối loạn do sử dụng chất tác động tâm thần hoặc thuốc. Điều này giúp bác sĩ loại bỏ những nguyên nhân không liên quan và đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.

Cách điều trị mất ngủ không thực tổn

Bệnh mất ngủ không thực tổn chủ yếu xuất phát từ các nhân tố tâm sinh, trong đó rối loạn cảm xúc được xem như yếu tố nguyên phát. Do đó, để cải thiện triệu chứng, việc điều trị thường tập trung kết hợp liệu pháp tâm lý và liệu pháp dược lý.

1. Liệu pháp tâm lý

Tâm lý thoải mái đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị mất ngủ không thực tổn. Những biện pháp hỗ trợ tâm lý có thể gồm:

• Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): giúp người bệnh nhận thức và thay đổi những hành vi ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ như lo lắng về việc không ngủ được, gượng ép bản thân phải đi ngủ…
• Liệu pháp thư giãn: giúp người bệnh giảm căng thẳng và lo âu bằng cách thực hành những kỹ thuật như hít thở sâu, thiền, yoga…
• Liệu pháp tiếp xúc (ET): cho người bệnh đối diện với những tình huống hoặc sự việc khiến bản thân căng thẳng, từ đó giảm bớt lo âu và cải thiện giấc ngủ.
• Điều chỉnh thói quen: tập đi ngủ và thức dậy vào một khung giờ cố định; không ăn quá no hoặc uống rượu bia, cà phê trước khi ngủ; tập luyện thể thao đều đặn với cường độ phù hợp; hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử trước khi ngủ…

2. Sử dụng thuốc

Tùy theo trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng một hoặc kết hợp nhiều loại thuốc để điều trị. Nguyên tắc dùng thuốc là bắt đầu với liều thấp, sau đó từ từ tăng liều đến khi đạt hiệu quả. Đồng thời, tránh lạm dụng nhóm thuốc giảm lo âu gây nghiện. Người bệnh không nên tự ý mua thuốc, điều chỉnh liều lượng hoặc ngưng thuốc khi chưa có sự hướng dẫn của bác sĩ nhằm hạn chế tối đa tác dụng ngoài ý muốn.

Những loại thuốc thường được sử dụng có thể bao gồm:

• Các thuốc chống trầm cảm: nhóm SSRI, SNRI, 3 vòng…
• Nhóm thuốc an thần, giải lo âu nhóm benzodiazepins, nhóm non-benzodiazepins, nhóm thuốc chẹn beta giao cảm…
• Các loại thuốc chống loạn thần không điển hình
• Thuốc điều trị rối loạn giấc ngủ
• Thuốc nuôi dưỡng tế bào thần kinh
• Thuốc hỗ trợ chức năng gan
• Thuốc tăng cường nhận thức

Phòng ngừa mất ngủ không thực tổn

• Khám sức khỏe tổng quát hoặc khám thần kinh định kỳ 1 – 2 lần mỗi năm để phát hiện sớm những vấn đề có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• Giữ tinh thần thoải mái, tránh để bản thân rơi vào lo âu, căng thẳng quá mức.
• Xây dựng chế độ làm việc, học tập, sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý.
• Tránh làm việc quá sức, lạm dụng thuốc và các chất gây kích thích hệ thần kinh trung ương.
• Giữ không gian phòng ngủ sạch sẽ, yên tĩnh và thoáng mát, tránh tiếng ồn hoặc ánh sáng mạnh từ bên ngoài. Đồng thời, ưu tiên lựa chọn đệm, gối mềm mại và dễ chịu khi nằm.
• Hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, tivi… trước khi đi ngủ.

Nên đi khám mất ngủ không thực tổn ở đâu?

Khoa Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín trong việc thăm khám, chẩn đoán và điều trị hiệu quả nhiều bệnh lý thần kinh, bao gồm mất ngủ không thực tổn. Bệnh viện quy tụ đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Thần kinh chuyên môn cao và dày dặn kinh nghiệm.

Đặc biệt, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn trang bị nhiều thiết bị, máy móc hiện đại như hệ thống máy CT 768 lát cắt, CT 1975 lát cắt, CT 100,000 lát cắt; hệ thống chụp cộng hưởng từ MRI 1,5 – 3 Tesla; máy kích thích từ trường xuyên sọ, máy đo điện não, máy đo điện cơ…

Bệnh viện đầu tư hệ thống cơ sở vật chất khang trang, khu vực khám chữa bệnh sạch sẽ và đẳng cấp. Quy trình khám chữa bệnh nhanh chóng và chuyên nghiệp, áp dụng đầy đủ bảo hiểm… Tất cả góp phần mang lại sự thuận tiện cho khách hàng khi thăm khám ở Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Mất ngủ không thực tổn ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc của người bệnh. Tuy nhiên, tình trạng này có thể được khắc phục bằng những biện pháp khác nhau. Do đó, nếu nhận thấy những dấu hiệu như khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc dễ thức giấc kéo dài, người bệnh nên nhanh chóng thăm khám để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.