Đầy bụng khó tiêu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa

Đầy bụng khó tiêu là chứng rối loạn tiêu hóa phổ biến, xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Đây có thể là tình trạng tạm thời do thói quen ăn uống gây ra nhưng có thể là triệu chứng của bệnh lý tiêu hóa khác. Cảm giác đau tức bụng, phình chướng bụng cũng có thể xảy ra cùng lúc. Tuy nhiên phần lớn các trường hợp bị đầy bụng khó tiêu đều có thể tự khỏi mà không cần điều trị.

Đầy bụng khó tiêu là gì?

Đầy bụng khó tiêu là cảm giác bụng bị trương phình, căng tức sau khi ăn. Đây là một dạng rối loạn tiêu hóa phổ biến, hầu như ai cũng từng bị đầy bụng khó tiêu ít nhất một lần trong đời.

Cơ thể khi tiếp nhận quá nhiều thức ăn, đặc biệt là các loại thức ăn khó tiêu, nhiều dầu mỡ sẽ cản trở quá trình chuyển hóa thực phẩm của hệ tiêu hóa, gây ra sự tích tụ khí trong bụng, dẫn đến hiện tượng đầy bụng khó tiêu, đôi khi đi kèm những cơn đau âm ỉ cho người bệnh.

Đầy bụng khó tiêu được xem là triệu chứng rối loạn tiêu hóa tạm thời do cách ăn uống hoặc chất lượng thực phẩm gây nên, có thể khỏi trong vòng vài giờ hoặc vài ngày. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể là triệu chứng của những bệnh lý tiêu hóa khác như: viêm loét dạ dày, hẹp môn vị dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, hội chứng ruột kích thích… Do vậy, nếu thường xuyên bị đầy hơi khó tiêu, người bệnh nên đi khám với bác sĩ để kiểm tra tình trạng sức khỏe tiêu hóa.

Nguyên nhân đầy bụng khó tiêu

1. Sinh lý

Đầy bụng khó tiêu do sinh lý (cách ăn uống và chất lượng thực phẩm) là nguyên nhân phổ biến và dễ xảy ra nhất. Nguyên nhân gây ra tình trạng đầy bụng khó tiêu bao gồm:

• • Ăn nhiều các loại thực phẩm gây đầy hơi như ngũ cốc nguyên hạt, thức ăn nhiều dầu mỡ, rau củ có hàm lượng đường cao, trái cây có lượng fructose cao,…

• • Dùng các loại nước có gas, cồn như rượu bia, cà phê,…

• • Ăn quá nhanh hoặc nói chuyện trong khi ăn, khiến cơ thể nạp nhiều hơi hơn bình thường, lâu dần sẽ gây đầy bụng, khó tiêu.

• • Tình trạng căng thẳng, sức khỏe tâm thần kém gây suy giảm khả năng tiêu hóa thức ăn của hệ tiêu hóa, dẫn đến đầy hơi khó tiêu.

• • Tác dụng phụ của một số loại thuốc: kháng sinh, kháng viêm.

• • Hút thuốc lá

2. Bệnh lý

Đầy bụng khó tiêu là một trạng thái rối loạn hệ tiêu hóa nên cũng được xem là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý tiêu hóa.

Nếu tình trạng đầy bụng khó tiêu do bệnh lý kéo dài sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể của người bệnh. Những bệnh có thể làm suy giảm chức năng của hệ tiêu hóa, gây đầy bụng khó tiêu là:

• • Viêm loét dạ dày tá tràng: Viêm loét dạ dày là tình trạng lớp niêm mạc ở thành dạ dày bị viêm, hoặc nặng hơn là loét tổn thương đến lớp cơ. Bệnh gây ra cơn đau thắt ở vùng thượng vị. Nếu tiếp tục thu nạp những thức ăn khó tiêu hóa, nhiều gia vị sẽ khiến dạ dày dễ bị kích ứng, làm suy giảm chức năng dạ dày, gây đầy hơi khó tiêu.

• • Trào ngược dạ dày thực quản: Trào ngược dạ dày thực quản là tình trạng dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, khiến người bệnh bị đau rát vùng ngực, ợ chua ợ nóng. Bệnh cũng thường đi kèm với những triệu chứng như đầy bụng khó tiêu và táo bón.(1)

• • Hẹp môn vị dạ dày: Là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng, gây cản trở đường di chuyển của thức ăn và dịch vị xuống tá tràng, tác động xấu đến hệ tiêu hóa và khả năng hấp thu của cơ thể.

• • Hội chứng ruột kích thích: Đây là bệnh lý rối loạn tiêu hóa thường gặp, đi kèm với triệu chứng điển hình của bệnh là đầy bụng khó tiêu. Đến nay, căn nguyên của hội chứng ruột kích thích vẫn chưa được xác định. Người bệnh được khuyến cáo đi khám bác sĩ sớm, tốt nhất là khi các triệu chứng xuất hiện và không có dấu hiệu thuyên giảm.

