Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có khoảng 400 triệu người mắc bệnh ghẻ mỗi năm. Ghẻ ảnh hưởng đến mọi đối tượng, bất kể độ tuổi hay giới tính, tập trung nhiều nhất ở trẻ em. Vậy bệnh ghẻ là gì? Nguyên nhân do đâu? Dấu hiệu nhận biết như thế nào? Cùng tìm hiểu với ThS.BSNT.CKI Trần Nguyễn Anh Thư, Khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, trong bài viết sau.
Ghẻ là bệnh về da phổ biến, đặc trưng bởi tình trạng phát ban ngứa trên da. Bệnh ghẻ do ký sinh trùng ghẻ (cái ghẻ, Sarcoptes scabiei) gây ra. Cái ghẻ đào hầm (hang) dưới da và đẻ trứng, gây các phản ứng miễn dịch và ngứa. Ký sinh trùng Sarcoptes scabiei có kích thước rất nhỏ, không thể nhìn bằng mắt thường mà chỉ có thể thấy trên kính hiển vi.
Bệnh ghẻ lây lan dễ dàng từ người này sang người khác, đặc biệt là giữa những người sống gần nhau. Nếu một thành viên trong gia đình bị ghẻ, có thể lây cho các thành viên khác trong gia đình. Bệnh ghẻ là một vấn đề toàn cầu, ảnh hưởng đến hầu hết dân số trên thế giới, xảy ra thường xuyên nhất ở các khu vực nhiệt đới, đông đúc, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. (1)
Nguyên nhân gây bệnh ghẻ đến từ những ký sinh trùng gây bệnh, khi chúng ký sinh lên da sẽ gây các phản ứng và viêm nhiễm.
Sarcoptes scabiei hominis (thuộc họ Sarcoptidae) phát triển và sinh sản duy nhất trên da người, tức là ký sinh trùng bắt buộc của con người. Ở tất cả các giai đoạn phát triển, ghẻ đào hang vào lớp thượng bì ngay sau khi tiếp xúc, không đào sâu qua lớp sừng và để lại phân trong các đường hầm đó. (2)
Cái ghẻ hình bầu dục, kích thước đường kính khoảng 0,3 – 0,35mm (mắt thường rất khó thấy, như một điểm trắng di động), có 8 chân, 2 đôi chân trước có ống giác, 2 đôi chân sau có lông tơ, lưng có gai xiên về phía sau, đầu có vòi để hút thức ăn đồng thời để đào hầm vào lớp thượng bì. Chu kỳ toàn bộ cuộc sống cái ghẻ kéo dài 30 ngày nếu cư trú ở thượng bì.
Mức độ nhiễm ký sinh trùng được xác định như sau:
Đối tượng có yếu tố nguy cơ cao chính là người sinh sống tại những vùng dân cư đông đúc, nhà ở chật hẹp, thiếu vệ sinh, thiếu nước sinh hoạt. Người có hệ miễn dịch suy yếu, khi bị cái ghẻ ký sinh, số lượng cái ghẻ có thể tăng nhanh đáng kể so với người bình thường, hình thành thể ghẻ Na Uy hay ghẻ tăng sừng.
Dấu hiệu nhận biết ghẻ trên da phổ biến nhất chính là cảm giác ngứa, ngứa nhiều về đêm, mức độ ngứa tùy thuộc cơ địa mỗi người. (3)
Rãnh ghẻ là đường hầm do con cái ghẻ đào để sống và đẻ trứng, chúng dài khoảng vài mm, có thể lên đến 15mm, mảnh giống như sợi chỉ, màu trắng hơi xám, ngoằn ngoèo, sờ hơi cộm. Vị trí thường gặp ở kẽ ngón tay, nếp da trước cổ tay, cạnh bên bàn tay.
Mụn nước nông kích thước 1 – 2mm, chứa dịch trong hay màu trắng đục, nằm rải rác. Mụn nước ở vùng sinh dục thương tổn thường có hình tròn, đường kính 5 – 7mm ở giữa mụn nước có vùng da khá đặc biệt được gọi là săng ghẻ, dễ nhầm với săng giang mai. Sẩn mụn nước, hay sẩn cục thường gặp ở nách và bìu của trẻ em. Ngoài ra còn có những thương tổn khác như sẩn hồng ban, vết trầy xước do cào gãi.
Bệnh ghẻ có thể phát triển ở bất kỳ vị trí nào trên da ở người lớn. Tuy nhiên, cái ghẻ thích đào hang ở một số bộ phận của cơ thể như: tay, chân, các khe hở giữa ngón tay, ngón chân,… Ngoài ra, chúng có thể ký sinh vào vùng da ở nách, xung quanh eo, dọc theo mặt trong của cổ tay, trên khuỷu tay bên trong, lòng bàn chân, ngực,…
Phát ban ghẻ có thể bao phủ hầu hết cơ thể trẻ, ngay cả lòng bàn tay, lòng bàn chân và da đầu của trẻ cũng có thể bị nhiễm ghẻ. Ở trẻ sơ sinh, ban thường xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Trẻ bị ghẻ thường rất cáu kỉnh và biếng ăn, không muốn ngủ, cơn ngứa có thể khiến trẻ mất ngủ vào ban đêm.
Tìm hiểu thêm các vị trí ưa thích của ghẻ:
Các triệu chứng của bệnh ghẻ thông thường là ngứa dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm, nổi mẩn hoặc nổi mẩn đỏ. Các nốt mẩn do ghẻ có thể khó nhìn thấy hơn ở người có da tối màu, nhưng người bệnh vẫn cảm nhận được chúng qua cơn ngứa ran ở vùng da bị ghẻ.
Phát ban ghẻ thường lan rộng khắp cơ thể, ngoại trừ đầu và cổ, tập trung chủ yếu ở vùng da giữa các ngón tay, quanh cổ tay, dưới cánh tay, quanh eo, bẹn và mông.
Ghẻ ở trẻ em có nhiều sẩn mụn nước ở kẽ ngón và lòng bàn tay, bàn chân, sẩn cục ở nách và bìu, ngoài ra còn có thể xuất hiện tổn thương ghẻ ở đầu. Mụn nước do ghẻ khi vỡ ra dễ gây nhiễm trùng và lan rộng ký sinh trùng sang các vùng da xung quanh.
Ghẻ Na Uy là loại ghẻ có tăng sừng, thường gặp ở người suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch. Thương tổn lan tỏa có cả ở thân, mặt và da đầu. Ghẻ Na Uy rất dễ lây do số lượng ký sinh trùng “khổng lồ” tại vùng da bị ghẻ.
Bệnh ghẻ Na UY có thể khởi phát như ghẻ thông thường. Các tổn thương thường xuất hiện ở dạng sừng hóa hoặc đóng vảy. Thương tổn cơ bản là các lớp vảy chồng lên nhau và lan tỏa gần như toàn thân (vì vậy còn gọi là ghẻ vảy: crusted scabies) có thể tìm thấy hàng nghìn cái ghẻ trong các vảy nhỏ này.
Ghẻ vảy phân bố toàn thân, thậm chí ở đầu và cổ ở người lớn hoặc phân bố cục bộ từng vùng chủ yếu ở các vùng nếp kẽ. Lớp vảy da hoặc vảy tiết được tìm thấy trên mặt duỗi bàn tay, cổ tay, ngón tay, khớp bàn ngón tay, lòng bàn tay, mặt duỗi của khuỷu tay, da đầu, tai, lòng bàn chân và ngón chân.
Bài viết liên quan: Ghẻ nước, ghẻ phỏng
Dựa vào các dấu hiệu và những hình ảnh bên dưới sẽ giúp bạn xác định xem mình hoặc người thân có bị ghẻ hay không.
Bệnh ghẻ có nguy hiểm không? Bệnh ghẻ ngứa không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng nhưng vẫn ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống với cơn ngứa dai dẳng và khó chịu, dễ để lại thâm, sẹo.
Đến bệnh viện gặp bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da nếu trên da xuất hiện những bất thường như ngứa, phát ban không biến mất sau thời gian dài. Cơn ngứa có thể phát triển dữ dội, đặc biệt vào ban đêm, ảnh hưởng đến giấc ngủ của người bệnh. Một số tình trạng da khác có thể gây ngứa, bác sĩ sẽ giúp kiểm tra và loại trừ các nguyên nhân khác, xác định chính xác xem người bệnh có bị ghẻ hay không.