• • Bệnh Celiac: Còn được gọi là bệnh không dung nạp gluten. Khi người bệnh ăn phải những thực phẩm chứa gluten như lúa mạch, yến mạch, lúa mì và những loại ngũ cốc khác, bệnh Celiac dẫn đến tình trạng viêm và bất sản niêm mạc ruột non sẽ gây ra những triệu chứng như: đau bụng, đầy hơi khó tiêu, nôn mửa, suy giảm sức đề kháng và đau nhức xương khớp. Những triệu chứng liên quan đến hệ tiêu hóa sẽ rõ ràng ở nhóm trẻ em hơn là người lớn.

Triệu chứng đầy bụng khó tiêu

Triệu chứng rõ ràng nhất của đầy bụng khó tiêu là cảm giác căng tức bụng đi kèm với cơn đau âm ỉ.

Những triệu nhận biết khác bao gồm:

• • Đau vùng thượng vị
  • Nóng rát thượng vị do sự bài tiết axit dạ dày và enzym
  • Căng tức bụng, chướng bụng
  • Dễ no hoặc chán ăn

Một số trường hợp nghiêm trọng hơn cũng có thể xảy ra các tình trạng như:

• • Ợ nóng, ợ chua
  • Nôn trớ
  • Buồn nôn và nôn
  • Trào ngược acid dạ dày

Thông thường, triệu chứng của đầy bụng khó tiêu sẽ kéo dài khoảng vài phút đến vài giờ sau khi ăn. Tùy tình trạng sức khỏe và nguyên nhân gây bệnh mà triệu chứng sẽ kéo dài trong vài giờ đến vài ngày sau đó.

Cách chữa đầy bụng khó tiêu

Đầy bụng khó tiêu do nguyên nhân sinh lý thường tự khỏi sau vài ngày mà không cần điều trị, chủ yếu thay đổi chế độ dinh dưỡng lành mạnh cũng có thể thúc đẩy quá trình hồi phục và ổn định hệ tiêu hóa cũng như hạn chế khả năng tái phát. Tuy nhiên những nguyên nhân do bệnh lý thì phải được chẩn đoán và điều trị.

1. Điều trị nội khoa

Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng thuốc, giúp làm giảm khí tụ bên trong cơ thể, giải quyết tình trạng căng tức bụng cho người bệnh.

Những loại thuốc thường được dùng để điều trị đầy bụng khó tiêu (cần tuân theo chỉ định về liều lượng và thời gian dùng của bác sĩ):

• • Thuốc nhuận tràng
  • Thuốc làm mềm phân
  • Thuốc giảm cảm giác đầy hơi
  • Thực phẩm bổ sung chất xơ

Để nâng cao hiệu quả điều trị, người bệnh nên kết hợp với hoạt động thể chất vừa phải như đi bộ và giãn cơ.(2)

2. Cách trị đầy bụng khó tiêu tại nhà

Người bệnh đầy bụng khó tiêu do sinh lý có thể áp dụng những phương pháp sau đây để làm giảm triệu chứng, bao gồm:

• • Chườm ấm bụng: Người bệnh có thể dùng khăn ấm chườm nhẹ lên vùng bụng trên rốn, có thể kết hợp mát xa nhẹ nhàng để giúp giảm bớt cảm giác căng tức và đau bụng

• • Kê gối cao: Tư thế nằm kê gối cao nửa người giúp cổ họng được nâng cao hơn, từ đó hạn chế tình trạng axit dạ dày trào ngược lên thực quản.

• • Vận động nhẹ nhàng: Việc vận động nhẹ nhàng giúp giảm bớt khí tích tụ trong hệ tiêu hóa và tình trạng đầy bụng khó tiêu

Người bệnh hoàn toàn có thể kết hợp những phương pháp này với điều trị nội khoa. Điều này sẽ giúp quá trình điều trị bệnh được diễn ra hiệu quả, đồng thời phòng ngừa được khả năng tái phát bệnh.

Khi nào nên gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đi gặp bác sĩ khi triệu chứng đầy bụng khó tiêu kéo dài và không có dấu hiệu thuyên giảm.

Đầy bụng khó tiêu do sinh lý có thể tự khỏi từ vài giờ đến vài ngày mà không cần điều trị. Tuy nhiên, trong trường hợp người bệnh thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà nhưng tình trạng không thuyên giảm, rất có khả năng đây là triệu chứng của một bệnh lý tiêu hóa khác. Người bệnh cần nhanh chóng đi khám tại chuyên khoa Tiêu hóa để được chẩn đoán bệnh chính xác và có hướng điều trị kịp thời.

Ngoài ra, nếu đầy bụng khó tiêu đi kèm với cơn đau cường độ cao, hoặc kèm theo những triệu chứng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe chung, người bệnh cũng cần đi khám ngay lập tức để ngăn chặn bệnh biến chuyển nặng hơn.

Cách phòng ngừa chứng đầy bụng khó tiêu

Không có cách phòng ngừa đầy bụng khó tiêu hoàn toàn, biện pháp hiệu quả nhất là xây dựng hệ tiêu hóa khỏe mạnh bằng một chế độ dinh dưỡng lành mạnh kết hợp thói quen ăn uống khoa học.

Chủ động phòng tránh đầy bụng khó tiêu cũng như những bệnh tiêu hóa khác bằng cách xây dựng các thói quen sau đây:

• • Duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ chất; hạn chế những thực phẩm chế biến sẵn, quá nhiều gia vị và dễ kích thích dạ dày

• • Ăn uống chậm rãi, hạn chế tối đa việc nuốt vội, không nhai kỹ thức ăn

• • Tăng lượng chất xơ trong mỗi bữa ăn

• • Uống đủ nước mỗi ngày. Công thức tính lượng nước cần thiết cho cơ thể = cân nặng x 0.04

• • Không lạm dụng thuốc lá và rượu bia

• • Không ăn những thực phẩm có các thành phần mà cơ thể dị ứng

Các câu hỏi thường gặp khi bị đầy bụng khó tiêu

1. Bị đầy bụng khó tiêu nên ăn gì?

Người bệnh đầy bụng khó tiêu được khuyên ăn những thực phẩm dễ tiêu hóa, đồng thời bổ sung thêm chất xơ trong mỗi bữa ăn và men vi sinh để dễ tiêu hóa.

Khi bị đầy bụng khó tiêu, người bệnh có thể tham khảo thực đơn BRAT (Banana: chuối; Rice: cơm; Apple: táo; Toast: bánh mì). Đây là chế độ dinh dưỡng hỗ trợ làm giảm các triệu chứng của bệnh dạ dày, cũng như thúc đẩy quá trình phục hồi hệ tiêu hóa. Bởi vì BRAT gồm những thực phẩm giàu tinh bột, đặc biệt là chuối chứa hàm lượng pectin – một loại đường bột có lợi cho hệ tiêu hóa. Ngoài ra, thực phẩm BRAT có rất ít chất béo và protein nên cũng không thể gây kích ứng cho dạ dày người bệnh.

Dù vậy, thực đơn BRAT không có quá nhiều chất xơ, người bệnh chỉ nên duy trì trong một thời gian ngắn để làm giảm triệu chứng đau bụng do đầy hơi khó tiêu mang lại. Sau đó, người bệnh nên quay về với chế độ dinh dưỡng có đầy đủ các nhóm chất: Tinh bột, đạm, chất xơ và chất béo để xây dựng sức khỏe tốt và duy trì hệ tiêu hóa trong trạng thái ổn định.

2. Đầy bụng khó tiêu uống nước gì?

Người bị đầy bụng khó tiêu có thể uống những loại trà thảo mộc, có công dụng tốt cho hệ tiêu hóa như: trà hoa cúc, nước gừng, nước có tinh dầu bạc hà.

3. Hay bị đầy bụng khó tiêu là bệnh gì?

Đầy bụng khó tiêu thường là hiện tượng sinh lý, xảy ra sau khi một người ăn quá nhanh, ăn quá nhiều khiến cho khí hơi bị tích tụ bên trong dạ dày.

Tuy nhiên, đầy bụng khó tiêu cũng là một triệu chứng thường gặp của các bệnh lý tiêu hóa như viêm loét dạ dày, hẹp môn vị dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, hội chứng ruột kích thích,…

4. Địa chỉ chữa chướng bụng khó tiêu ở đâu tốt?

Người bệnh đầy bụng khó tiêu, đặc biệt trường hợp nghi ngờ mắc các bệnh lý tiêu hóa khác, cần đến những trung tâm y tế, bệnh viện uy tín có chuyên khoa Tiêu hóa để được thăm khám và chẩn đoán bởi các bác sĩ giỏi, giàu kinh nghiệm.

Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những trung tâm y tế chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc các đề về tiêu hóa từ nhẹ đến nặng (viêm dạ dày, trào ngược dạ dày, nhiễm vi trùng HP dạ dày, bệnh Crohn, bệnh lý gan mật tụy…)Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.

Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh về tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:

Đầy bụng khó tiêu gây cảm giác căng tức bụng, khiến người bệnh khó chịu. Một số trường hợp đi kèm với cơn đau âm ỉ kéo dài. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng vài giờ đến vài ngày sau đó. Tuy nhiên, đầy bụng khó tiêu nếu là triệu chứng của một bệnh tiêu hóa khác, người bệnh cần được điều trị bệnh lý căn nguyên này để thuyên giảm triệu chứng.