Phương pháp chẩn đoán bệnh ghẻ được bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da sử dụng nhiều chính là khám lâm sàng các triệu chứng của ghẻ. Bác sĩ cũng có thể áp dụng các xét nghiệm như lấy mẫu da để quan sát dưới kính hiển vi, tìm kiếm sự xuất hiện của cái ghẻ, trứng hay ấu trùng của chúng.
Tùy thuộc và tình trạng bệnh và loại ghẻ đang mắc phải, bác sĩ sẽ cân nhắc các phương án điều trị phù hợp. Thông thường, điều trị bệnh ghẻ bao gồm tiêu diệt ve và trứng bằng thuốc bôi hoặc thuốc uống. Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thoa thuốc điều trị thường xuyên trong ít nhất 8 – 14 giờ đầu tiên khi bắt đầu điều trị. Có thể cần nhiều phương pháp điều trị hơn nếu các triệu chứng mới của ghẻ xuất hiện.
Vì bệnh ghẻ lây lan rất dễ dàng nên bác sĩ có thể khuyên người bệnh nên điều trị cho tất cả các thành viên trong gia đình và những người tiếp xúc gần gũi khác, ngay cả khi họ không có triệu chứng của bệnh ghẻ.
Các phương pháp điều trị bệnh ghẻ thông thường sẽ bao gồm:
Mặc dù những loại thuốc điều trị có thể tiêu diệt ghẻ nhanh chóng nhưng tình trạng ngứa có thể kéo dài trong nhiều tuần.
Biện pháp phòng ngừa ghẻ tái phát tốt nhất chính là đảm bảo tất cả các thành viên trong gia đình, bạn bè và những người tiếp xúc gần gũi khác với người bệnh đều được điều trị ghẻ đúng cách cùng lúc, ngay cả khi không có triệu chứng. Vì bệnh ghẻ có thể lây lan dễ dàng qua tiếp xúc da kề da với người khác.
Thường xuyên giặt chăn màn, quần áo, khăn tắm, dọn dẹp vệ sinh nơi ở,… để loại bỏ bọ ve. Không thể phòng ngừa hoàn toàn ghẻ tái phát, cách tốt nhất bạn có thể làm là tránh tiếp xúc với nguyên nhân, con đường lây truyền cái ghẻ.
Bệnh ghẻ có thể được điều trị bằng thuốc bôi ngoài da hoặc thuốc kê đơn đường uống. Liều lượng và loại thuốc cụ thể, tùy vào từng tình trạng bệnh bác sĩ sẽ có chỉ định phù hợp.
Bệnh ghẻ không thể tự hết mà không cần điều trị. Mặc dù điều trị bệnh ghẻ không khó, tuy nhiên điều trị ghẻ là quá trình lâu dài, dễ tái phát sau điều trị.
Bị ghẻ có gây ngứa, ngứa và phát ban là triệu chứng điển hình của ghẻ. Khi cái ghẻ ký sinh vào da, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế phản ứng với cái ghẻ, gây cảm giác ngứa dữ dội, khiến người bệnh có xu hướng gãi không ngừng.
Bệnh ghẻ có lây qua tiếp xúc gần da, thường xuyên với người bệnh, lây qua việc dùng chung chăn gối, khăn,… với người bệnh. Bệnh ghẻ đóng vảy (ghẻ Na Uy) có thể lây qua tiếp xúc thông thường.
Nếu nghi ngờ mình bị ghẻ ký sinh hoặc xuất hiện các triệu chứng của ghẻ, người bệnh có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, hoặc khoa Da liễu – Thẩm mỹ Da, BVĐK Tâm Anh để được khám và điều trị kịp thời.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng những thông tin trên giúp bạn hiểu thêm về bệnh ghẻ, triệu chứng, phân loại, nguyên nhân và cách chẩn đoán, điều trị bệnh hiệu quả.
![Bệnh ghẻ có ăn vào máu không? [Bác sĩ giải đáp chi tiết]](https://tamanhhospital.vn/wp-content/uploads/2025/03/ghe-co-an-vao-mau-khong.jpg)
